9-MAVZU: DORI TURLARIDA ANTIOKSIDANTLARNI QO’LLASH ASOSLARI
O‘qitish maqsadi: Dori turlarida antioksidantlarni qo’llash asoslariga oid nazariy va amaliy savollarni o1zlashtirish.
Tayanch atama va iboralar: antioksidantlar, erkin radikallar, katalizatorlar, oksidlanish
Tushuntirish matni
Zamonaviy antioksidantlar yodamida dori turlarini turg‘unlashtiri muammolari
Oksidlanish – qaytarilish reaksiyalar xam qator farmatsevtik preparatlarning parchalanishiga sabab bo‘ladi. Dori turlarini oksidlanishi kislorod ta’sirida ketadi. Shu jaraen belgilari: dorining rangi o‘zgarishi, opalessensiya xosil bo‘lishi.
Dorini oksidlanish jarayonida kislorod va erkin radikallar qatnashadi. Oksidlanish – qaytarilish reaksiyalar mexanizmi murakkab va metallar kationlari Cu, Fe, Co, Ni izlari, turli qo‘shimchalar, quyosh nurlari, xarorat, gamma nurlar, N+ yoki ON- ionlari (muhitning рН ) ko‘rsatkichi kabi sensibillovchi omillar ta’sirida jadallashadi.
Mo‘tadil pH muhitni ta’minlab DM oksidlanishga chidamligini oshirish mumkin. Masalan, trimekain uchun pH 5-7,0, adrenalin g/x- 3,0-4,0,aminazin 2,5% in’eksion eritmasi uchun - 3,5-5,0.
Xarorat tasiri. Ko‘pincha kimyoviy reaksiyalar tezligi, xaroratni 10oC oshganda, 2-3 marta tezlashadi (Vant – Goff qoidasiga muvofiq).
Kislorod autooksidlanish jarayonlarini boshlanishiga sababchi.- sh.u. undan xoli etish kerak dori moddani: vakuum, inert gazlar bilan to‘yintirish va boshq.
Nurlar ta’siri ( ayniqsa qisqa to‘lkinli nurlanish) autooksidlanish jarayonlarni jadallashtiradi ( zashita -upakovka i usloviya xraneniya)
Dorilarni oksidlanishi terapevtik ta’sirini yo‘qolishiga, ayrim xolatlarda esa zaxarli moddalar xosil bo‘lishi mumkin. Masalan: adrenalinning oksidlanishi natijasida adenoxrom xosil bo‘ladi, u esa odamning markaziy asab sistemalariga ta’sir ko‘rsatadi (gallyusinatsiya). Rezorsinning oksidlanish xosilalari – rvotnыy refleks, xloroformning oksidlanishi – toksik moddalar (xlor, kaliy xlor, fosgen).
|
