79
2.6. Berkliklar, Berkliklarni aniqlash va bartaraf etish usullari
Berkliklar muammosi
Berklik (deadlock)
bu bloklangan jarayonlar to‘plami bo‘lib,
ulardan har biri qandaydir resursga ega va bu to‘plamdan qandaydir
boshqa jarayon ega bo‘lgan resursni kutadi.Berklikka
oddiy misolni
semaforalar yordamida modellashtirish oson.
Tizimda ikkita J1 va J2 jarayonlar murojaat qiladigan ikkita
tashqi A va B qurilmalar bo‘lsin. Semafor sinxronlashtirish maqsadida
tashqi qurilmalarning har biri bilan bog‘langan, ularni ham A va B
bilan belgilaymiz. Semaforlar oldindan ochiq.
Jarayonlardan har
biriga har ikkala qurilmalar zarur bo‘lsin, lekin ular qurilmalarga
qarama-qarshi tartibda murojaat qiladi:
J1: kutish (A); kutish (B)
J2: kutish (B); kutish (A).
Bu holda berklik o‘z o‘rniga ega bo‘ladi. J1 jarayon A semaforni
yopish va birinchi qurilmani bloklash bilan ikkinchi qurilma bilan
bog‘langan B semaforni qachon ochilishini hech qachon mo‘ljallay
olmaydi, chunki uni J2 jarayon yorishga ulgurgan. Shunga o‘xshash,
J2 jarayon A semaforning ochilishini mo‘ljallay olmaydi.
Tizim modeli
Bunday vaziyatlarni tavsiflash va tadqiq
qilish uchun tizimning
rasman modelini umumiy ko‘rinishda kiritamiz. Model yordamida
jarayonlarning resurslari so‘rovlar haqida, jarayonlarning resurslarga
haqiqatda egaligi haqida va resurslarning bo‘shashi
haqidagi
ma’lumotlarni beramiz. Tizimda m turlardagi resurslar (masalan,
protsessor, xotira, kiritish/chiqarish qurilmalari) bo‘lsin. Tizimda
resurslar turlarini R
1
, R
2
, … R
m
bilan belgilaymiz.
Har bir R
i
resurs
turi W
i
nusxalarga ega bo‘lsin. Har bir jarayon quyidagi usullardan
biri orqali resursdan foydalanishi mumkin:
so‘rov (request);
foydalanish (use);
bo‘shatish (release).
Berklikagarquyidagito‘rttashartlarbirvaqtdabajarilsa,
vujudgakelishimumkin:
1. O‘zaro inkor qilish: har bir vaqt momentida faqat bitta
jarayon resursga ulanishni olishi mumkin;
80
2. Saqlash va kutish: bitta resursni
saqlayotgan jarayon boshqa
jarayonlar ega bo‘lgan boshqa resurslarni olishni kutadi;
3. Uzilishlarning bo‘lmasligi: jarayon o‘zining ishlashini
tugatganidan keyingina resursni bo‘shatishi mumkin.
4. Siklli kutish: J
0
jarayon J
1
jarayon ega bo‘lgan resursni
kutadigan, J
1
jarayon J
2
jarayon ega bo‘lgan resursni kutadigan...... J
n
jarayon J
1
jarayon ega bo‘lgan resursni kutadigan {J
0
, J
1
, … J
n
}
to‘plam mavjud.
