ZAMONAVIY MENEJER FAOLIYATI
Alimova Qunduz Oybek qizi
Maktab menejmenti kafedrasi o’qituvchisi
imonaalijon@gmail.com
Ungarov Behzodbek Turg`un o`g`li
Maktab menejmenti yo’nalishi talabasi
Annotatsiya: Ushbu maqolada hozirgi kunda ko`plab korxona va
tashkilotlarda hatto ta`lim muassasalarida faoliyat yuritayotgan menejerlar
faoliyati hamda u yerda olib boradigan ish uslublari haqida batafsil ma’umotlar
keltirilgan.Bundan tashqari zamonaviy menejerning ko’rinishi tashqi va ichki
muhitdagi faoliyati va sifatlari keltirib o’tilgan.
Kalit so’zlar: menejer, zamonaviy menejer, modellashtirish, tashiq muhit,tashqi
aloqa, ma’muriy qog`ozbozlik, avtoritar,liberal, demokratik uslub, innavatsion
faoliyat
Hozirda ko`plab korxona va tashkilotlarda hatto ta`lim muassasalarida ham
menejerlar faoliyat yuritmoqda. Menejer o`zi kim? Va korxona va tashkilotlarda
uning ahamiyati va ro`li qanday? Korxona va tashkilotlar nega menejerga ehtiyoj
sezadilar? Menejer – bu boshqaruv faoliyati bilan shug`ullanuvchi, maxsus
bilimlarga ega, bozor sharoitida faoliyat yurituvchi , faoliyatning ba`zi turlari
bo`yicha qaror qabul qilish vakolatiga ega xodimlardir.
Menejerning obrazi doimiy ravishda boyib boradi, insoniyroq bo'ladi.
Hozirgi vaqtga qadar menejmentning vatani bo'lgan AQShda ratsional turdagi
menejerlar ustuvorlik qilgan, ular ko'proq muxandislik - iqtisodiy ko'nikmalarga va
boshqaruvga yondashuvlarga ega bo'lganlar. Ammo hozirgi vaqtda endi yangi
turdagi menejerlar paydo bo'ldilar, ular asta-sekin ishlab chiqarishdagi insoniy
omillarni hisobga olish tomoniga yuz o'girmoqdalar. Buning ustiga, bu turli
tumanliklar ishga doir xulqqa xos alomatlarni kasb etmoqdalar.
Buning ustiga, avvallari tashkilotni boshqarish uchun ushbu sohada
mutaxassis bo'lish shart emas, boshqaruv texnologiyasi va texnikasini bilan,
odamlar bilan ishlay olishlikning o'zi yetarli deb hisoblangan.
Hozirgi vaqtda ijtimoiy ishlab chiqarishni rivojlanishi natijasida bunday
yondashuv tanqidga uchramoqda, chunki yollanma menejerlar o'zlarini ishlab
chiqarish bilan tenglashtirmaydilar, firmaning maqsadlari ularning shaxsiy
maqsadlariga aylanmaydi. Buning ustiga ularning biznes maktablardagi
tayyorgarligi ko'pincha ishlab chiqarishning ehtiyojlariga mos kelmaydi,
maktablarning bitiruvchilari uning sharoitlariga yomon moslashadilar. Shuning
uchun Yevropa va Yaponiya kompaniyalarida, qoidaga ko'ra, boshqaruvchilarni
chetdan taklif qilmaslik, ularni firmaning ichida "o'stirish" ishlatiladi. Shunga
qaramasdan, bir qator davlatlar, ayniqsa AQSh kompaniyalarida hali ham kasbiy
boshqaruvchini yollash amaliyoti keng tarqalgan.
