«xalqaro audit» fanining predmeti, ob’ekti va metodi

Takrorlash uchun savollar:

1. Xalqaro auditorlik tashkilotlari deganda nimani tushunasiz?

   
   

2. Buxgalteriya hisobi standartlari bo’yicha qo’mita (IASC), Xalqaro buxgalterlar federatsiyasi (IFAC), Xalqaro auditorlik amaliyoti qo’mitasi (IAPS)ning faoliyat yo’nalishlari xususida nimalarni bilasiz?

   
   

3. Xalqaro auditorlik kompaniyalari tarkibiga qaysi kompaniyalar kiradi?.

   
   

4. «Katta to’rtlik» tarkibiga kiruvchi auditorlik kompaniyalari deganda nimani tushunasiz?

   
   

5. Price Waterhouse, KPMG, Ernst and Young, Deloitte Touche Tohmatsu International auditorlik kompaniyalari va ularning faoliyat yo’nalishlari xususida nimalarni bilasiz?

   
   

6. MDHdagi yirik auditorlik kompaniyalarning faoliyati xususida nimalarni bilasiz?

   
   

2. BOB. AUDITNING XALQARO STANDARTLARI

   1. 
      
      Xalqaro auditorlik standartlarining mohiyati
      

Audit standartlari - o’zining professional faoliyati davomida hamma auditorlar rioya qilishi lozim bo’lgan yagona asos tamoyillardir.

• unga rioya qilish orqali auditorlik tekshirishning yuqori sifatli bo’lishi ta’minlanadi;

  
  

• auditorlik tekshirish amaliyotida yangi ilmiy yutuqlarni qo’llash mumkin;

  
  

• muayyan vaziyatlarda auditorning hatti-harakatini aniqlaydi.

  
  

Butunjahon mamlakatlari o’rtasida bo’ladigan savdo-iqtisodiy va boshqa ko’rinishdagi aloqalar ular o’rtasida bo’ladigan hisob-kitoblarni unifikatsiyalashni taqozo etmoqda. Buning uchun, milliy hisob va audit tizimlarini yaxlit shaklga keltirish talab qilinadi.

Auditning umumiy malaka va etika standartlari:

1. Majburiy tayyorgarlik va mahoratlilik. Auditor tekshirish o’tkazishda maxsus texnik tayyorgarlikka va auditorlarning professional xulq sifatlariga ega bo’lishi kerak (The examinition is to be reformed by a person or persons having adequate technical training and proficience as an auditor).

   
   

2. Mustaqillik. Har qanday vazifani bajarishda auditor yoki auditorlar mustaqil bo’lishi shart (In all matters relating to the assignment an independence in mental attitude is to be maintained by the auditor or auditors).

   
   

3. Majburiy malakaviy ziyraklik. Tekshirishni o’tkazishda va xulosani tayyorlashda auditordan professional ziyraklik talab etiladi. (Due professional care is to be exercised in the performance of the examinition and the preparition of the report).

   
   

Ob’ektlarning ish standartlari:

1. To’g’ri rejalashtirish va nazorat. Ishni auditorlik tekshiruvi muvofiq holda rejalashtirilishi lozim, agarda auditorning yordamchilari mavjud bo’lsa, ularning faoliyatini nazorat qilib borish lozim (The work is to be adequately planned and assistans, if any, are to be properly supervised).

   
   

2. Ichki nazorat tizimini tushunishning etarliligi. Auditor auditorlik tekshiruvining ko’lami va unga sarflanadigan vaqtni to’g’ri belgilash maqsadida ichki nazorat tizimiga etarlicha baho berishi shart (The auditor should obtain a sufficient understanding of the internal control structure to plan the audit and to determine the nature, timing, and extent of tests to be performed).

   
   

3. Zarur dalillarning etarli miqdori. Auditorlik hisoboti haqida fikr tayyorlash uchun tekshirish, so’roq, kuzatish va tasdiq usullari orqali etarli hajmda dalillar yig’ish (Sufficient competent evidentual matter is to be obtained through inspection, observation, inquires and confirmations to afford a reasonable basis for an opinion regarding the financial statements under examination).

