INTERDISCIPLINE INNOVATION AND SCIENTIFIC RESEARCH CONFERENCE
British International Science Conference
55
Konsolli ag'darma hosil qiluvchi uskunalar bilan ag'darma
hosil qilish quyidagi
jarayon va operatsiyalardan tashkil topadi: jinslarni qabul qilish, tashish va ag‘darmaga
joylashtirish, ag'darma ustki maydonini tekislash, tasmali konveyerlarni surish.
Ag'darmadagi tasmali konveyerlar, tasmali konsol ag’darma hosil qiluvchilar ag‘darma
texnologik uskunalari hisoblanadi. Tasmali konsol ag‘darma hosil qiluvchi uskuna qoplama
jinslarni ag‘darma konveyer
transportidan qabul qilib olib, ag‘darmaga joylashtiradi.
Ag‘darma tupigining jinslarni qabul qilish qobiliyatini oshirish maqsadida ag‘darma
konveyerlari bilan konsolli ag‘darma hosil qiluvchi o‘rtasiga tasmali qayta yuklovchi uskuna
o'rnatilishi mumkin.
Qoplama jinslar ag'darmaga bir yoki ikki yarns bo‘yicha to‘kilishi mumkin. Agar
jinslar ag'darmaga ikki yarns bo'yicha to‘kiladigan boisa, dastlab birinchi ostki yarns jinslar
bilan to‘ldiriladi, ikkinchi ustki yarns esa konsolli ag'darma hosil qiluvchi uskunaning
orqaga qaytishida (ag‘darma konveyerini surmasdan) hosil qilinadi.
Ag‘darma kirmasi (заходка) ga qoplama jinslar ag‘darma hosil qiluvchi uskuna
konsolining gorizontal tekislik bo'yicha burilishi orqali to'kiladi. Konsolli ag'darma
hosil
qiluvchi qo'llanilganda ag'darma ish fronti parallel yoki yelpig'ichsimon sxemada
rivojlanishi mumkin. Ag'darma ustki maydoni buldozer bilan tekislanib,
undagi tasmali
konveyerlar tumodozer deb ataluvchi mashina yordamida yangi o'zanga suriladi. Konsolli
ag'darma hosil qiluvchi uskuna yordamida hosil qilingan ag'darma pog'onasi balandligi kon
jinslarining fizik-mexanik xususiyatlari va konsolli ag'darma hosil qiluvchi uskunaning
chiziqli o’lchamlariga bog‘liq bo‘lib, qoplama jinslarni ikki yarus bo'yicha to'kilganda 50 -
70 m (jinslar quruq bo’lganda) va 35 - 40 m ni (jinslar namligi yuqori bo’lganda)
tashkil
qiladi.
Qiya va o‘ta qiya ruda konlarini qazib olishda, to‘rtlamchi yotqiziqlarni tashkil
qiluvchi yumshoq
kon jinslarini qazib olib, ularni tashqi ag‘darmaga tashishda, asosan,
konveyer transporti qo‘llaniladi. Konveyer transporti qo’llanilganda qoplama jins va
ag‘darmalardagi kirmalarning o’lchamlari geologik sharoitlar, rotor ekskavatori va ag‘darma
hosil qiluvchi uskuna parametrlari hamda ularning ishlash sxemalarini hisobga olgan holda
aniqlanadi. Qoplama jins pog‘onasidagi
kirma kengligi, transport kommunikatsiyasi
joylashadigan tilik kengligi, kavjoy
konveyeriga yuk ortish sxemasi, yondosh pog‘onalami
qazib olish usuli va tartibini hisobga olgan holda qazib olinayotgan pog‘ona ishchi maydoni
kengligi aniqlanadi. Ish fronti uzunligi tabiiy sharoitlar bilan bir qatorda qazib-yuklash
uskunalarining rusumi va unumdorligi bo‘yicha aniqlanadi.
Hozirgi vaqtda karyerlarda qattiq (qoyasimon) jinslarni qazib olib,
ularni tashqi
ag‘darmaga tashishda konveyer transportidan samarali foydalanilmoqda. Buning uchun
tashiladigan kon jinslarini kerakli darajada maydalash lozim bo‘ladi va bunda konveyer
ishonchli va samarali ishlashiga sharoit yaratiladi. Kon jinslarini
tasma konveyerlarda
tashish uchun kerakli darajada maydalashga ikki usulda erishish mumkin:
- kavjoyda ko‘chib yuruvchi tegirmonlardan foydalanish, bunda bir cho'michli
ekskavator kon massasini tegirmonga bunker - ta’minlagich orqali yuklaydi va tegirmonda
maydalangan kon massasi konveyerga yuklanadi;
