"S >> h il .22 "S Л
.■s 3 к Ot
|
s
kl a mi
Ю rv
3 Л
|
I-BOB.Tadbirkorlik faoliyatini tashkil etishning nazariy-uslubiy asoslari
|
1.
|
Zamonaviy tadbirkorlik faoliyatining mazmun va mohiyati
|
Tadbirkorlik va biznes tushunchalari mazmuni. Iqtisodiy taraqqiyot va farovonlikni ta’minlashda tadbirkorlik faoliyatining roli. Tadbirkorlik va biznesning asosiy belgilari. Tadbirkorlik va biznesni amalga oshirish shartlari.
|
2
|
N
|
1
|
2.
|
Tadbirkorlik faoliyati turlari va shakllari
|
Mikrofirma va kichik korxona.Xususiy korxona va uning xususiyatlari. Mas’uliyati cheklangan jamiyat, afzalliklari va kamchiliklari. Qishloq joylarida tadbirkorlik. Shaxsiy yordamchi xo’jalik. Dehqon xo’jaligi. Fermer xo’jaligi. Agrofirmalar.
|
2
|
N
|
1
|
3.
|
Kichik biznes va uning biznes tizimidagi o’rni
|
Kichik biznesni mohiyati va xususiyatlari. Kichik biznesning iqtisodiyotdagi roli va ahamiyati. Kichik biznesni qo’llab-quvvatlash va rivojlantirishning davlat siyosati
|
2
|
N
|
1
|
4.
|
Oilaviy tadbirkorlik
|
Oilaviy tadbirkorlik mazmuni va mohiyati. Oilaviy tadbirkorlik shakllari va xususiyatlari.Oilaviy korxona va uning xususiyatlari.
|
2
|
N, A
|
1
|
5.
|
Yoshlar tadbirkorligi
|
Yoshlar tadbirkorligining ahamiyati va zarurligi. Yoshlar tadbirkorligining rivojlantirish tadbirlari. Yoshlar tadbirkorligi klasterlari. Klasterlar faoliyatining moliyalashtirish manbalari.
|
2
|
N, A
|
1
|
6.
|
Korxonani tashkil etish tartibi va tadbirkorlik faoliyatini
|
Xususiy biznes yaratish. Korxonani tashkil etish tartibi. Tadbirkorlik faoliyatini rejalashtirish. Biznes operatsiyasini naqd hisob-kitob qilish. Muassislar tomonidan
|
2
|
N, А, MX
|
1
|
|
rejalashtirish
|
korxona ochilishidagi vazifalarni ko’rib chiqish va hal qilish ketma-ketligi (blok sxemasini tuzish). Korxona faoliyat doirasini tanlash.
|
|
|
|
7.
|
Tadbirkorlik g’oyasi.Biznes- rejaning mazmuni, tuzish tartibi va bo’limlari
|
Tadbirkorlik g’oyasi, uning tavsifi, mazmuni. Tadbirkorlik g’oyasi manbalari. Biznes-rejaning mohiyati, mazmuni va tuzish zaruriyati. Kichik biznesni rivojlantirishda biznes-rejaning ahamiyati. Biznes-rejani tuzish tartibi va bo’limlari. Bozor tahlili. Biznes-reja qismlari: rejaning qisqa bayoni, korxona tavsifi, ishlab chiqariladigan mahsulot, mo’ljallanayotgan bozor tahlili, marketing strategiyasi, boshqaruv tuzulmasi, ishlab chiqarish va tushumlar jadvali, kerakli kapital, moliyaviy reja.
|
2
|
N, A
|
1
|
8.
|
Korxona ta’sis hujjatlari
|
Korxonani tashkil etish va uni davlat ro’yxatidan o’tkazish uchun ta’sis hujjatlarini tayyorlash. Tadbirkorlik sub’yektlari - yuridik shaxslar ustav fondining eng kam miqdoriga qo’yiladigan talablar. Xususiy korxona ustavi
|
2
|
N, A, MX
|
1
|
9.
