WWW.HUMOSCIENCE.COM
402
YER OSTI MUHANDISLIK TARMOQLARINI JOYLASHTIRISH VA
ULARNING MUSTAHKAMLIK PARAMETRLARINI ANIQLASH.
Nazirov Sanjar O’razali o’g’li
Jizzax Politexnika Instituti
Muhandislik kommunikatsiyalari kafedrasi asisstenti
Karimov Yusuf Narzullayevich
Jizzax Politexnika Instituti
Muhandislik kommunikatsiyalari kafedrasi asisstenti
Annotatsiya
Maqolada yer osti muhandislik kommunikatsiyalarining
mustahkamlik
parametrlarini va ularning tashqi taʼsirlarga qarshiligini oʻrganilgan boʻlib. Unda yer
osti muhandislik kommunikatsiyalarini mustahkamligini oshirish usullaridan biri
sifatida himoya qatlamlarini ishlatishni qoʻllash usuli tadqiq etilgan.
Kalit so’zlari: tarmoq, yer osti kommunikatsiya,qoplama,quvurlar.
Abstract
The article discusses the strength parameters of underground utilities and their
resistance to external influences. It examines the ways of using protective layers as one
of the ways to increase the strength of underground engineering communications.
Keywords: network, underground communication lines, coating, pipes.
Аннотация
В статье рассматриваются параметры прочности
подземных инженерных
коммуникаций и их устойчивость к внешним воздействиям. В ней исследованы
способы применения защитных слоев как одного из способов повышения
прочности подземных инженерных коммуникаций.
Ключевые слова: сеть, подземные коммуникации, покрытие, трубы.
WWW.HUMOSCIENCE.COM
403
Yer osti kommunal tarmoqlari shahar infratuzilmasining muhim elementi
hisoblanib, shahar aholisi uchun komfort sharoit va qulaylikni ta'minlaydi. Kommunal
tarmoqlar iste’molchilar uchun uzluzksiz va bir maromda xizmat qilishi lozim, buning
uchun muhandislik kommunikatsiyalarini yer ostidan o’tkazayotgan
vaqtda talab
qilingan darajada ehtiyot choralari ko’rilishi, tarmoqlar uchun ishlatilayotgan
materiallar tarkibi va xossalari o’rganilishi lozim. Muhandislik tarmoqlari shahar
aholisi, sanoat va transportini quyidagi manbalar bilan ta'minlaydi:
gaz (gaz quvuri);
suv (suv ta'minoti);
issiqlik (issiqlik quvuri);
elektr energiyasi (elektr kabellari);
telefon, televizion kabellar-aloqa kabellari;
Shuningdek, muhandislik tarmoqlari shahar ko'chalari va yo'llaridan (drenajlar)
yomg'ir,
erigan qor suvlari, texnik suvlarni yer osti muhandislik kanalizatsiya
tarmoqlari orqali tozalash inshootiga yoki oqova suvlarni tashlash joylariga olib chiqib
ketish, shuningdek kanalizatsiya tizimi orqali ishlab chiqarish chiqindilarini
korxonalardan va maishiy-xo’jalik chiqindilarni olib chiqarib tashlashni ta'minlashi
kerak. Muhandislik tarmoqlarini joylashtirish bilan bog'liq
barcha jihatlar QMQ
2.04.02-19
da keltirilgan.
Barcha kommunikatsiyalar ko'chaning qatnov qismidan tashqarida joylashgan
bo'lishi kerak, chunki bunday holatda ularni ta'mirlash transport vositalari harakatiga
jiddiy xalaqit beradi, shuningdek, yo'llarni ochish va keyinchalik tiklash katta iqtisodiy
xarajatlarni talab qiladi, buning oldini olish mumkin.Ko'chalarning
ajratuvchi
chiziqlari ostida va piyodalar yo'laklari ostida aloqa va muhandislik tarmoqlarini
o'rnatish ham ma’lum miqdorda muhandislik tarmoqlarini shikastlanishdan asraydi.
Shuningdek, kommunal tarmoqlar yo’lning qatnov qismi ostida joylashgan taqdirda:
yo'l qoplamalarining ishlash xususiyatlari yomonlashadi;
yo'l qoplamalarining xizmat qilish muddati kamayadi;
WWW.HUMOSCIENCE.COM
404
qo'shni hududlarning sanitariya sharoitlari yomonlashadi;
o'tkazish qobiliyati pasayadi va natijada transport oqimining tezligi pasayadi.
Yuqoridagi muammolar yuzaga kelishi mumkin bo'lgan pasayishlar tufayli yo'l
ostidagi yer osti kommunal tarmoqlari joylashgan taqdirda turli xil muammolar paydo
bo'ladi va cho'kish
holatida, zichlik, tekislik va qoplamaga yopishish mos ravishda
buziladi, shuningdek qoplamaning yoriqlari va deformatsiyalari paydo bo'lishi
mumkin. Ushbu muammolar o’rganilganda muhandislik tarmoqlarini yer ostida
joylashtirish vaqtida kamchiliklar mavjudligi ushbu kamchiliklarni
esa muhandislik
tarmoqlarini himoya qatlamlari orqali joylashtirish yo’llarda yuzaga keladigan buzilish
holatlarini bartaraf etish uchun ancha samarali usul hisoblanadi.