Tadqiqotchilarning ma'lumotlariga ko'ra, zamonaviy rahbar faqat 15-20 % o'z
sohasidagi mutaxassis bo'lishi kerak, u hammadan avval tashkilotchi, ruhshunos,
sotsiolog bo'lishi kerakligi ta’kidlab o’tildi. Har qanday darajadagi zamonaviy
menejerni oldiga butun bir qator talablar qo'yiladi. U quyidagi asosiy sifatlarga ega
bo'lishi kerak:
zamonaviy tashkilotni boshqarish sohasidagi bilimlar va tajribaning
mavjudligi;
faoliyatning turi va xarakteri bo'yicha tashkilot tegishli bo'lgan sohaning holati
va rivojlanishi masalalarida (tadqiqotlarning holati, texnika, texnologiya, raqobot,
mahsulotga talabning dinamikasida) omilkorlik;
nafaqat ma' muriy boshqarish, balki tadbirkorlik ko'nikmalariga ega bo'lish,
bozordagi vaziyatni boshqarishni bilish, tashabbus ko'rsatish va firma resurslarini
qo'llashning foydaliroq sohalarida faol qayta taqsimlash;
yuqori dinamiklik va noaniqlik sharoitida quyida turuvchi rahbarlar va xodimlar
bilan kelishish asosida omilkor qarorlarni asoslash va qabul qilish, ularning qabul
qilingan qarorlarni amalga oshirishdagi ishtirokini taqsimlashni bilish;
asosiy bozorlar yoki ularning hozir ishlanayotgan yoki ishlamoqchi bo'lgan
segmentlaridagi iqtisodiy vaziyatni tahlil qilish sohasidagi amaliy bilimlar va
tajribaning mavjudligi;
yuqori madaniyat, soflik, hamma narsada namuna bo'lish qobiliyati;
raqib firmalar faoliyati va harakatlarini tahlil qilishni bilish;
tashkilot resurslarini boshqarish qobiliyati va bilishi;
tashkilot ishini bashorat qilish va rejalashtirishni bilish; tashkilotni boshqarish
va faoliyat yuritishning samaradorligini oshirish usullariga egalik qilish;
zamonaviy axborot texnologiyalari, kommunikatsiya va aloqa vositalariga egalik
qilish;
odamlar bilan ishlash, ularga ta'sir ko'rsatish qobiliyati va bilimi, buning uchun
zarur bo'lgan dilkashlik, adolatlikka ega bo'lish, "insoniy munosabatlar"ni bilish;
o'zini o'zi va o'z vaqtini boshqarishni bilish;
masalalarni hal qilishda qat'iylik, g'ayratlilik, dinamiklik;
rasmiy va norasmiy tuzilmalarning o'zaro aloqasini hisobga olish bilan odamlar
bilan munosabatlarni o'rnatishni bilish;
bilimlar va farosatlilik (tashkilotdagi aniq sharoitlarni bilish, ularda o'z yo'lini
topa bilish, farosatli va topqir bo'lish);
o'ziga o'zi yordam ko'rsatishni bilish, tashkilotdagi ma'lum sharoitlarda
boshqaruv ko'nikmalarini rivojlantirish hisobiga o'zini qo'llab quvvatlash;
o'z mamlakati va boshqa mamlakatlardagi, firma o'zining o'rinini kuchaytirish
yoki ishlab qolishga intilayotgan bozorlardagi xo'jalik holatini rivojlanishi,
talabning xususiyatlari, iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish choralari
tendensiyalarini oldinda ko'ra olishni bilish kabi sifatlarga ega bo’lishi muhim
ahamiyat kasb etadi.
Hozirki kunda o’zimizda menejerlar yuqoridagi sifatlar bilan birgalikda
tashkilotlarda turli o`rinlarni egallay boshlashdi. Misol uchun, direktor, ish
boshqaruvchi, mudir kabi o`rinlarni egallaydilar. Zamonaviy menejer quyidagi
bilimlarga va xususiyatlarga ega bo`lishi kerak, avvalambor, har bir menejer
tashabbuskor, innovatsion fikrlarga ega, tavakkalchilik qonunlarini bilishi lozim.
Menejer turli bilimlar egasi bo`lishi lozim. Menejer matematika, sotsiologiya,
matematik modellashtirish, iqtisodiyot, ingliz tili, rus tili, psixologiya kabi
blimlarni egallashi kerak. Menejer uchun masalaga aniq, konkret, to`g`ri yechim
topishida matematik modellashtirish katta yordam beradi.
Matematik modellashtirish XX asr o`rtalarida paydo bo`lgan.
| 