Nazorat uchun savollar:
1-Jixozlarning asosiy kursatkichlari
2-Noorganik moddalar korxonalarida kullanadigan uskunalar, ularni
tavsifi
3-Maydalanadigan material bulaklariga ta’sir etadigan yemiruvchi
kuchlar.
4-Maydalash mashinalari ishining asosiy texnik iktisodiy kursatkichi
5-Maydalash jarayonidagi energiya sarfi
MA’RUZA-2-6 soat
II. Maydalash uchun jixozlar
2.1 Maydalash usullari. Jixozlarning turi va tuzilishi, ishlash
koidalari.
REJA
1. Maydalash usullari.
2. Jagli maydalagichlarni kinetic sxemelari.
3. Konussimon maydalagichlarning tasnifi.
4. Juvali maydalagichning sxemalari.
5. Zarbiy maydalagichning ishlash tarzi.
Ma’ruzaga oid tayanch suzlar va iboralar:
Jagli maydalagich-kuzgaluvchan va kuzgalmas yuzadan tuzilgan
maydalagich
Xomuza-maydalagichni kirish teshigi
Tirkish-maydalagichni chikish teshigi
Kamrov burchak-kuzgaluvchan va kuzgalmas yuzalar xosil kilgan
burchak
Konussimon maydalagich-kuzgaluvchan va kuzgalmal konussdan
tuzilgan maydalagich.
Juvali maydalagich-bir, ikki va kup juvalardan tuzilgan maydalagich.
Zarbiy maydalagich-bir yoki ikki rotordan tuzilgan maydalagich
Jagli maydalagichlar. Jagli maydalagichlar kuyidagi tarzda ishlaydi.
Maydalanadigan material pona shaklidagi va 2-ta yuzadan iborat maydalash
kamerasiga solinadi. Kamera ponasimon shaklida bulgan uchun material
bulaklari kamerada katta - kichikligiga karab monand joylashadi: yiriklari
yukorida, maydaroklari pastda. Yuzalar yakinlashganda material
maydalanadi. Kuzgaluvchan yuza uzoklashganda material bulaklari ogirlik
kuchi ta’sirida pastka tushadi, sungra sikl takrorlanadi. Maydalash darajasi i
12
= 3-4. Ish unumdorligi 100 dan 500 t/soatgacha va undan kup.
Maydalagichlar kirish va chikish teshiklari bilan farklanadi. Kirish tegishi
xomuza yoki jag, chikish tegishi tirkish deb ataladi. Yuzali maydalagichlar
xomuzasi ulchami 100 x 150 mm. bulganda tirkishning eni 25 mm. va
undan kup, xomuzasiningulchami 1500 x 2100 mm bulganda tirkishning eni
300 mm kilib tayerlanadi. Maydalanadigan bulaklarning ulchamlari
maydalagich xomuzasining enidan 0,85 chamasi kabul kilingan.
Kinematik xususiyatlarga kura jagli maydalagichlarni kuyidagi ikki
gruppaga bulish mumkin:
- kuzgaluvchan yuzasi oddiy tebranadigan maydalagichlar bunda
krivoshipdan kuzgaluvchan yuzaga xarakat ma’lum kinematik zanjir orkali
uzatiladi, kuzgaluvchan yuza nuktalarining xarakat traektoriyasi aylana
yoyining bir kismidan iborat buladi (4-rasm, a);
Rasm 4. Qo‘zgaluvchan yuzasi oddiy tebranadigan maydalagich.
- kuzgaluvchan yuzasi murakkab xarakat kiluvchi maydalagichlar,
bunda krivoshiplar va kuzgaluvchan yuza yagona kinematik juftni xosil
kiladi, kuzgaluvchan yuza nuktalarining traektoriyasi yopik egri chizik,
kupincha ellipsdan iborat buladi (4-rasm, b);
13
Rasm 5. Qo‘zgaluvchan yuzasi oddiy xarakatlanadigan maydalagich.
5 rasmda yirik maydalash uchun muljallangan, kuzgaluvchan yuzasi
oddiy xarakatlanadigan maydalagich kursatilgan. Stanina 2-ta buylama va 2-
ta kundalang pulat devorlardan payvandlanib, bikrlik kovurgalari bilan
kumaytirilgan. Staninaning oldi kismiga kuzgalmas yuza maxkamlanadi.
Staninaning buylama devorlariga uk uchun ikki podshipniklar jufti parallel
tarzda maxkamlangan. Ukka kuzgaluvchan yuza urnatiladi. Ikki maxovikli
ekssentrik val ikkinchi podshivnikka urnatiladi. Yondagi gilof plitalar
maydalagich xomuzasiga, maydalagich devorlariga takab urnatiladi, ular
devorni yoyilishidan asraydi. Kuzgaluvchan yuza 7 uk 4 ga urnatiladi va
kuzgalmas yuza bilan maydalagich xomuzasini xosil kiladi. Kuyib yoki
pulatdan tayerlanadi. Yuzaning ichki tomoni yengillashtirish uchun
kovurgali, ba’zan esa kutisimon kilinadi. Yuzaning yuza tomoniga
maydalash plitalari kuyiladi, ular yuzaga zich tegib turishi kerak, shuning
uchun kurgoshin kistirmalarga urnatiladi. Maydalash plitalari tez yoyiladigan
bulib, vakt vakti bilan almashtirib turiladi, ular xromli va margansepli
pulatdan tayerlanadi.
