~ 212 ~
BO‘LAJAK INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FANI
O‘QITUVCHILARINI O‘QITISHDA OMMAVIY OCHIQ
ONLAYN KURSLARINING AHAMIYATI
Maxkamova D.
Qo‘qon davlat pedagogika instituti stajyor-o‘qituvchisi
Annotatsiya: Ushbu maqolada bo‘lajak Informatika va axborot texnologiyalari fani
o‘qituvchilarini o‘qitishda ommaviy ochiq onlayn kurslardan foydalanishning avfzalliklari,
imkoniyatlarini, Informatika va axborot texnologiyalari fanini masofaviy ochiq kurslarda o‘qish
uchun mo‘ljallangan platformalar haqida batafsil yoritilgan.
Kalit so‘zlar: Ommaviy onlayn ochiq kurslar OOOK, masofaviy ta’lim, MIT Open Course
Ware (OCW), Coursera, Khan akademiyasi, Intuit.
Axborot texnologiyalari kun sayin jadal sur’atlarda rivojlanib
borayotganligi sababli ham
ulardan ijtimoiy hayotning barcha sohasida foydalanish davrimizning bugungi kun masalasi
bo‘lib bormoqda. Ta’lim muassasalarida yetuk kadrlar tayyorlashdek ma’suliyatli vazifani
amalga oshirishda axborot texnologiyalardan keng va samarali foydalanish zaruriyati paydo
bo‘lmoqda. Bunga esa ta’lim muassasalarining barcha bo‘limlarini texnik jihatdan ta’minlash,
Internet tarmog‘idan foydalanish imkoniyatlarini to‘la yaratib berish orqaligina samarali natijaga
erishish mumkin.
O‘quv jarayonida o‘qitish texnologiyalaridan masofaviy o‘qitish tizimida foydalanish
muhim ahamiyatga ega bo‘lmoqda. Internet tarmog‘idan masofali ta’limni amaliyotga tatbiq
etishda foydalanish bir vaqtning o‘zida an’anaviy hamda masofali ta’lim
muhitini yaratadi, bu esa
o‘z o‘rnida an’anaviy ta’lim tizimini sifatini oshiradi, chunki u ta’lim tizimida o‘zining
raqobatbardoshligini ta’minlashga intiladi.
Ommaviy ochiq onlayn kurs (OOOK) – masofaviy ta’lim shakllaridan biri hisoblanadi.
Video, o‘qish va uy vazifalari kabi an’anaviy dars materiallariga qo‘shimcha sifatida ommaviy
ochiq onlayn kurslar talabalar, o‘qituvchilar va yordamchilarning jamoalarini yaratish va qo‘llab-
quvvatlashga yordam beradigan interaktiv foydalanuvchi forumlardan foydalanish imkoniyatini
beradi.
OOOKning asosiy xususiyatlari ta’limning uzluksizlik va shaxsga yo‘naltirilgan
tamoyillarini amalga oshirish, tushunish uchun qulay bo‘lgan
shaklga keltirib, zamonaviy ilmiy
g‘oyalarni keng targ‘ib etish kabi vazifalar bilan bog‘liq. Masalan:
1) ommaviylik, ya’ni kurs ta’lim oluvchilari soni cheksizligi;
2) ochiqlik, ya’ni istagan kishiga, unga qulay joyda va vaqtda bilimlarni bepul berishi;
3) kurslarning yaxlitligi, ya’ni kurslar nafaqat o‘quv
material parchalari, balki amaliy
mashg‘ulotlar, kommunikatsiya, olingan bilimlarni nazorat qiluvchi materillarni o‘z ichiga oladi;
4) kurs muvaffaqiyatli o‘zlashtirilganda sertifikat olish imkoniyati [1].
OOOK formatidagi kurslar uzviy bog‘langan ma’ruzalar, olingan bilimlarni nazorat
qiluvchi test va topshiriqlar, o‘qituvchi va talabalar o‘rtasida maxsus internet maydonchada
doimiy muloqotni hamda eng yaxshi talabalarni aniqlash uchun yakuniy imtihon o‘tkazishni o‘z
ichiga olgan va interaktiv masofaviy o‘quv jarayon o‘tkazish uchun mo‘ljallangan. OOOKda
talabalar o‘zaro muloqotiga ko‘p e’tibor
beriladi, masalan, forumlar orqali, onlayn va shaxsan
muloqot qilish, ma’ruzalarni birgalikda ko‘rishdir.
Ochiq onlayn-kurslarda o‘qish jarayonida o‘quv kursining jadvali bo‘yicha topshiriqlarni
o‘z vaqtida bajarish majburiy hisoblanadi. Ommaviy onlayn ta’limning rivojlanishiga bir qator
omillar to‘sqinlik qilmoqda: buni masalan, ular orasida tinglovchilarning o‘qishga bo‘lgan past
motivatsiyasi, turli mamlakatlar ta’lim tizimlarida
farqlarning mavjudligi, ko‘pgina OOOKlar
ingliz tilida ishlab chiqilganligi, OOOKni oliy ta’lim dasturlariga kiritib qo‘yish
mexanizmlarining yo‘qligi, ish beruvchilar va o‘quv muassasalari uchun ahamiyatga ega ta’lim
olganlikni tasdiqlovchi hujjatning yo‘qligida, deb izoxlash mumkin [1].
Zamonaviy onlayn o‘quv markazlarini yaratishda quyidagi muammolarini hal qilish zarur:
~ 213 ~
zamonaviy moddiy texnik jihozlar bilan MOOS markazini tashkil qilish, bu o‘quv
markazida ommaviy masofadan interaktiv o‘qitishni elektron ta’lim texnologiyalari va
Internetdan ochiq murojaat orqali tashkil qilish;
innovatsion o‘qitish
metodlaridan foydalanish;
pedagoglarning kasbiy layoqatini takomillashtirish;
masofaviy o‘qitishning axborot-resurs bazasini shakllantirish;
xalqaro standart talablariga mos raboqobatbardosh mutaxassisni tayyorlash.
OOOK onlayn o‘quv markazini yaratish uchun raqamli ta’limni takomillashtirishda audio-
video studiyalar zarur. Video yozuvlar yaratiladigan onlayn o‘quv markazning asosiy ob’ektidir.
Innovatsion o‘qitish metodlarini tadbiq qilish uchun OOOK kurslarni yaratish zarur, xususan
onlayn kurslar video o‘quv materiallari, o‘quv-uslubiy va nazorat topshiriqlari
bilan boyitilgan
bo‘lishi kerak. OOOK onlayn kurslari o‘z ichiga 4 ta asosiy komponentani oladi. Bular
quyidagilar:
1) video mashg‘ulotlar;
2) o‘qitish, nazorat va baholash mashqlari;
3) forumlar;
4) yakuniy baholash va sertifikatlar berish [2].
O‘qitishning barcha bosqichlarida
yangicha
yondashuvlar, yo‘l-yo‘riqlar va
texnologiyalarni aniqlash va doimiy ravishda izlab topish murakkabdir. SHuning uchun yangi
o‘quv formatlarini qidirish, ulardan biri ommaviy ochiq onlayn
kurslardan foydalanish
respublikamiz oliy ta’lim muassasalari muammolarini yechimini topishga imkon beradi (1-
jadvalga qarang):
1-jadval
