а)
b)
s proyeksiyalash nuri
H proyeksiyalar tekisligiga nisbatan o ‘tkir bur
chak ostida berilgan bo‘lsa, unga
parallel qilib shaklning
ABCD nuqta-
laridan yordamchi proyeksiyalovchi nurlar o ‘tkaziladi. Natijada bu nur-
lar
H bilan
kesishib,
ABCD ning qiyshiq burchakli
A 'B 'C D ' proyeksi-
yasini hosil qiladi (4.2-shakl,
a).
Agar
5
proyeksiyalash nuri H proyeksiyalar tekisligiga nisbatan per
pendikular, y a’ni to ‘g ‘ri burchakda berilgan b o ‘lsa, to ‘g ‘ri burchakli
proyeksiyalash hosil b o ‘ladi (4.2-shakl,
b). Bu yerda
ABCD - narsa,
s -
proyeksiyalash yo‘nalishi,
H - proyeksiyalash teksiligi,
A 'B'C D ' - nar-
saning
H dagi parallel proyeksiyasi,
A A B B ', CC', D D ’ — proyeksiyalash
nurlari deyiladi.
To‘g ‘ri burchakli parallel proyeksiyalashni ortogonal (yunoncha
orto - to ‘g ‘ri,
gonal - burchak, y a’ni to‘g ‘ri burchakli) proyeksiyalash
ham deyiladi.
Endi markaziy va parallel (qiyshiq va to ‘g ‘ri burchakli) proyeksi
yalashni o ‘zaro taqqoslab ko‘ramiz. Markaziy proyeksiyada narsaning
proyeksiyasi o ‘zidan katta. Demak, bu proyeksiyada
detaining chizmasi
orqali uning haqiqiy kattaligi to ‘g ‘risida fikr yuritish qiyin. Qiyshiq bur
chakli parallel proyeksiya olinsa, bu yerda narsaning burchaklari buzilib
proyeksiyalanadi. Bunday proyeksiyalashda ham detaining haqiqiy
ko‘rinishi chizmada to‘g ‘ri tasvirlanmaydi.
To‘g ‘ri burchakli parallel proyeksiyada
narsa va uning proyeksiyasi
bir-biriga teng. Demak, bunday proyeksiyalash turida detal chizmasiga
qarab uning konstruksiyasi, y a ’ni tuzilishi to ‘g ‘risida to ‘liq m a’lumot
olish mumkin. Bundan keyin
proyeksiyalashning bu turiga, y a’ni to‘g ‘ri
burchakli parallel proyeksiyalashga asoslanib, chizmalar chizamiz.
4.2-shakl.
137
Chunki har qanday chizmalar to 'g 'ri burchakli parallel proyeksiyaga
asoslanib chiziladi. T o'g'ri burchakli parallel proyeksiyalash o'm iga,
qisqacha qilib, proyeksiyalash deyiladi. Shunda to 'g 'ri
burchakli parallel
proyeksiyalash tushuniladi.