|
Tadbirkorlik sub’yektlarini davlat ro’yxatidan o’tkazish tartibi
|
Tadbirkorlik sub’yektlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish tartibi.
|
2
|
N, A, MX
|
1
|
10.
|
Tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishda banklarning ahamiyati
|
Bank va bank tizimi hamda ularning bajaradigan vazifalar. Markaziy bank va tijorat banklari hamda ularning funktsiyalari. Kredit tizimi. Kredit turlari. Kredit tamoyillari. Kichik biznes sub’yektlarini mikrokreditlash. Imtiyozli kredit tushunchasi. Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishda banklarning roliReklama dasturini ishlab chiqish va uning ahamiyati
|
2
|
N,A
|
1
|
11.
|
Bank kreditlari
|
Kredit tizimi. Foiz stavkasi. Kredit ta’minoti. Mijozning kredit olish layoqatini baholash.
|
2
|
N, A, MX
|
1
|
12.
|
Bozor iqtisodiyoti sharoitida marketingni ahamiyati
|
Marketingning mohiyati, maqsad va uning vazifalari. Marketing kompleksi va marketing turlari. Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatida marketing tadqiqotlaridan foydalanish. Bozor segmenti. Narx tushunchasi va uning vazifalari. Narx turlari va ularning mazmuni. Narx strategiyalari. Narx siyosatini shakllantirish. Tovarlarning yashash davri mobaynida narxlarning o’zgaruvchanligi. SWOT-tahlili asosida kelajakda yuritmoqchi bo’lgan tadbirkorlik faoliyatini tahlil qilish
|
2
|
N, A
|
1
|
13.
|
O’z mahsulotini reklama qilish yo’llari
|
Reklama. Tovarning hayotiy davrida reklamaning o’rni va vazifalari. Reklama
|
2
|
N, A
|
1
|
|
va marketing
tadqiqotlarini
o’tkazish
|
axborotlarini tashkil etish, bosma reklama, ommaviy reklama, audio vizual reklama, radio reklama, televizion reklama, tashqi reklama, reklama suvenirlari , og’zaki reklama, reklama tadbirlari, yarmarka va namoyishlarni o’tkazish. Internet reklamasi va uning hozirgi davrdagi ahamiyati.Tovarni iste’molchiga etkazish, firmaning ijtimoiy javobgarligi, marketing tadqiqotlarining bosqichlari, muammoni aniqlash masalasini shakllantirish, axborot manbalarini tanlash, axborot yig’ish, yig’ilgan axborotlarni tahlil qilish va muhimlarini tanlash, olingan natijalarini taqdim etish
|
|
|
|
14.
|
Tadbirkorlik sub’yektlarini joriy faoliyatini moliyaviy qo’llab quvvatlash
|
Korxona faoliyatini moliyalashtirishning ichki manbalari. Tadbirkorlik faoliyatini tashqi moliyalashtirishning asosiy shakllari. Moliyaviy mablag’larni jalb qilishga yo’naltirilgan shartnomalar tahlili (faktoring, lizing shartnomalari, kredit shartnomalari)
|
2
|
N, A, MX
|
1
|
15.
|
O‘zbekiston Respublikasida soliq tizimi va uning tarkibiy tuzilishi
|
O‘zbekiston Respublikasida soliq tizimi va rivojlanish bosqichlari. Soliqlarning funktsiyalari. Umumdavlat va mahalliy soliqlar. Soliq yukini kamaytirishga qaratilgan soliq siyosati. Soliqlarning funktsiyalari. O‘zbekiston Respublikasi hududida amaldagi soliq va boshqa majburiy to’lovlar. To’g’ri va egri soliqlar.
|
2
|
N, A, MX
|
1
|
16.
|
Tadbirkorlik sub’yektlarini soliqqa tortish tartibi
|
Kichik biznes va tadbirkorlik sub’yektlarini soliqqa tortish tartibi. Kichik biznes va tadbirkorlik sub’ektlaridan soliq olish qoidalari va soliq imtiyozlari. Soliqqa oid qonunbuzarliklar va ularga nisbatan qo‘llaniladigan jazo choralari. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishda qo’llaniladigan soliq imtiyozlari.
