11-MAVZU: SHAXSGA YO`NALTIRILGAN AXBOROT: PSIXOLOGIK, DINIY
VA MADANIY TAHDIDLAR.
Reja:
1. Axborotning shaxs va jamiyatga yo`naltirilganligi.
2. Etnik milliy va mintaqaviy muammolarga yo`naltirilgan psixalogik diniy
madaniy tahdidlar.
3. Hozirgi dunyoda terrorizm, ekstremizm va diniy tahdidlar: moslashuv va
mafkuraviy kurash.
Axborot madaniyati keng ma’noda etnik va milliy madaniyatlarning o’zaro ta’sirini,
ularning
insoniyatning umumiy tajribasiga bog’lanishini ta’minlovchi tamoyillar va mexanizmlar
yig’indisidir; so’zning tor ma’nosida bular axborot bilan ishlash va uni iste’molchiga nazariy va
amaliy muammolarni hal qilish uchun taqdim etishning optimal usullari; ishlab chiqarish,
axborotni saqlash va uzatishning texnik vositalarini
takomillashtirish mexanizmlari; ta’lim
tizimini rivojlantirish, samarali foydalanish uchun shaxsni o’rgatish
ommaviy axborot
vositalari
va ma’lumotlar.
Jamiyatni axborotlashtirish davrida axborot madaniyati – axborotdan foydalanish,
dunyoning yangi (axborot) manzarasini qurish va unda o’z o’rnini aniqlashga asoslangan
yangi
turmush tarzini o’zlashtirishga tayyorlikdir. SHaxsning umumiy madaniyatining bir qismi
sifatida axborot madaniyati axloq va estetika, ergonomika va axborot xavfsizligi masalalarini
(ham axborotni himoya qilish ma’nosida, ham inson ruhiyatini himoya qilish ma’nosida)
o’rganishi kerak.
Axborot madaniyatining belgisi nafaqat eng xilma-xil va xilma-xil sifatli ma’lumotlarni olish,
balki mavjud ma’lumotlarning katta to’plamidan eng muhim va zarurini tanlash qobiliyatidir.
Birinchidan, u umumiy ishning tobora muhim
qismiga aylanib bormoqda tashkiliy
madaniyat. Tobora ko’proq kompaniyalar iste’molchilarning talablarini qondirishga qaratilgan
o’zgarishlar zarurligini anglab yetmoqda va buning uchun ular turli xil biznes, bozor, siyosiy,
texnologik va ijtimoiy ma’lumotlar bilan ishlashlari kerak.
Ikkinchidan, axborot texnologiyalari kompaniyalarda kompyuter tarmoqlarini yaratishga imkon
beradi, ular yordamida menejerlar o’rtasida aloqa mavjud, ammo bunday tarmoqni yaratish o’z-
o’zidan axborotdan oqilona va samarali foydalanishni kafolatlamaydi.
Uchinchidan, axborot madaniyati
turli funsional xizmatlar, bo’limlar va ishchi guruhlar uchun
har xil bo’lib, bu axborotni to’plash, tashkil etish, qayta ishlash, tarqatish va ulardan foydalanish
jarayonlariga turlicha yondashuvlarni bildiradi. SHu sababli, yagona boshqaruv strategiyasini
ishlab chiqishda korporativ axborot madaniyati muhim ahamiyatga ega.
Hozirgi kunda kompaniyalarda axborot madaniyatining to’rt turini uchratish mumkin .
"Axborot madaniyati" tushunchasi ko’plab tarkibiy qismlarni o’z ichiga oladi:
qidirish madaniyati
yangi ma’lumotlar
;
o’qish va axborotni idrok etish madaniyati;
ham axborot (kompyuter) texnologiyalari, ham intellektual normallashtirilgan texnikalar
(matnlarning
aspekt tahlili, kontent tahlili, tasniflash va klaster tahlili va boshqalar)
yordamida katta hajmdagi axborotni qayta ishlash qobiliyati;
har qanday faoliyat turida shaxslararo professional muloqotning ahamiyatini tushunish;
aloqa kompetensiyasi darajasini oshirishga intilish;
boshqa odamlarning nuqtai nazari va fikrlariga bag’rikenglikni tarbiyalash;
nafaqat olishga, balki bilim berishga ham tayyorlik;
buning uchun telekommunikatsiya aloqa kanallaridan foydalangan holda qo’shma
faoliyat uchun sheriklar topish qobiliyati;
o’z faoliyati natijalarini, shu jumladan maqsadli auditoriyaning tayyorgarlik darajasini
hisobga olgan holda aniq va aniq taqdim etish qobiliyati;
intellektual mulk ob’ektlaridan foydalanishni tartibga soluvchi qoidalarni bilish.
1990-yillarda. AQSH va G’arbiy yevropa mamlakatlarida axborot
savodxonligining bir qancha
tushunchalari paydo bo’lgan bo’lib, bu tushunchalar insonning axborotga bo’lgan ehtiyojini
aniqlash, uni samarali izlash, baholash va undan foydalanish qobiliyati deb tushuniladi.
2002