   
   

Xulosa standartlari:

1. Hisobotning GAAP bilan mos tushishi. Xulosada moliyaviy hisobotning buxgalteriya hisobining umumqabul qilingan tamoyillarga mos kelishi haqida ma’lumot keltirib o’tiladi (The report shall state whether the financial statements are presented in accordance with generally accepted accounting principles).

   
   

2. GAAP qoidalariga amal qilinmaydigan holatlar. Xulosada o’tgan yillar nuqtai nazaridan hisobot yilida ko’zda tutilmagan holatlar mavjudligi aniqlanishi kerak (The

   
   

report shall identify those circumstances in the current period in relation to the preceding period).

3. Ma’lumotlar bilan yoritib berishning etarliligi. Moliyaviy hisobotdagi axborot to’liq adekvat holda yoritib berilishi lozim, agarda xulosada boshqa holatlar ko’zda tutilmagan bo’lsa. (Informative disclosures in the financial statements are to be regarded as reasonably adequate unless otherwise stated in the report).

   
   

4. Moliyaviy hisobot haqida fikrning to’liq bayon etilishi. Xulosa moliyaviy hisobotning to’liqligi haqida fikrni yoki fikrning mavjud emasligi haqida tasdiqni o’z ichiga olishi kerak. Agarda yakuniy xulosa berilmagan bo’lsa, mos keluvchi tamoyillar bilan inobatga olish kerak. Auditorning ismi moliyaviy hisobot bilan bog’liq barcha hollarda xulosada auditorlik tekshiruvining aniq shakldagi turi bayon qilinishi shart, agarda bu ko’zda tutilgan bo’lsa, shuningdek, auditor o’z zimmasiga oladigan mas’uliyatning darajasi haqida fikr bildirib o’tishi kerak (The report shall either contain an expression of opinion regarding the financial statements, taken as a whole, or an assertion to the effect that an opinion coannot be expressed. When an overall opinion cannot be expressed, the reasons therefore should be stated. In all cases where the auditor`s name is assotiated with the financial statements, the report should contain a clearcut indication of the character of the auditor`s examination, if any, and the degree of responsibility he is taking).

   
   

AICPA tomonidan qabul qilingan umumqabul qilingan standartlar auditorlik faoliyatining umumiy tamoyillarini, auditorlik kasbining umumiy yo’nalishlarini va auditor faoliyatining asosiy jihatlarini belgilab berdi. Yuqorida sanab o’tilgan standartlar asosida keyinchalik xalqaro auditorlik standartlari ishlab chiqildi.

1. Umumiy qoidalar;

   
   

2. Standartda foydalaniladigan asosiy tushuncha va qoidalar;

   
   

3. Standartning mohiyati;

   
   

4. Amaliy ilova.

   
   

Umumiy qoidalarda quyidagilar aks ettiriladi:

• mazkur standartni ishlab chiqishning maqsadi va zarurligi;

  
  

• standartlashtiriladigan ob’ekt;

  
  

• standartning qo’lanilish (amal qilish) sohasi;

  
  

• boshqa standartlar bilan o’zaro aloqasi.

  
  

Auditning Xalqaro Standartlari – AXS (International Standards of Auduting – ISAs) Buxgalterlarning Xalqaro Federatsiyasi BXF (International Federation Accountants – IFAC) tarkibidagi Auditorlik Amaliyoti bo’yicha Xalqaro Komitet – AAXK (International Auditing Practice Committe) tomonidan ishlab chiqiladi. IFAC 1977 yil 7 oktyabrda tashkil topgan. Ushbu Federatsiyaga dunyodagi 100 dan ortiq mamlakatlarning, shu jumladan, O’zbekistonning ham, milliy buxgalterlik jamoat tashkilotlari a’zo bo’lib kirgan.

1. audit bo’yicha xalqaro me’yorlar;

   
   

2. boshqaruv hisobining xalqaro amaliy qoidalari;

   
   

5. jamoat sektori bo’yicha xalqaro me’yorlar.

   
   

IFAC hisob va auditga doir barcha faoliyatini o’zining komitetlari orqali tashkil

1. Auditning umumiy standartlari;

   
   

2. Auditning ishchi standartlari;

   
   

3. Hisobot standartlari;

   
   

4. Maxsus standartlar.

   
   

Auditning umumiy standartlariga quyidagilar kiradi:

2. 
   
   Download 444,17 Kb.