|
2
|
N,A
|
1
|
17.
|
Buxgalteriya hisobi va 1C: Buxgalteriya dasturi
|
Hisob turlari va unda qo‘llaniladigan qo‘llaniladi birliklari.Operativ hisob, statistik hisob, buxgalteriya hisobi. Moddiy, mehnat va qiymat qo‘llaniladi birliklari. Buxgalteriya hisobining mohiyati va ahamiyati. Buxgalteriya hisobotining turlari va ularning ahamiyati. Tadbirkorlik faoliyatida buxgalteriya hisobini yuritishning 1C dasturi bo’yicha boshlang’ich ma’lumotlar bilan tanishish, 1C bazaga tashkilot haqida ma’lumotlarni kiritish, hisob siyosati, 1C Buxgalteriya 8: tezkor o’zlashtirish, hisob yuritish haqida ma’lumotlar berish. Kadrlarni ishga olish.Ish haqi hisoblash:tabel yasash, ish haqi hisoblash, ish haqidan ushlanmalar ushlash. Aksiz solig’i, ish haqi va QQS
|
2
|
N, A, MX
|
1
|
|
|
hisobotlarini jo‘natish.
|
|
|
|
18.
|
Zamonaviy tadbirkor madaniyati va mas’uliyati. Tadbirkorlik faoliyatida risklar va ularni kamaytirish yo’llari
|
Tadbirkor madaniyati va etikasi. Suhbatlashish, tanishish hamda so’rashish normasi. Tadbirkor sifati. Tadbirkor rahbarning nutq madaniyati. Tadbirkor rahbarning tashqi ko’rinishi va o’zini tutishi. Tadbirkorlik risklarining tabiati, tasnifi va kamaytirish yo’llari. Risklarni tahlil qilish.Risklarni boshqarish yo’llari
|
2
|
A
|
1
|
II-BOB.Tadbirkorlik sub’yektlari faoliyatini tashkil etish
|
19
|
Biznes-rejani ishlab chiqish va taqdim etish
|
Biznes-rejaning bo’limlarini shakllantirish. Biznes-reja va investitsion takliflarning taqdimoti.
|
6
|
A
|
3
|
20
|
Korxona ta’sis hujjatlarini tayyorlash
|
O’quvchilar ta’sis shartnomasini o’zlari ochmoqchi bo’lgan bizneslari uchun to’ldiradilar.
|
2
|
A
|
1
|
21
|
Tadbirkorlik sub’yektlarini davlat ro’yxatidan o’tkazish
|
Shaxsan kelgan holda va internet orqali tadbirkorlik faoliyatini davlat ro’yxatidan o’tkazish(o’quvchilar o’z bizneslarini davlat ro’yxatidan virtual ravishda o’tkazadilar)
|
2
|
A
|
1
|
22
|
Bankda hisob raqami ochish
|
Bankda hisob raqami ochish tartibi. Joriy faoliyatni amalga oshirish maqsadida depozit bank hisobini ochish. Banklarda hisobraqam ochish uchun arizani rasmiylashtirish. Imzo va muhr namunasi blankasini rasmiylashtirish. (o’quvchilar o’z bizneslari uchun bankda hisob raqami ochadilar hamda imzo va muhr namunasi blankasini to’ldiradilar)
|
2
|
A
|
1
|
23
|
Buxgalteriya hisobi va 1C: Buxgalteriya dasturi
|
1C bazaga tashkilot haqida ma’lumotlarni kiritish, hisob siyosati, 1C Buxgalteriya 8: tezkor o’zlashtirish. Kadrlarni ishga olish.Ish haqi hisoblash:tabel yasash, ish haqi hisoblash, ish haqidan ushlanmalar ushlash. Aksiz solig’i, ish haqi va QQS hisobotlarini jo‘natish.
