|
Yorug’likning yutilishi. Buger qonuni
|
| bet | 1/6 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 1,93 Mb. | | #231695 |
Bog'liq YORUG\'LIKNING YUTILISHI BUGER LAMBERT BER QONUNI.
YORUG'LIKNING YUTILISHI BUGER LAMBERT BER QONUNI
REJA:
I. Kirish
II. Asosiy qisim
2.1. Yorug’lik yutilishi. Buger qonuni va uning qo’llanishi.
2.2. Vavilov - Cherenkov nurlanishi.
2.3. Doppler effekti
III. Xulosa
IV. Foydalanilgan adabiyotlar
Kirish
Yorug‘lik har bir moddadan o‘tganda odatda ozmi-ko‘pmi yutiladi. Yutilish odatda sеlеktiвlik xаrаktеri bilan sifatlanadi, ya’ni turli to‘lqin uzunligiga oid yorug‘lik turlicha yutiladi. Yorug‘likning rangi uning to‘lqin uzunligi bilan aniqlanadi, demak umuman aytganda, turli tusdagi nurlar berilgan bir moddaning o‘zida turlicha yutiladi.
Yoruglik biror muxitga tushsa yutiladi, sochiladi xam yoruglik tushishi natijasida nurlanadi (lyuminessensiya) 1934 yilda Cherenkov lyuminessensiya xodisasini urganish vaktida va nurlari tasirida tinik suyukliklarda lyuminessensiyaga uxshamagan nurlanishni anikladi. Lyuminessensiya xodisasi moddaning ximiyaviy tarkibiga boglik buladi. Cherenkov aniklagan bu nurlanish moddaning ximiyaviy tarkibi va fizikaviy xolatiga boglik emasligi aniklandi.
Bu masalani urganib, akademik Vavilov, Cherenkov aniklagan nurlanish erkin elektronlarning modda orkali xarakatiga boglik degan fikrni berdi. Xisoblashlar shuni kursatdiki, Cherenkov kuzatgan xamma suyukliklarda nurlanish intensivligi juda kam bulishiga karamay, elektronlarning nurlanish tormozlanish intensivligi orkali buladi.
Dopler effektining yuza kelish sababi shundaki, hidlar manbai kuzatuvchiga qarab harakatlanayotganda, har bir ketma-ket to'lqin kresti oldingi to'lqinning zarbasidan ko'ra kuzatuvchiga yaqinroq joyda chiqariladi. Shuning uchun har bir to'lqin oldingi to'lqinga qaraganda kuzatuvchiga yetishi uchun nisbatan kamroq vaqt talab etadi. Shunday qilib, kuzatuvchiga ketma-ket to'lqin krestlari kelishi vaqti kamayadi va bu chastotani ko'payishiga olib keladi. Ular tarqalishi jarayonida ketma-ket to'lqin qatlamlari orasidagi masofa kamayadi, shuning uchun to'lqinlar "birlashadi". Aksincha, agar to'lqinlar manbai kuzatuvchidan uzoqlashsa, har bir to'lqin oldingi to'lqinga qaraganda kuzatuvchidan ancha uzoqroq joyda chiqariladi, shuning uchun ketma-ket to'lqinlarning kuzatuvchiga yetib kelish vaqti orasidagi farq uzayib chastota pasayishiga sabab bo'ladi. Bu bilan ketma-ket to'lqin qatlamlari orasidagi masofa kengayib boradi va to'lqinlar yoyilib ketadi.
Ovoz to'lqinlari kabi muhit(vosita)da tarqaladigan to'lqinlar uchun kuzatuvchi va manbaning tezligi to'lqinlar o'tkaziladigan muhit(vosita) bilan nisbiy hisoblanadi.[2] Shunday qilib, umumiy Dopler effekti manba harakati, kuzatuvchining harakati yoki vosita(muhit) harakati natijasida paydo bo'lishi mumkin ekan. Ushbu ta'sirlarning har biri alohida tahlil qilinadi. Umumiy nisbiylikdagi yorug'lik yoki tortishish kabi vosita(muhit)ni talab qilmaydigan to'lqinlar uchun faqat kuzatuvchi va manba o'rtasidagi tezlikning nisbiy farqini hisobga olinmasligi kerak.
Yoruglik biror muxitga tushsa yutiladi, sochiladi xam yoruglik tushishi natijasida nurlanadi (lyuminessensiya) 1934 yilda Cherenkov lyuminessensiya xodisasini urganish vaktida va nurlari tasirida tinik suyukliklarda lyuminessensiyaga uxshamagan nurlanishni anikladi. Lyuminessensiya xodisasi moddaning ximiyaviy tarkibiga boglik buladi. Cherenkov aniklagan bu nurlanish moddaning ximiyaviy tarkibi va fizikaviy xolatiga boglik emasligi aniklandi.
Bu masalani urganib, akademik Vavilov, Cherenkov aniklagan nurlanish erkin elektronlarning modda orkali xarakatiga boglik degan fikrni berdi. Xisoblashlar shuni kursatdiki, Cherenkov kuzatgan xamma suyukliklarda nurlanish intensivligi juda kam bulishiga karamay, elektronlarning nurlanish tormozlanish intensivligi orkali buladi.
|
| |
