|
Yo‘nalish: Axborot xavfsizligini boshqarish, kompyuter injinirengi
|
| Sana | 07.02.2024 | | Hajmi | 2,47 Mb. | | #152649 |
Bog'liq 1-Laboratoriya. Algoritmning kelib chiqish tarixi. Algoritmning xossalari.
O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi
1-laboratoriya. Algoritmning kelib chiqish tarixi. Algoritmning xossalari.
Fan: Algoritmlarni loyihalash
Yo‘nalish: Axborot xavfsizligini boshqarish,
kompyuter injinirengi
D.Tuxtanazarov
@Dilmurod_PhD
Dixit Algorazmiy ?
Taxminan 825-yilda al-Xorazmiy hind-arab sanoq tizimi haqida arab tilida risola yozgan va 12-asrda lotin tiliga tarjima qilingan. Qo‘lyozma Dixit Algorazmiy (“Al-Xorazmiy shunday gapirdi”) iborasi bilan boshlanadi, bu yerda “Algorazmiy” tarjimon tomonidan Al-Xorazmiy nomini lotinchalashtirgan. Al-Xorazmiy oxirgi oʻrta asrlarda Yevropada eng koʻp oʻqilgan matematik boʻlgan, birinchi navbatda oʻzining yana bir kitobi — “Algebra” orqali. Oxirgi oʻrta asr lotin tilida algorismus, inglizcha “algorism”, uning ismining buzilishi oddiygina “oʻnlik sanoq sistemasini” anglatgan.
Algoritm ?
Algoritm – berilgan natijaga erishish uchun qilinishi kerak boʻlgan aniq koʻrsatmalar ketma-ketligi. Algoritm keng maʼnoda faqat kompyuterga oid atama boʻlmay, balki unda berilgan koʻrsatmalarni bajara oluvchi har qanday narsaga oiddir.
Algoritm ijrochisi — algoritmda ko'rsatilgan buyruq yoki ko‘rsatmalarni bajara oladigan abstrakt yoki real (texnik yoki biologik) sistema.
Algoritm ijrochisi faqat insonmi ?
Algoritmning xossalari.
Algoritmning asosiy xossalari.
Diskretlilik (Cheklilik)
Tushunarlilik.
Aniqlik.
Ommaviylik.
Natijaviylik.
- сўзлар ёрдамида (оғзаки нутқда ишлатиладиган сўзлар ёрдамида, табиий тилда);
- формулалар ёрдамида (математик формулалардан фойдаланган ҳолда, аналитик кўринишда).
- жадвал кўринишида (мантиқий алгебра элементларидан фойдаланган ҳолда)
- график усулда (график символлар ёрдамида);
- дастур кўринишида (дастурлаш тилларига оид хизматчи сўзлар, оператор ва функциялар ёрдамида).
Эвклид алгоритми
Эвклид
(эр.ол. 365-300)
ЭКУБ(a,b)= ЭКУБ(a-b, b)
= ЭКУБ(a, b-a)
Бу сонларни каттасидан кичигини токи уларни қиймати тенг бўлгунча айирамиз. Бу ЭКУБни беради
ЭКУБ(14, 21) = ЭКУБ(14, 21-14) = ЭКУБ(14, 7)
ЭКУБ(1998, 2) = ЭКУБ(1996, 2) = … = 2
Мисол:
Сонларни айирмаси катта бўлганда қадамлар кўп:
= ЭКУБ(7, 7) = 7
a ва b сонларини энг катта умумий бўлувчисини (ЭКУБ) топиш лозим.
Алгоритмнинг блок схемалари кўринишлари
1. Бошлаш ёки тамом
2. Маълумотларни киритиш ёки чиқариш
3. Ҳисоблаш
4. Натижаларни қоғозга чиқариш
5. Шартни текшириш
6. Такрорлаш
Оддий харакат
Шартни текшириш
Цикл (такрорланиш) боши
Ёрдамчи алгоритмга мурожаат
Маълумотларни киритиш ва чиқаришнинг умумий кўриниши
Алгоритмнинг боши ва охири
Натижани босмага чиқариш
Параметрларни ҳисоблаш
a,b,c киритиш
Бошлаш
a
ЙЎҚ
ҲА
Мисол. Учбурчак масаласи
c
b
a
Учбурчакнинг қуйидаги параметрлари берилган:
a,b, .
Топиш керак :
Учбурчак периметрини (P)
Учбурчак юзини (S)
Учбурчак томонини (C)
Учбурчакка ички чизилган айлана радиуси (r)
Учбурчакка ташқи чизилган айлана радиуси (R)
Математик формулалари
// Юзасини ҳисоблаш
// с томонини ҳисоблаш
// Периметри
// Ички чизилган айлана радиуси
// Ташки чизилган айлана радиуси
Блок-схемаси
Boshlash
Tamom
// Алгоритмни бошлаш
// Натижани чиқариш
// Тамом
a,b,
s, c, p, r, R
// Ўзгарувчиларни киритиш
// Ҳисоблаш
6. Stop
TOPSHIRIQ - 1-laboratoriyada berilgan topshiriqlarni algoritm blok sxemasini tuzish.
- Hisobot tayyorlang.
TOPSHIRIQ - Algoritmlarni xossalarini o‘rganing;
- Algoritm-blok sxemani barcha shakllarini izoxlab chiqing.
- Turli geometrik shakllarni yuzini hisoblash algoritmlarini online tizimlar orqali ishlab chiqing;
- Ishlab chiqilgan algoritmlar uchun dastur yarating.
- Hisobot tayyorlang.
|
| |