|
6
|
A
|
3
|
24
|
Yakka tartibdagi tadbirkorlarni soliqqa tortish
|
Yakka tartibdagi tadbirkorlikning mazmuni. Yakka tartibdagi tadbirkorlarni soliqqa tortish. Aylanmadan olinadigan soliq va qat’iy belgilangan miqdordagi soliqlarni hisoblash.
|
2
|
A
|
1
|
25
|
Soliq hisobotlarini topshirish
|
Tadbirkorlik sub’yektlari tomonidan topshiriladigan aylanmadan olinadigan soliq hisob-kitobi bo’yicha hisobotlarni topshirish
|
2
|
A
|
1
|
26
|
Statistik hisobotlarni topshirish
|
Tadbirkorlik sub’yektlari tomonidan topshiriladigan statistik hisobot
|
2
|
A
|
1
|
Jami
|
60
|
48/12
|
30
|
O‘QUVCHILARNING BILIM VA KO’NIKMALARINI BAHOLASH
O‘quv dasturi davomida o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar ichki nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlardan iborat bo‘lib, ular o‘quv elementini o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va topshiriqlar qo‘yilgan maqsadga hamohang bo‘lishi lozim.
4. TAVSIYA ETILADIGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI:
“Tadbirkorlik sub’ektlariga “yagona darcha” tamoyili bo’yicha davlat xizmatlari ko’rsatish tartibini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi qaror, -T.: 2015 yil 28 sentyabrb.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016 yil 5 oktyabrdagi "Tadbirkorlik faoliyatining jadal rivojlanishini ta’minlashga, xususiy mulkni har tomonlama himoya qilishga va ishbilarmonlik muhitini sifat jihatidan yaxshilashga doir qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida"gi Farmoni
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to’g’risida”gi PF-4947-sonli Farmoni.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 8 sentyabrdagi “O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishni qo’llab- quvvatlash davlat jamg’armasi faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 704-son Qarori.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 19 iyundagi “Biznesning qonuniy manfaatlari davlat tomonidan muhofaza qilinishi va tadbirkorlik faoliyatini yanada rivojlantirish tizimini tubdan takomillashtirishga doir chora-tadbirlar to’g’risida”gi PF-5087-sonli Farmoni.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 18 apreldagi “O‘zbekiston Respublikasi Xususiylashtirilgan korxonalarga ko’maklashish va raqobatni rivojlantirish davlat qo’mitasi faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PQ-2897- sonli qarori.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 27 iyuldagi “Tadbirkorlik sub’ektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish tizimini yanada takomillashtirish chora- tadbirlari to’g’risida”gi PF-5490-son farmoni.
«Yoshlar - kelajagimiz» Davlat dasturi to’g’risida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.Mirziyoevning 2018 yil 27 iyundagi5466-sonli Farmoni.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning 2018 yil 7 iyundagi “Har bir oila- tadbirkor» dasturini amalga oshirish to’g’risidagi PQ-3777-sonli Qarori.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning 2018 yil 14 iyuldagi «Aholi bandligini ta’minlash borasidagi ishlarni takomillashtirish va samaradorligini oshirish chora- tadbirlari to’g’risida»gi PQ-3856-sonli Qarori.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 22 yanvardagi “2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasini «Faol tadbirkorlik, innovatsion g’oyalar va texnologiyalarni qo’llab-quvvatlash yili»da amalga oshirishga oid davlat Dasturi to’g’risida”gi PF-5308-sonli Farmoni.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Har bir oila-tadbirkor» dasturini amalga oshirish to’g’risidagi 2018 yil 7 iyundagi PQ-3777-sonli Qarori.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 14 iyuldagi «Aholi bandligini ta’minlash borasidagi ishlarni takomillashtirish va samaradorligini oshirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi PQ-3856-sonli Qarori.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 7 martdagi “Hududlarda aholini tadbirkorlikka keng jalb qilish va oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirishga doir qo’shimcha chora- tadbirlar to’g’risida”gi PQ-4231-sonli Qarori.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 14 maydagi “Tadbirkorlik faoliyatini qo’llab-quvvatlash va himoya qilish tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi Farmoni.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 24 oktyabrdagi “Oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirish davlat dasturlari doirasida amalga oshirilayotgan loyihalarni kreditlash tartibini takomillashtirishning qo’shimcha chora-tadbirlari to’g’risida”gi Qarori.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning Oliy Majlisga murojatnomasi. 2020 yil.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 20 maydagi «Har bir oila-tadbirkor» dasturini moliyalashtirishga doir qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risidagi PQ-4720-sonli Qarori.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 8 iyundagi “Tadbirkorlik faoliyati va o’zini o’zi band qilishni davlat tomonidan tartibga solishni soddalashtirish chora-tadbirlari to’g’risida” gi Qarori.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 30 iyundagi “Aholi tomorqalaridan foydalanish samaradorligini oshirishning qo’shimcha chora-tadbirlari to’g’risida”gi Qarori.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 26 martdagi “O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiy taraqqiyot va kambag’allikni qisqartirish vazirligi hamda uning tizim tashkilotlari faoliyatini tashkil etish to’g’risida”gi 4653-sonli Qarori.
