|
"Экономика и социум" №5(108)-2 2023 www.iupr.ruBog'liq chorraha-o-tkazuvchanligini-oshirish-metadalogiyasi-namangan-shahri-misolida"Экономика и социум" №5(108)-2 2023 www.iupr.ru
194
infratuzilmasi rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyoti gurkirab rivojlanmoqda,
mamlakatga xorijiy investitsiyalarni jalb qilinishida ham mamlakatning transport
salohiyati asosiy turtkilardan biri bo‘lib qolmoqda. Hozirda ko‘plab horij
mamlakatlarida shahar jamoat transportini har tomonlama rivojlantirishga katta
e’tibor qaratilmoqda. Shahar aholisi va tashrif buyurgan mexmonlarga qulaylik
yaratish maqsadida shahar jamoat transportida yangidan-yangi innovatsion
g‘oyalarni qo‘llagan holda ushbu soha faoliyatini yanada takomillashtirish o‘ta
muximdir.
Katta
shaharlarda
transport
oqimlarini
boshqarishning
samarali
strategiyalarini izlash, yo‘l tarmog‘ini, undagi muhandislik inshootlarini
loyihalashda va transport oqimini tashkil qilishda maqbul еchimlarni topish uchun
transport oqimlarining juda keng doiradagi xususiyatlarini hisobga olish zarur.
Namangan rivojlanayotgan katta shaharlarda eng katta muommolardan biri
avtotransport vositalarini tirbandligi bo‘lib, bu moammo uzoq vaqtlardan buyon
turli yo‘llar bilan еchimini izlash, hal etish choralari ko‘rilmoqda. Shuningdek,
qo‘shimcha avtomobil yo‘llarini qurilish, mavjud berkitib tashlangan yo‘llarni
ochish, yangi turdagi transport vositalarini (masalan, metro, traleybus) amaliyotga
joriy qilish, transport oqimlarini qayta taqsimlash bo‘yicha еchimlar izlanmoqda
[1].
Transport oqimlarining harakatini o‘rganishda ko‘p omilli modellashtirish
juda istiqbolli bo‘lib, bu ma’lum bir boshlang‘ich parametrlar to‘plami uchun real
transport holatiga adekvat bo‘lgan simulyatsiya modelini yaratish va svetoforni
boshqarishning optimal rejimini topish imkonini beradi.
Matematik modellashtirish zamonaviy axborot texnologiyalari bilan
birgalikda yo‘l tarmog‘i diagrammalarini loyihalash, svetofor parametrlarini
o‘zgartirish va yo‘l o‘tkazuvchanligiga qanday ta’sir qilishini (real vaqt rejimida)
kuzatish mumkin bo‘lgan dasturiy muhitni yaratish imkonini beradi. Virtual
muhit qisqa vaqt ichida shahar yo‘l tarmog‘i faoliyatini takomillashtirish va
yaxshilashga qaratilgan muayyan chora-tadbirlarning samaradorligini tekshirish
imkonini beradi.
Chorrahalarda yo‘l harakatining tashkil etilishi (YHTE) ulardagi transport
oqimining intensivligi bilan belgilanadi. Agar chorrahadagi harakat hajmi
nisbatan past bo‘lsa, chorraha nazoratsiz bo‘lib ishlashi mumkin. Shu bilan birga,
bunday chorrahaning samaradorligi chorrahaga yaqinlashishdagi etarli
miqdordagi qatorlar, shuningdek, transport oqimlarining intinsivligi bilan
belgilanadi. Harakatning intensivligi oshib, ma’lum qiymatlarga еtganda,
chorrahadagi harakatni bir darajadagi tashkil qilish faqat svetofordan
foydalanganda mumkin bo‘ladi [1-4].
|
| |
