|
Uzumni quritishning zamonaviy texnologiyalari tahlili
|
| Sana | 06.11.2023 | | Hajmi | 17.08 Kb. | | #94956 |
Bog'liq [tezis] UZUMNI QURITISHNING ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALARI TAHLILI IBRAGIMOVA UMIDA REFERAT Diqqat turlari, BASKETBOL O\'yini texnikasi va tasnifi, 2 3 praktika Aliya, D triggerning shartli belgisi (a), holatlar jadvali (b) va, 1699080994, Fozil cisco, Musiqa tarixi, metodika nazorat savollari, Oksidlanishli fosforlanish - Vikipediya, 1. Tizim tushunchasi va uning turli ta’riflari (2), Ii-mavzu. Ekonometrika asoslari fanining maqsadi va vazifalari. , Sillabus МТvaА final rus, \'jamiyat falsafasi, Robo-advisers
UZUMNI QURITISHNING ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALARI TAHLILI
Ro‘zmetov Anvar Shavkatovich
Toshkent davlat agrar universiteti 2-bosqich magistranti
Kalit so‘zlar: quyosh issiqxona quritgichi; uzumni quritish; yangi quritish rejimi; boshqariladigan tabiiy konveksiya; termal ishlash; quritish kinetikasi.
Ma’lumki, mamlakatimizdagi mavjud tabiy-iqlim sharoiti qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini, xususan, meva-sabzavotchilikni barqaror rivojlantirish imkonini beradi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti va hukumati tomonidan sohani bozor munosabatlariga o‘tish jarayonida meva-sabzavotchilikni rivojlantirishga ustuvor yo‘nalishlar sifatida katta e’tibor qaratilmoqda. Zero, meva-sabzavotchilik mahsulotlarini tashqi bozorlarda sotish hisobiga mamlakat valyuta tushumining sezilarli qismi shakllanayotganligi ham sohani tubdan isloh qilish va jadal rivojlantirishning ustuvorligidan dalolat beradi.
Xususan, so‘nggi yillarda bir qator farmon va qarorlar qabul qilindi. Bularga O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 29 martdagi “O‘zbekiston Respublikasida meva-sabzavotchilikni jadal rivojlantirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PF-5388 va 2019 yil 23 oktyabrdagi “O‘zbekiston Respublikasi qishloq xo‘jaligini rivojlantirishning 2020-2030 yillarga mo‘ljallangan strategiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi PF-5853 sonli farmonlari hamda 2018 yil 17 oktyabrdagi “Meva-sabzavot mahsulotlarini tashqi bozorlarga chiqarish samaradorligini oshirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ-3978, 2019 yil 14 martdagi “Meva-sabzavotchilik sohasida qishloq xo‘jaligi kooperatsiyasini rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-4239 qarorlarini keltirish mumkin.
Meva-sabzavotchilik mahsulotlarini nobud qilmay qayta ishlash, mavsumiyligini uzaytirish ham foydalanilmagan imkoniyatlardan biridir. Yangiligicha saqlangan ho‘l mevalar assortimenti mo‘lligi bozorlarda shu turdagi mahsulotlarni tannarxining har yili qishki-bahorgi mavsumda sun’iy ravishda ko‘tarilib ketishini oldini oladi hamda aholi ijtimoiy himoyasiga ijobiy ta’sir etib, turdosh mahsulotlar qishki mavsumdagi importiga hojat qolmaydi.
Raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqarishni rivojlantirish va uning assortiment tuzilmasini takomillashtirishning eng yuqori omillaridan biri ozuqaviy qo‘shimchalarni mintaqamizda mavjud tabiiy xom ashyo zaxiralarini qayta ishlash asosida keng assortimentini tayyorlashni amalga oshirishdir. Misol uchun, shirin yaxna ichimliklar ozuqaviy qo‘shimchalarning asosiy qismi chetdan valyuta hisobiga keltirilayotgan sun’iy xom ashyolar (nastoyka, ekstratlar) yordamida tayyorlanmoqda. Vaholanki, respublikamizda mavjud xom ashyo potensialini, ho‘l mevalarni qayta ishlash asosida olinishi mumkin bo‘lgan raqobatbardosh, tabiiy sof ozuqaviy qo‘shimchalar xom ashyo bazasi yaxna ichimliklar assortiment turkumining o‘nlab yangi qirralarini ochib berishi mumkin. Shu bilan birga, viloyatlarda import xom ashyoga valyuta mablag‘i bo‘lmagan yuzlab turli quvvatdagi yaxna ichimliklar ishlab chiqarish korxonalari ish faoliyatini tiklash imkoniyati yaratilishi mumkin.