Ilmiy adabiyotlar
Abdullayeva Sh.Z.. Pul muomalasi va kredit. O‘quv qo‘llanma. T., «ILM ZIYO», 2013.
Abdurahmonov Q.X. Mehnat iqtisodiyoti: nazariya va amaliyot. Darslik. Qayta ishlangan va to’ldirilgan 3-nashri - T.: O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi «FAN» nashriyot davlat korxonasi, 2019. - 592 b.
Abduraxmanova G.Q. Kichik biznesda aholini ish bilan ta’minlash. Monografiya. -T.: “Iqtisodiyot”, 2014. -216 b.
Aybeshev H. va boshq. Marketing asoslari. O‘quv qo‘llanma. T., «ILM ZIYO», 2013.
Vaxabov A.V., Toshmatov Sh.A. va boshq. Moliyaviy savodxonlik asoslari: o’quv qo’llanma. -T.: Baktria press. 2013, 288 b.
Egamberdiyev E.. Mikroiqtisodiyot. O‘quv qo‘llanma. T., «ILM ZIYO», 2013.
Jo‘rayev A.S.Yuridik va jismoniy shaxslarni soliqqa tortish. Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma. T., «O‘qituvchi», 2007.
Inoyatov U., Ahmedov S. Iqtiosdiyot va tadbirkorlik. T., «O‘qituvchi», 2004.
Kempbell Ketrin. BeH4ypHbrn biznes: HoBbie пoдxoды. M., «Aльпинa Пaблишeр», 2008.
Raxmatullaeva D. Kasb-hunar kollej o’quvchilarini tadbirkorlik faoliyatiga yo’naltirib o’qitish.O’quv qo’llanma. -T.: “Adabiyot uchqunlari”, 2017. 260 -bet.
Raxmatullaeva D.R. Kollejda biznesni yuritish. O‘quv-uslubiy qo‘llanma. -T.: 2019 “Lesson Press”. -B. 76.
Raxmatullaeva D.R.Kasb-hunar ta’limi muassasalari o‘quvchilarini tadbirkorlik faoliyatiga yo‘naltirib o‘qitishning tashkiliy pedagogik shart-sharoitlari. Uslubiy tavsiyanoma. -T.: 2019. - B. 96.
Raxmatullaeva D.R. “Kasb-hunar ta’limi muassasalari o‘quvchilarini tadbirkorlik faoliyatiga yo‘naltirib o‘qitishni takomillashtirish”. Pedagogika fanlari bo’yicha Falsafa doktori ( PhD) doktorlik dis. -T.:2018. -B.130.
Samadov A.N., Ostanaqulova G.N. Kichik biznes va tadbirkorlik. -T.: “Moliya- iqtisod”. 2008.
Stiven Spinelli-ml., Robert M.Rozenberg, Сью Бeрли. Franchayzing. M., «Вильямс», 2006.
