O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR
VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Optik aloqa tizimlari fanidan
1-MUSTAQIL ISH
Mavzu:
Optik regenerator va optik kuchaytirgich. Ulardan foydalanish.
Bajardi: 413-21 guruh talabasi
Ibrohimov Zayniddin
Tekshirdi:
Muradova Alevtina
Baho:_____
TOSHKENT-2024
Optik nurlanishni berilgan to'lqin uzunligida uzatuvchi va kabeldagi
so‘nishlarni, yo'qotishlarni, dispersiya tufayli buzilgan signallarni to‘g‘rilashni,
berilgan shovqindan himoyalanganlikni ta’minlovchi optik aloqa liniyasining texnik
qurilmalar yighndisi optik liniya trakti deb ataladi.
Optik signallar tola bo‘ylab uzatilganda yorug'lik nuri optik tola materialida yutilishi
va sochilib ketishidan so'nadi. Dispersiya esa signalning
spektral va moda tashkil
etuvchilarining vaqt bo‘yicha sochilib ketishi, ya’ni ularni turli vaqtlarda
tarqalishiga olib keladi. Dispersiya tufayli optik signal impulslarining davomiyligi
va ko‘rinishi o‘zgaradi, impulslar kengayib ketadi.
Bu holatlarning hammasi optik tolali uzatish tizimlarining retranslyatorsiz
uchastkasining maksimal uzunligini chegaralaydi. Agar
uzatkich va qabul qilgich
orasidagi ruxsat etilgan maksimal uzunlik oshirilsa, u holda liniya traktining oraliq
stansiyalarida bir yoki bir necha retranslyatorlarni joylashtirish kerak.
TOA liniyalari bo‘ylab signallarning uzatish sifati minimal ruxsat etilgan signal-
shovqin nisbati yoki shovqindan himoyalanganlik bilan baholanadi. Raqamli uzatish
tizimlari analog uzatish tizimlariga qaraganda bir qancha afzalliklarga ega
bo‘lganligi sababli, raqamli TOATning shovqindan himoyalanganligi 20 — 25 dBq
dan, analog uzatish tizimlari uchun esa 50 — 60 dBq dan kam bo‘lmasligi
talab
etiladi. Elektr kabelli tizimlarning liniya traktidan. farqli ravishda optik tizimlarning
uzatish tezligi juda ham katta. Bu optik eltuvchilarni nihoyatda yuqori chastotaga
(10
15
Hz gacha) egaligi bilan tushuntiriiadi. Optik kabellarda so‘nish juda kichikligi
(X=l,55 mkm da
a
=0,2 dB/km gacha) sababli regeneratorlar orasidagi masofa 100
km gacha bo'lishi mumkin. Bu optik liniya traktining afzallik tomonlaridan biridir.
Talab
etiladigan
signal-shovqin
nisbatini,
ya’ni
shovqindan
himoyalanganlikni ta’minlash maqsadida raqamli TOA liniyalarida retranslyatorlar
joylashtiriladi. Retranslyatorlar ikki turga bo'linadi:
1) regeneratorlar; 2) optik kuchaytirgichlar.
Dispersiya ta’siri uncha katta bo‘lmagan, «0» ni «1» dan farqlasa bo‘ladigan
holatlardagina optik kuchaytirgichlaridan foydalaniladi. Kuchaytirgichlar signal
shaklini tiklamaydi, faqat so'ngan signallarni kuchaytiradi va qabul qilingan signalga
qo‘shimcha shovqinlar beradi. Shuning uchun ularning
soni berilgan shovqindan
himoya- langanlik (xatolik koeffitsiyenti) va dispersiyaning ruxsat etilgan
qiymatlarini hisobga olgan holda chegaralanadi.
Raqamli regeneratorlarda signallar nafaqat kuchaytiriladi, balki to‘g‘rilanadi ham.
Signallarni kuchaytirish,
boshlanghch shaklini tikiash, to‘g‘rilash, shovqinlarni
bartaraf
etish
regeneratsiyalash
deyiladi.
Regeneratsiyalash
regenerator
qurilmalarida amalga oshiriladi. Regeneratorni uzatuvchi va qabul qiluvchi optik
modullar va regeneratsiyalash bloki yig‘indisi sifatida ko‘rish mumkin.
Ko‘p kanalli optik tizimlarni tuzish, shuningdek, regeneratorlar orasidagi masofani
uzaytirishga urinish, optik kuchaytirgichlarning rivojlanishiga sabab bo'ldi.
Optik
kuchaytirgichlar nolga teng bo‘lmagan siljigan dispersiyali bir modali NZDSF optik
tolalarining afzalliklari tufayli, qimmat regeneratsiyalash tizimlarini qo‘llamaslik
imkonini yaratadi va optik tola bo‘ylab uzatiladigan axborot hajmini keskin oshiradi.
To‘lqin uzunligi bo‘yicha zichlashtirish usulida optik kuchaytirgichlarning vazifasi
keskin ortadi. Chunki optik kuchaytirgichlar turli optik eltuvchili bir necha optik
signallarni bir vaqtda kuchaytiradi.
Hattoki bu hollarda ham, dispersiya tufayli
signal- larning buzilishi va shovqinlarga qo‘yiladigan talablar bajaril- maydigan
oraliq stansiyalar va oxirgi stansiyalarda regeneratorlarni o‘rnatish shart.