Yumshok jinslarni maydalash uchun okartirilgan chuyan plitalarni
ishlatish mumkin. Plitalarning ish sirti taram - taram kilinadi. Taramlar tish
shaklida bulib, bir yuza ikkinchi yuza botigiga tugri kelishi kerak. Tish
balandligi kadamga nisbati 1: 4 dan 1: 2 gacha kabul kilinadi.
Pishik jinslarni maydalash uchun plitalar sillik kilinadi. Tishlar
balandlik buyicha 30% dan ortik yeyilganda kuzgaluvchan va kuzgalmas
yuzalar yangisiga almashtirilidi. Tishlar stalinit koplab tiklanadi. Ekssentrik
va rolikli podshipniklarga urnatiladi yeki vladishli podshipniklarga tiraladi.
Ular ancha katta kuch ta’sirida bulgani uchun maxsus pulat: xrom nikelli,
xrom-molibdenli va vannadiyli pulatdan tayerlanadi. Maydalagichlarning
14
ulchamiga karab val ekssentrisiteti 10 dan 60 mm gacha buladi. Podshipniklar
30-40
0
S dan ortik kizib ketmasligi kerak. Ekssentrikli valda shatun va ikkita
maxovik erkin utkazilgan bulib, maxoviklardan biri ponasimon tasmali
uzatma shkivi xisoblanadi. Shatun 3 chuzuvchi kuch ta’siriga uchraydi, u
pulatdan tayyorlanadi. Shatunning pastki kismida uyikchalar 9 bulib, ularga
tirak plitalar 5 kirib turadi. Chapki tirak plitaning ikkinchi uchi kuzgaluvchan
yuzaning kismiga, ung tirak plita esa staninaning orka devoriga
maxkamlangan maxsus tirak 10 ga tiraladi. Ekssentrikli val 4 aylanganda
shatun ilgarilama-kaytma xarakatlanadi. Shatun yukoriga xarakatlanganda
tirak plitalar tugrilanadi va kuzgaluvchan yuzaning pastki kuchini kuzgalmas
yuza tomoniga suradi, natijada material yuzalar orasida eziladi. Shatun pastga
xarakatlanganda salt yurish yuz beradi, Bu esa xarakatlanuvchi dvigatelga
kuch notekis tushishiga sabab buladi. Shuning uchun elektr dvigatelning salt
yurishi kuvvati maxovikka tuplanadi va undan ish yurishida foydalaniladi.
Tirak plitalar 5 chuyan yeki pulatdan tayerlanadi va ximoya kurilmasi
xisoblanadi. Kuzgaluvchan yuzani staninaning orka devoriga boglaydigan
tortki 13 silindrik prujina 12 yerdamida xar doim kuzgaluvchan yuzani orka
devorga tortib turadi, natijada shatun pastga tushganda tirak plitalar uyadan
chikib ketmaydi.
Yuzali maydalagichlarda kuzgaluvchan va kuzgalmas yuzalar, tirak
plitalar, tirak plitalarning uyalari, yon zirk plitalar tezrok yoyiladi.
Maydalagich yuritmasi elektrdvigatel va ponasimon tasmali uzatmadan iborat.
Xarakat elektr dvigateldan va ponasimon tasmali uzatma orkali ekssentrik
validagi maxovik shkivicha yuritma yirik maydalagichlarni ishga tushiradi.
Elektrdvigatel tishli reduktorning yetakchi valiga ponasimon tasmali uzatma
orkali boglangan. Reduktorning yetaklannuvchi valiga uzish muftasi
urnatilgan bulib, u asosiy elektrodvigatel shkivi bilan tutashtirilgan.
Yuzasi murakkab xarakatlanadigan maydalagichlarda kuzgaluvchan
plita valning ekssentrik kismiga bevosita urnatiladi, shuning uchun ayni
vaktda oldinga va yukoriga xarakatlanadi, ular urtacha va mayda kilib
maydalashda va ish unumdorligi kichik xollarda kullaniladi. (6 rasm). Sungi
vaktlarda kup firmalar ulchamlari oddiy tebranishli maydalagichlarning
ulchamlaridan katta bulgan murakkab tebranishli maydalagichlar ishlab
chikarmokda. Katta dinamik zurikishlarga chidaydigan yirik tebranish
podshipniklari yaratilgandan sung bunga erishildi.
15
Rasm 6. Yuzasi murakkab xarakatlanadigan maydalagich.
|