Uzoqov T., Nosirov E.I., M.A. Sultonov. Kichik va o‘rta biznes investitsiyalarini kreditlash. O‘quv qo‘llanma. T., «Moliya», 2001.
G‘ulomov S.S.. Tadbirkorlik va kichik biznes. -T.: SHarq, 2002.
G‘afurov U.V., Sharipov Q.B. Tadbirkorlik asoslari: umumiy o‘rta ta’lim muassasalarining 11-sinfi va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalari uchun darslik. - T.: «O‘zbekiston» NMIU, 2018. - 144 b.
Xudoyberdiyev Z.Ya., Homitov K.Z. va boshqalar. Tadbirkorlik va biznes asoslari. Kasb- hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma (6-nashr). - T., «ILM ZIYO», 2014. -352 b.
Xudayberdiev Z.Ya., Xomitov K.Z., Murodov A., Ko‘paysinova L.K., Arabov N.U. “Tadbirkorlik va ishga joylashtirish texnologiyasi asoslari”. Kasb-hunar kollejlari uchun o’quv qo’llanma. -T.: “ILM ZIYO”, 2017. -344 b.
Xodiev B.Yu., Qosimova M.S., Samadov A.N. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik. - T.: TDIU, 2010. - 267 b.
Xudoyqulov S. Soliq tizimi. O’quv qo’llanma. -T.: “ILM ZIYO”, 2013.
Ayzekson Uolter. Stiv Jobs [Matn] / U. Ayzekson. - Toshkent: «Ofset-print» MCHJ, «Nihol» nashriyoti, 2019. -624 b.
Internet saytlari
http://www.gov.uz- O’zbekiston Respublikasi hukumat portali
http://www.lex.uz- O’zbekiston Respublikasi qonunchilik hujjatlari
http://www.mikrokreditbank.uz- «Mikrokreditbank» aktsiyadorlik-tijorat banki
http://www.undp.uz- Birlashgan Millatlar Tashkiloti Taraqqiyot dasturining (PROON) O’zbekiston Respublikasidagi vakolatxonasi
http://www.sba.gov- AQSH kichik biznes ma’muriyati rasmiy sayti.
http://www.worldbank.org- jahon bankining rasmiy sayti.
http://www.ilo.org- xalqaro mehnat tashkilotining rasmiy sayti.
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTAMAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
BOSHLANGICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
- Axborot vositalari mashinalari va kompyuter tarmoqlari
operatori kasbi bo‘yicha
“Elektrotexnika va elektronika asoslari” fanidan O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar) nomi: Axborot vositalari mashinalari va
kompyuter tarmoqlari operatori
O‘quv rejadagi tartib raqami: 2.02
Ajratilgan soat: 60
Toshkent - 2021
O‘quv dasturi Pedagogik innovatsiyalar, kasb-hunar ta’limi boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti aloqa va axborotlashtirish, telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari O‘quv metodik birlashmasining 2021 yil 20 avgustdagi 3 -sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
0‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi huzuridagi Oliy va o‘rta maxsus, kasfrjiunac.4a’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlas^^iVcnHb^^shning 2021-yil 28-avgustdagi 5-son yig’ilishida ma’qullangan va VazirljKWmg 2021-y m^-avgustdagi 375-son buyrug’i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDКГ/ DEVONXONA]
Tuzuvchilar: A.Eliboev Samarqand axborot texnologiyalari texnikumi,
maxsus fan o‘qituvchisi
Taqrizchilar: A.Karimov Samarqand davlat arxitektura va qurilish instituti,
axborot texnologiyalari kafedrasi mudiri, katta o‘qituvchi.
