24
ularga keyingi vazifalari haqida ma’lumot yuboradi va ularning
holatini kuzatadi. Masalan, disk kontrollerining
mikroprotsessori
asosiy protsessordan so‘rovlar ketma-ketligini oladi va o‘z diskini
navbatga qo‘yish va rejalashtirish algoritmini amalga oshiradi. Ushbu
tartibga solish asosiy protsessorni diskni rejalashtirish xarajatlaridan
ozod qiladi. Maxsus maqsadli mikroprotsessorlardan foydalanish keng
tarqalgan va u bir protsessorli tizimni ko‘p protsessorli tizimga
aylantirmaydi. Agar bitta umumiy maqsadli protsessor mavjud bo‘lsa,
unda tizim bir protsessorli tizimdir.
Ko‘p protsessorli tizimlar
So‘nggi bir necha yil ichida hisoblash tizimida ko‘p
protsessor
tizimlari (parallel tizimlar yoki ko‘p protsessorli tizimlar deb ham
ataladi) ustunlik qila boshladi. Bunday tizimlarda ikki yoki undan
ko‘p protsessorlar o‘zaro aloqa qiladilar, kompyuter shinasini, ba’zan
esa soat, xotira va tashqi qurilmalarni almashadilar. Ko‘p protsessorli
tizimlar birinchi marta serverlarda paydo bo‘ldi va shu vaqtdan
boshlab ish stoli va ko‘chma tizimlarga o‘tdi. Yaqinda smartfonlar va
planshet kompyuterlari kabi mobil
qurilmalarda bir nechta
protsessorlar paydo bo‘ldi. Ko‘p protsessorli tizimlar uchta asosiy
afzalliklarga ega:
O‘tkazish hajmi oshdi (Increased throughput). Protsessorlar
sonini ko‘paytirib, biz kamroq vaqt ichida ko‘proq vazifalarni
bajarishni kutamiz. Biroq, N protsessorlari bilan tezlashtirish
koeffitsienti
N ga teng emas; aksincha, u N dan kam. Bir nechta
protsessorlar biron bir vazifani bajarish uchun birgalikda ishlaganda,
uning barcha qismlari to‘g‘ri ishlashini ta’minlash uchun ma’lum
miqdordagi qo‘shimcha xarajatlar kelib chiqadi.
Ushbu xarajatlar va
umumiy resurslar uchun raqobat, qo‘shimcha protsessorlardan
kutilayotgan yutuqlarni kamaytiradi.
Masshtabni tejamkorligi (Economy of scale). Ko‘p
protsessorli tizimlar ekvivalent ko‘p protsessorli tizimlarga qaraganda
arzonroq bo‘lishi mumkin, chunki
ular periferik qurilmalar, saqlash
qurilmalari va quvvat manbalaridan birgalikda foydalanishlari
mumkin. Agar bir nechta dastur bir xil ma’lumot to‘plamida
ishlayotgan bo‘lsa, mahalliy disklarga ega ko‘plab kompyuterlarga va
ma’lumotlarning ko‘p nusxalariga ega bo‘lishdan ko‘ra, ushbu
25
ma’lumotni bitta diskda saqlash va uni barcha protsessorlarda ishlatish
arzonroq.
Ishonchlilik oshdi (Increased reliability).
Agar vazifalarni
bir nechta protsessorlar o‘rtasida to‘g‘ri taqsimlash mumkin bo‘lsa,
bitta protsessorning ishdan chiqishi tizimni to‘xtatmaydi, faqat uni
sekinlashtiradi. Agar bizda o‘nta protsessor mavjud bo‘lsa va ulardan
bittasi ishdan chiqsa, qolgan to‘qqiz protsessorning har biri ishdan
chiqqan protsessor vazifasining bir qismini olishi mumkin.
Shunday
qilib, butun bir tizim ishdan chiqmaydi va faqatgina 10 foizga
sekinroq ishlaydi. Kompyuter tizimining ishonchliligini oshirish
ko‘plab dasturlarda juda muhimdir.