Uzum dunyodagi eng mashhur va mazali mevalardan biridir. Uzumni quritish yo‘li bilan saqlash uzum yetishtiriladigan dunyoning ko‘p joylarida asosiy sanoatdir. Quritish usullari geografik joylashuvga va uzumning xilma-xilligiga qarab farq qiladi. Uzumni quritish, yoki ochiq quyoshda quritish, soyada quritish yoki mexanik quritish, mayiz hosil qiladi. Quyosh energiyasini havoda quritish tejamkorligi va an'anaviy va mexanik quritish tizimlariga samarali alternativ bo‘lishi mumkinligi isbotlangan, ayniqsa o‘rim-yig'im mavsumida quyosh nuri yaxshi bo‘lgan joylarda. Uzumni havoda quritadigan an'anaviy boshpana Osiyoda va dunyoning boshqa joylarida ming yillar davomida ishlatilgan. Uzumni shiypon ostida quritish Hindistonning Sangli, Solapur va Nashik tumanlari kabi Maxarashtra va Karnatakaning Bijapur tumanlari kabi yirik mayiz ishlab chiqarish joylarida keng tarqalgan amaliyotdir. Quritilgan mahsulotlarning sifati quritish jarayonida bir nechta kerakli o‘zgarishlar (fizikaviy, kimyoviy va biokimyoviy) sodir bo‘lishi kerakligini anglatadi. Ushbu o‘zgarishlar quritish sharoitlari va maqsadli materialning fizik-kimyoviy xususiyatlariga ta’sir qiladi. Uzumning ba’zi o‘ziga xos xususiyatlari (ya’ni, rezavorlar hajmi, shakar miqdori va tashqi mumsimon kesikulaning mavjudligi) quritish jarayonining o‘zida ham, yuvish, tozalash va quritish kabi quritishdan keyingi operatsiyalarda ham muhim rol o‘ynaydi. Mavjud harorat, shamol tezligi, uzumning quyosh nuriga ta’siri, namlik qurigan uzum sifatiga ta’sir qiluvchi asosiy ekologik omillardir. Bu omillardan tashqari berry hajmi quritish jarayonida suv yo‘qotish tezligiga ham ta’sir qiladi. Quritish tezligi uzum turiga ham ta’sir qiladi. Kichik rezavorlar terining go‘shtga nisbatan kattaroq bo‘lganligi sababli katta rezavorlarga qaraganda tezroq suv yo‘qotdi. Biroq, suv yo‘qotilishi shakar tarkibiga katta ta’sir ko‘rsatmadi. 20 Brix rezavorlari yuqori pishgan rezavorlarga qaraganda tezroq suvni yo‘qotishga moyil edi. Yakuniy suv yo‘qotilishi 20 ta Brix uzumida ko‘proq bo‘lgan, chunki ular kamroq eriydigan qattiq moddalarga ega edi. Har bir navning rezavor xususiyatlari ham quritish tezligiga mustaqil ravishda ta’sir qiladi.
Uzumni quritishning an'anaviy usullarini o‘zgartirish va rivojlantirish bo‘yicha sa’y-harakatlar kuchaymoqda. Saqlash shartlariga va uzumning fizik-kimyoviy xususiyatlariga (ya’ni, namlik, suv faolligi (aw), terining shikastlanishi va rezavorlarning individualligi) qarab, rangi, tuzilishi va mikrobial barqarorligi kabi meva sifati ko‘rsatkichlari saqlash davrida sezilarli darajada o‘zgarishi mumkin. Ushbu o‘zgarishlar qayta ishlash operatsiyalariga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin, bu esa qayta ishlangan mayizning saqlash muddatini qisqartiradi.
Yog‘ emulsiyasi yoki suyultirilgan gidroksidi eritmani qo‘llash uzumning sirt po‘stlog'ining namlik o‘tkazuvchanligini kamaytirish va ichki namlik tarqalish koeffitsientini yaxshilash orqali quritish jarayonini tezlashtirish uchun keng tarqalgan amaliyotdir. Quritish emulsiyasining har bir komponenti berry terisi, kesikula va pastki qatlamlari bilan o‘zaro ta'sir qilishi mumkin. Kimyoviy tarkibiy qismlardan tashqari ("yog'li yoki yog'siz ishqoriy eritmalar" yoki "ishqoriy eritmalar bilan yoki ishqorli eritmalarsiz etil oleat kabi birikmalar"), ayniqsa quritish jarayonining dastlabki bosqichida quritish tezligining oshishiga olib keladi. Kimyoviy moddalarning tarkibi, konsentratsiyasi, pH va harorati va dastlabki ishlov berish vaqti teri qatlamlarining mikrostrukturaviy o‘zgarishlarida samarali omillardir. Uzum shoxlarini 15 ml etil oleat va 25 g kaliy karbonat/l eritmasiga 2-4 daqiqa davomida botirish odatiy holdir. Ba'zi tijorat uzum quritish moylari bozorda mavjud va keng qo‘llaniladi. Cho‘kish davomiyligi namlik miqdori, rang intensivligi va boshqa sifat xususiyatlariga sezilarli ta'sir ko‘rsatdi.
|
| |
