4– расм. Таълим методлари ахборот манбаиларига караб классификацияланиши
КХК да назарий ва ишлаб чиқариш таълимини кушиб олиб бориш ўқувчиларнинг ишлаб чиқаришдаги иштироки, ишчи жамоалари билан доимий алокаси, узига хос таълим ва тарбия методини такозо этади.
КХК да хилма-хил таълим методлари кулланилади. Улардан баъзилари умумий булиб исталган касбдаги ишчиларнинг тайёрлашда бошкалари эса факат муайян касбларга укитишда фойдаланилади. Бундай методлар хусусий методлар деб аталади.
4.5. О ғзаки методларга (жадвалдаги киради). Металларни огзаки баён қилиш. ишчи таълимида хикоя қилиш, тушинтириш маъруза, Суҳбат ўқув материалини огзаки баён қилишнинг асосий методлари хисобланади.
Хикоя уста томонидан ўқув материалини тартибли, мантикан изчил, нисбатан кенгрок баён қилишда фойдаланилади. У пухта уйланган режа асосида тузилиш материалини баён қилишда ноаниқликка юл куймаслик учун барча деталлари билан тайёрланиши лозим юл-юрик пайтида одатда, хикоя плокат, диаграмма ишлаб чиқариш материалларидан намуналар, мослама кабиларни намоиш қилиш оркали олиб борилади.
Тушинтириш – бу мухокама ўқувчилар билан. савол жавоб қилиш оркали ўқув материалини баён қилишдир. Тушинтириш хикояга якин булган таълим методи хисобланади. Ишлаб чиқариш таълимида хикоя ва тушинтиришдан алохида холда хам фойдаланилади. Масалаларни баён қилишда, масалан; машиналар механизмлар тузилиши ёки технология жараёнларнинг боришини баён қилишда к ўпинча хикоя ва тушинтириш бирга кушиб олиб борилади.
Хикоя ва тушинтириш уста нуткига куйиладиган умум педагогик талабларига жавоб бера олиш керак яъни гаплар тугри, аниқ курилиши, талаффуз ва ифодалилик булиши лозим. (паузалардан фойдаланиш, логик ургу ва итонациялар, овознинг турлича баландлиги, ҳамда нутк тезлиги).
Баён мантикан тугри ва тугалланган булиши лозим. бунинг учун материални тугри гурухлаш, тартиблаш керакки, караб чикиладиган масаллар изчил жойлашган булсин. ана шунда уларнинг ички богликлиги сакланади. Баён қилиш тартиби аввало ёритиладиган ҳодиса ва ҳаракатнтнг изчиллиги билан белгиланади. Маълумдан н ўмалумга, мақсаддан воситаларга ўтишда алохида эътибор бериш лозим. Бирор механизмнинг тузилиши ва ҳаракатини куриб чикаётиб, аввал унинг нимага ишлатилишини тушунтириш, сунг уни тузилишини куриб чикиш керак.
Суҳбат, хикоя тушунтиришдан шу билан фарқ киладики, унда уста факат узи гапирибгина қолмай ўқувчиларни хам фаол иштирок этишга жалб килади.
Суҳбатни янги материал утилаётганда шунинг билан бирга ўқувчилар тасаввурига эга булган иккинчи режали енгил материални урганилаётганда ўтказилган маъкул.
Кургазмали методлар – бу К ўрсатмали қуролларни намоиш (к ўрсатиш) қилиш меҳнат усулларини (3-расм) ўқувчиларнинг мустаккил кузатишлари ўқув – ишлаб чиқариш саёхатлари
К ўрсатмали қуролларни намоиш қилиш (к ўрсатиш) методи ёрдамида ўқувчиларда меҳнат ҳаракатларининг муайян ва аниқ образи шаклланади.
Ишлаб чиқариш таълими дарсларида К ўрсатмали қуролларнинг турли хил ва шаклларидан фойдаланиш, устанинг тушунтиришларини яхши идрок қилиш ҳамда узлаштиришларга, малакаларнинг мустахкам шаклланишига ёрдам беради. Плакатлар, схемалар, моделлар, макетларни намоиш қилиш билан бир каторда ҳаракатдаги иш қуроли, асбоблар, механизмлар, мосламаларнинг намуналари ва ҳоказоларни к ўрсатиш ахамиятли.
|
