Umumta’lim maktablarida chizmachilikni chuqurlashtirib o’rgatish.
Hozirgi kunda Respublikamizdagi umumta’lim maktablarining ko'pchiligida
chizmachilik fanini o‘rganish asosan fan dasturida ko‘rsatilgan materiallami o‘rganish
bilan chegaralanib qolmoqda. Chizmachilikni o‘quvchilarga chuqur o‘rgatishning eng
maqbul yo‘li, bu chizmachilik chuqur o‘rganiladigan maxsus
sinflaming tashkil
qilinishi hîsoblanadi. Bunday maxsus sinflardagi o‘qishiar o‘quvchilami biror tor
mutaxassislik yo‘nalishiga tayyorlashni ko‘zlamaydi. Bunda ta’lim qobiliyatli va grafika
fanlariga qiziqish bildirgan o‘quvchilami grafik tasvirlar nazariyasi
bilan chuqurroq
tanishtirish
, ulaming chizma bajarish va o‘qish malakalarini rivojlantirishga
yo‘nalîiriladi. Bunday tayyorgarlik keyinchalik o‘quvchilarning
kasb tanlashlarida ham
yordam berishi mumkin. Fanlarni chuqur o*rganadigan sinflardagi o‘quvchilar soni 8-
sinflarda 30, 9-sinflarda 25 nafar o‘quvchidan ortiq bo‘Imasligi tavsiya qilinadi.
Chizmachilik chuqur o‘rganiladigan sinflarda ta’limni ikki bosqichda tashkil qilish
mumkin. Birinchi bosqichda kursning asosiy mazmuni chuqurlàshtirib o‘rganiladi va
uning amaliy qoMlanilish sohalariga ko‘proq e'tibor qaratiladi. Ikkinchi bosqichda
o‘quv materialida o'rganiladigan nazariy yo'nalishlami birmuncha kengaytirish,
amaliy qoMIash
sohalari bilan
keng tanishish
, murakkab grafïk topshiriqlar bajarish
va olingan bilimlami amaliyotda muslaqil qo‘llash bilan bog‘üq boMgan ijodiy
xarakterdagi topshiriqlami bajarish ko'zda tutiladi. Bunday sinf (maktab)lardagi
tarbiyaviy ishlar shaxsni har tomonlama rivojlantirish va kasbga yo'naltirishni hisobga
olib tashki! qilinishi zarur. Tarbiyaviy ishlar tarkibiga to'garak mashg‘ulot!ari,
olimpiadalar. tanlovlar,
fan va texnika namoyondalari
, madaniyat xodimlari, ishlab
chiqarish ilg‘orlari bilan uchrashuvlami o‘tkazishlar ham kirishi kerak. Bunday
sinflardagi
chizmachilik kursida proeksion
, mashinasozlik. arxitektura-qurilish va
texnik rasm boMimlarini chuqurlashtirib o'rganish maqsadga muvofiq. «Proeksion
chizmachilik» bo'limi geometrik yasashlar va «Chizma geometriya elementlari»da
o'rganiladigan qator mavzular:
proyeksiyalash usullari, geometrik
elementlaming
proyeksiyalari
, sirtlaming tekislik va to‘g‘ri chiziq bilan kesishishlari, sirtlaming o'zaro
kesishishlarini o'rganishni hamda texnik detal chizmalarini bajarishni o‘z ichiga oladi.
«Mashinasozlik chizmachiligi» bo‘limi konstruktorlik hujjatlarini o'rganish, detal va
ylg'ish birligining
chizmalarini
bajarish
, aksonometrik proyeksiyalami o^rganish, eskiz
va texnik rasmlami
bajarish, sxemalami o'qish, texnologiya va konstruksiyalash
hamda kompyuter grafikasi elementlarini ko‘rib chiqishni nazarda tutadi.
«Arxitektura-qurilish chizmachiligi» bo‘limida o‘rganiladigan materiallarga
arxitektura va o‘zbek milliy amaliy san’ati buyumlarida uchraydigan
geometrik
yasashlami bajarish
, arxitekturaqurilish chizmalarini bajarish, arxitekturaviy
kompozitsiya chizmalarini bajarish, arxitektura grafikasi va soyalar nazariyasi
elementlarini o‘rganish, amaliy va grafik ishlami bajarishlami kiritish mumkin. «Texnik
rasm» bo‘limida
qalamda
ishlash texnikasi
, aksonometrik proyeksiya va perspektiva
nazariyalarini chuqurlashtirib o‘rganish, turli buyumlar shakllarini hisobga olgan
holda texnik rasmlarini bajarish, buyumlaming shakliga ko‘ra hajmini tasvirda
ko'rsatish, obyekt texnik rasmini konstruksiyalash elementlari bilan
bajarish hamda
kinematik sxemalar rasmlarini yasashlami o‘rganish mumkin. Chizmachilik chuqur
o‘rganiladigan sinflardagi ta’lim jarayoni va mazmuni bo‘yicha keltirilgan yuqoridagi
metodik tavsiyalar maslahat xarakterida bo‘lib, fan o'qituvchisi unga mahalliy
sharoitlar va xususiyatlami hisobga olib qo‘shimcha va o‘zgarishlar kiritishî ham
mumkin. Keltirilgan har bir bo'limning mavzularini o'rganishning o'ziga xos
tashkiliy-
metodik talablarini shu fantaming dasturlaridan olib mahalliy sharoitga
moslashtirish
mumkin
