Zamonaviy issiqlik energetkasi ; fan va amalyot masalalari
Andijon mashinasozlik insituti
2- bosqich talabasi
Asqaraliyeva Rohilaxon Sherali qizi
Anatatsiya ; Issiqlik energetikasi bu boshqa energiya turlariga asosan mexanik energiyaga va u orqali elektr energiyasiga aylantirish bilan shug’ullanadigan energetika va issiqlik texnika soxasi, yani issiqlik energetikasi .
Dunyoning butun energetika tizimining asosi issiqlik energetkasidir . Dunyo elektr stansiyalarining 3/2 qismi issiqlik sikllari , asosan bug’ bilan k Renkin sikli va gaz turbinasidagi Brayton siklida ishlaydi . Issiqlik energetikasining asosiy vazifasi – sanoat va komunal xo’jaliklarda issiqlik energiyasidan oqilona foydalanish muommosi .
Issiqlik energiyasini ponverkatsiya qilish turli xil mashinalar, aparatlar va qurilmalarda amalga oshiriladi .
Zamonaviy issiqlik energetikasining texnik asosini qozon agregatlari va bug’ turbinalaridan tashkil topgan , issiqlik elektr stansiyalari tashkil etadi .
Energetika tizimining boshqa yirik sanoat va ishlab chiqarish birlashmalaridan ajratib turadigan eng muxim xususiyati – bu tayyor mahsulotni saqlashning mumkin emasligi va nomutonosiblikka yo’l qo’ymasligi sababli elektr energiyasini ishlab chiqarish , taqsimlash va iste’ mol qilish jarayonlarining bir vaqtdaligi Elektr stansiyalari tomonidan ishlab chiqarilgan energiya tizimida iste’ mol qilinadigan umumiy quvvatlar o’rtasida .
Kalit so’zlar ; Issiqlik energetikasi , energetika , loyxa , IES , GES , AES , NASA , quvvat , inavatsiya , elektr stansiyalari , qozon agregatlari , bug’ turbinalari , issiqlik sikllari , mexanik energiya , Renkin sikli , Brayton sikli korxona , energiya tejovchi lampa , Quyosh panellari , quyosh energiyasi antropogen issiqlik energiyasi texnalogiya , teravat , Gkall , konvertatsiya raqobat , Issiqlik generatori , komunal xo’jaliklar , Elektr energetikasi , quvvat muqobil energetika .
Asosiy qism ; Issiqlik energiyasini mexanik energiyaga , mexanik energiyani esa elektr energiyaga aylantirish usullarining yaratilishi , uni xalq xo’jaligiga tatbiq etilishi tufayli elektr energiyasini masofaga uzatish hamda uni yana mexanik energiyaga aylantirish masalalari xal etildi , Katta quvvatli GES , IES , AES , va boshqa turdagi muqobil energetik markazlarining barpo etilishi natijasida ishlab chiqarish mexanizatsiyalashtirildi , elektrlashtirildi , avtomatlashtirildi , robitlashtirildi hamda kampyuterlashtirilgan texnika va texnalogiya yaratildi .
O’zbekistonda issiqlik energiyasini ishlab chiqarish va uni boshqa turdagi energiyaga aylantirish usullari samaradorligi ortib borishi mintaqa iqtisodiy saloxiyatining o’sishiga ta’ sir ko’rsatibgina qolmasdan albatta aholining maishiy va madaniy sharoitining yuksalishiga ham ijobiy ta’sir ko’rsatadi . Albatta , energetik boylikdan to’g’ri foydalanish mamlakatni energetik inqirozdan saqlaydi . Biroq , bugungi kunda , inson o’zining antropogen issiqlik energiyasining ko’p qismini asbob – uskunalardan noto’g’ri foydalanish , samarasiz uskunalarni qo’llashi va boshqa sabablar oqibatida isrob qilyabdi . Buning oldini olish uchun mamlakatga chet elning yangi uskuna , qurilma va texnalogiyasi kiritilyabdi .
