`
32
«Zamonaviy dunyoda ilm-fan va texnologiya»
nomli ilmiy-amaliy konferensiya
TARIX FANINI O'QITISHDA XARITALAR BILAN ISHLASHNING
O'ZIGA XOS METODIKASI
Noriyeva Nigina Qobilovna
Toshkent Shahar Chilonzor tumani 114-umum ta’lim maktabining
tarix fani o’qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.7514608
Annotatsiya: Ushbu maqolada tarix fani o’qitishda xaritaning o’rni, dars
jarayonida undan to’laqonli foydalanish, o’quvchilar ongida davrlarga oid,
shuningdek davlatlarning tarixiy manzillarini aniqlashda xaritaning o’rni
beqiyos ekanligi tadqiq etiladi.
Kalit so’zlar: tarix, xarita,
umumiy xarita, tavsifiy xarakterdagi xarita, tematik
xarita
Bugun globallashuv jarayoni jamiyatning hamma sohlariga o’z ta’sirini
o’tkazmoqda. Jamiyatning asosiy bo’g’ini bo’lgan ma’naviyatga ham o’z ta’siri
ko’rsatmasdan qolmadi. Ma’naviy jarayonlar asosan jamiyatning ilm-ma’rifati
bilan uzviy bog’liq jarayon hisoblanadi. Globallashuv
jarayonining ham ijobiy,
ham salbiy jihatlari mavjud bo’lib ta’lim jarayoniga ijobiy ta’sirini ham
ko’rsatmoqda. Ta’limni isloh qilishda yangi innovatsion jarayonlar, axborot
almashuvining
tezlashuvi, shuningdek, ta’lim tizimiga yangi texnologiyalarning
kirib kelishi esa o’qituvchilrdan
yangicha fikrlash, yangicha metodlarni ishlab
chiqishni, o’z ustida yanada ko’proq ishlashni taqozo etmoqda. Chunki bugungi
davr maktab o’quvchilarini darsga jalb etishda ilm,yangi g’oylar, yangi metodlar,
yangi ped texnologiyalarni o’zida mujassam eta olgan konsepsiyalarni yaratishni
taqozo etadi.
Ma’lumki, tarixiy voqealar bizga faqat ma’lum bir davr haqida ma’lumot berib
qolmaydi. Tarixiy voqyealar turli davrda sodir bo`lganligi
bois bizning
ongimizda mavhum tasavvurlar hosil qilib qolishi mumkin. Ana shu mavhum
tasavvurlardan aniqlikka tomon borishimizda xaritalar bizga muhim vosita bo`la
oladi.
Xaritalarning o`quvchilar tasavvurida tarixiy voqyealarning sodir bo`lgan joyi,
taraqqiy etib borishi uchun asos bo`lgan geografik va ijtimoiy omillar haqida
aniq ma’lumotlar paydo qilishi hammamizga yaxshi ma’lum.
Tarix darslarida
xarita bilan ishlash geografik vositalar tavsifidagi asosiy metod hisoblanadi.
Geografik vosita jamiyat taraqqiyotini harakatga keltiruvchi kuch
hisoblanmaydi, balki shu yoki boshqa davrda mazkur yoki boshqa mamlakatdagi
tarixiy jarayonning tezlashishi yoki orqaga ketishiga olib kelishi mumkin.
Bundan harakatning birdan bir xarakterli xususiyati tarixiy voqyelikka ta’sir
etib, natijada insoniyat faoliyatida o`zgarishlarga olib keladi. Masalan, bir necha
yuz yillar mobaynida Angliyada dengizda suzish sohasida hech qanday
