-§. Mashinalarni loyihalash asoslari




Download 13,35 Mb.
Pdf ko'rish
bet228/237
Sana11.12.2023
Hajmi13,35 Mb.
#116299
1   ...   224   225   226   227   228   229   230   231   ...   237
Bog'liq
Chizmachilik.I.Raxmonov. 2016

7-§. Mashinalarni loyihalash asoslari
Har qanday yangi buyumning (u qanday bo‘lishidan qat’iy nazar) 
loyihalashdan avval u to‘g ‘risida m a’lum bir fikrga kelish lozim va 
uning tasvirini qog‘ozga tushurish, uning bajaradigan ishini hisobga 
olish hamda buyumning tashqi shakliga aniqlik kiritish, so‘ngra ichki 
tuzilishini ishlab chiqish joiz bo‘ladi.
Barcha jarayonlam ing, albatta, qog'ozga eskizlarini chizib chiqish 
tavsiya etiladi.
Har bir detaining qo'shni detal bilan o ‘zaro joylashishi, bir-biriga 
nisbatan vazifasi (harakatda bo4ishi yoki boim asligi) aniqlab olinadi.
Masalan, bug1 ishlab chiqariladigan mashinadan tarmoqqa yo‘nalti- 
riladigan bug‘lar m e’yoridan ortib ketsa, tarmoqdagi buyum ortiqcha 
bosimga bardosh bera olmay, buzilishi mumkin. Tarmoqqa yuboriladigan 
bug'ning m e’yoridan ortiqchasini tashqariga chiqarib yuboradigan 
moslamani loyihalash lozim bo ‘lsin.
Buning uchun tarmoqqa yuborilayotgan bug1 quvvatida teshik ochib, 
unga bug‘ni qisman tashqariga chiqarib yuboradigan moslama ixtiro 
qilinsin deylik. Bunday moslama orqali bosim kuchayganda ortiqcha 
bug1 avtomatik ravishda tashqariga chiqib ketishi uchun rostlanadigan 
klapan loyihalanishi zarur. Silindrik teshikdan chiqaradigan bug‘ni to‘sib 
turadigan klapan qanday bo ‘lishi lozim va u nima orqali rostlanadi? 
Klapan sfera yoki konussimon ko‘rinishda bo‘lishi mumkin. Konussimon 
klapanga qaraganda sferasimon klapan orqali bug‘ning oqib o ‘tishida 
deyarli to ‘sqinlikka uchramaydi.
Klapan sharik (sfera)dan yasalsa, u nima bilan rostlanadi? Bunday 
vaziyatda yagona yechim prujina bo ‘lishi mumkin. Prujinani rostlaydigan 
narsa - vint yoki rezbali detal tanlanadi. Klapan, prujina, rostlagich
446


detalni o ‘zida mujassamlaydigan ko'rpus loyihalanishi darkor. Undan 
tashqariga chiqib ketadigan bug‘ uchun teshiklar ko‘zda tutilishi lozim. 
Ihtiro qilinayotgan moslama (buyum), aytaylik klapan deb nomlansa, 
uni biriktirish uchun quvurda rezbali teshikli shtutser katta quvurda 
payvandlanishi lozim. Shtutserga klapanni biriktirishdan oldin unga kran 
(ventil) ulangan bo‘lishi kerak.
Moslama klapanni o ‘matish va ta'm irlassh paytida qulay bo‘lishi 
uchun klapan-sharik, prujina-rostlagichni korpusga qopqoq sifatida loyi­
halash va uni kerakli ish rejimiga rezbasi orqali burab rostlash uchun 
unga gayka kaliti uchun olti qirrali prizma ko'zda tutilishi lozim.
Korpusni silindrik qilib olgan m a’qul b o iad i. Uning bir tomoni 
tarmoqqa rezba yordamida ulansa, ikkinchi tomonida prujinani rostlay- 
digan detal (bu yerda ko‘proq qopqoq) o ‘rnatilishi lozim. Korpus ichiga 
klapan, prujina joylashadigan bo ‘shliq (kamera) o ‘yilgan b o iish i kerak 
hamda o ‘rtiqcha bug‘ning tashqariga chiqishini ta’minlaydigan teshiklar 
ochilishi darkor.
M o‘ljaldagi sharik va prujinani sotib olish mumkin. Endi moslamaning 
umumiy ko‘rinishi texnik rasmda chizib ko‘riladi (15.51-shakl). Korpus 
va qopqoqning eskizlari chiziladi. Shunda detallarda qanday kamchiliklar 
mavjudligi ko ‘zga tashlanadi. So‘ngra moslamaning yig‘ilgan holdagi 
yig‘ish chizmasi bajariladi. Materialni tejash va uning ko'rinishini 
yaxshilash maqsadida moslamaning bir nechta variantlari izlab ko'- 
riladi. Ulardan qaysi biri m a’qul bo ‘lsa, osha varianti tanlab olinadi. 
Masalan, 15.52-shakldagi variant qulay hisoblanadi. Endi bu moslama- 
klapanni ishlab chiqarishga joriy qilish mumkinligini aniqlash uchun
B-B A-A

Download 13,35 Mb.
1   ...   224   225   226   227   228   229   230   231   ...   237




Download 13,35 Mb.
Pdf ko'rish