Hozirgi kunda chet eldan yangicha issiqlik energiya manbai hisoblangan quyosh panellari olib kelindi . Quyosh panellarini o’z inson hayotida ko’p soxalarda qo’llanishni boshladi . Boshlanishida faqatgina uy sharoitidagi xo’jalik ishlari va elektr energiyasi o’rniga qo’llaniladigan bo’lsa , hozirda bu qobiqdan chiqib boshqa soxalarga ham kirib bormoqda . Misol uchun ;
Qishloq xo’jaligi va boshqa ishlab chiqarish strukturalarida
Kichik korxonalarda
Xususiy uylarda issiqlikni saqlash uchun
Ko’cha yoritgichlarda , energiya tejovchi lampa uchun
Komunal korxonalarda , shaharni yoritish uchun ; foydalaniladi .
Quyosh resurslaridan foydalanishni bir necha xil afzalliklari bor .
Boshqa energiya manbalaridan farqli o’laroq , quyosh energiyasi tugamaydi . Quyosh panellarini o’rnatish va undan foydalanish uchun ajoyib yechim bo’lib hizmat qiladi . NASA tatqiqotlari bo’yicha quyosh yana 6,5 mlrd yil o’z nurini sayyoramizdan ayamaydi .
Quyosh energiyasining potensiali o’ta yuqori darajada . Foydalanish uchun olinishi mumkin bo’lgan energiya manbai terravatlarda o’lchanadi .
Ekalogiya uchun xavfsiz . Hozirda foydalanilayotgan energiya manbalari atrof muhitga katta zarar yetkazibgina qolmasdan ularni o’rnini qoplash ilojsizdir . Quyosh energiya esa bundan mustasno .
Issiqlik elektr stansiyalari AJ mamlakatimizda elektr va issiqlik energiyasi ishlab chiqaruvchi asosiy guvratsiya tizimi hisoblanadi . Yurtimizda jami ishlab chiqarilayotgan elektr energiyasining 80 foizini shu korxona zimmasiga kiradi .
2022 – faoliyat yuzasidan ishlab chiqarilgan elektr va issiqlik energiyasi hajmi 17,9 trln so’mni tashkil etib , reja ko’rsatkichi 103,8 foizini tashkil qiladi . Bunda o’tgan yil natijalariga ko’ra 55,5 mlrd kvt soat elektr energiyasi va 5,35 mln Gkall issiqlik energiyasi ishlab chiqarilib yagona energo tizimga uzatildi .
Xulosa qilib aytish mumkinki chet eldan turli xil issiqlik energetikasiga oid texnikalarni olib kelyabmiz . Chet elda biz kabi yoshlar o’z davlatini va kelajagi uchun yangi inavatsiyalarni kiritib kelmoqda . Biz yoshlar ham o’z davlatimiz va kelajagimiz ravnaqi uchun yangicha g’oyalar kiritib , chet el bilan raqobatlasha oladigan darajada bo’lishimiz lozim . Buning uchun issiqlikka energiyaga va boshqa loyxalar ustida ishlab O’zbekistonni yuksaltirishimiz zarur .
Foydalanilgan adabiyotlar
E . Y . Madaliyev ,, Issiqlik texnikasi ‘’ Farg’ona nashiryoti – 2002
J . Nurmatov , N . A . Xalilov , O’ . Q . Tolipov Issiqlik texnikasi Toshkent ,, O’qituvchi ‘’ – 1998 yil
R . P . Babaxodjayev Issiqlik energetikasi Toshkent ,,Donishmand ziyosi’’ 2022 .
J . Nurmatov , N . Xalilov , M . Isroilov , K . Sultonov ,
Ubaydullayev Issiqlik texnikasi asoslari Toshkent ,,O’qituvchi ‘’ 2003 .
|