1. O‘quv dasturi umumiy talablari
Dastur nomi
|
Elektrotexnika va elektronika asoslari
|
Ajratilgan soat
|
60
|
Mavzular soni
|
18
|
Dasturning maqsadi
|
O‘zbekiston Respublikasi energetikasini rivojlantirish bosqichlari, energetika sistemasi, elektrotexnika magnit va elektromagnit zanjirlar, doimiy va o‘zgaruvchan toklarni ishlab chiqarish, elektr mashinalari, elektr jihozlar, elektr apparatlar, elektron va o‘lchov asboblari, elektr manbalari, elektron texnikasini tuzilishi, tavsifi va ishlash prinsiplarini o‘rgatadi.
|
O‘zlashtirish (o‘qitish) natijalari
|
O‘qish davrida O‘quvchi kondensatorlar, elektr sig‘im, kondensatorlarni ulash, qarshiliklarni ulash usullari,
o‘tkazgichlarda kuchlanish va quvvatning yo‘qotilishi, tok rezonasi, quvvat koefitsienti, aktiv va reaktiv energiyasini,
uch fazali zanjirdagi aktiv, reaktiv va to‘la quvvati, uch fazali iste’molchilarining uchburchak shaklida ulangan zanjirini tekshirish,
etalon asbob yordamida o‘lchov asboblarini tekshirish, parallel uyg‘otgichli o‘zgarmas tok dvigatelini tekshirish bir fazali transformatorlarning ishlash tartibi, ekvivalent miqdorlar usuli bilan elekrodvigatellarni tanlash usullarini o‘rganadi va mustaqil bajara oladi.
|
Bilimlar
|
o‘zgarmas va o‘zgaruvchan elektr toki xususiyatlari;
elektr tokining kuchi, kuchlanishi, quvvatini, o‘tkazuvchilar qarshiligini o‘lchov birliklarini, ularni o‘lchash usullari;
sodda elektrik, magnit va elektron zanjirlarni asosiy parametrlarini hisoblash va o‘lchash usullari;
o‘tkazuvchilar va tok manbaalarini ketma-ket va parallel ulash prinsiplari;
elektr o‘lchov asboblari (ampermetr, voltmetr) tuzilishini, ularning ishlash prinsiplarini, elektr zanjiriga ulash qoidalari;
o‘zgarmas va o‘zgaruvchan tok dvigatellari magnit maydoni xususiyatlarini, ularning tuzilishi va ishlash prinsiplari;
ishlatayotgan dastgohlarida o‘rnatilgan elektrodvigatellarini ishga tushirish va to‘xtatish qoidalari;
elektrodvigatellarning himoya apparatlarini;
qisqa tutashuvdan saqlanish (yerga ulash, nollash) usullari
|
Ko‘nikmalar
|
sodda elektr sxemalarini o‘qish va yig‘ish;
o‘lchov birliklarida tok kuchi, kuchlanish quvvat va o‘tkazuvchilar qarshiligini o‘lchash;
|
|
elektr sxemalarini yig‘ish va montaj;
elektr o‘lchov asboblari bilan ishlash;
kerakli hisob kitoblarni amalga oshirish
qisqa tutashuvdan himoyalanishni amalga oshirish.
|
O‘quv rejasiga muvofiq o‘zaro bog‘liq bo‘lgan fanning nomi
|
Fizika, matematika, kimyo, informatika,
|
O‘qitishni tashkiliy shakli
|
N - Nazariy ta’lim;
A - Amaliy ta’lim;
NA - Nazariy va amaliy ta’lim birgalikda tashkil etiladi;
MX - Maxsus xonada o‘tkaziladigan mashg‘ulot.
|
Dasturga qo‘yilgan talab
|
Majburiy
|
O‘qitish tili
|
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
|
Baholash tartibi
|
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
|
O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
|
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq
|
2. O‘quv dasturi mazmuni
h il
™ 12 .ti 3 я qi sh ‘a O ta
q
a
ta’lim
№
Mavzuning nomi
Mavzuning qisqacha mazmuni
a
Kulon qonuni. Elektr maydonining ta’riflari: kuchlanish, potensial kuchlanish. Elektr maydondagi. O‘tkazgichlar elektrostatik induksiya. Dielektriklarning mustahkamligi. Elektroizolatsion materiallar to‘g‘risida ma’lumotlar. Kondensatorlar, elektr sig‘im, kondensatorlarni ulash.
Elektr maydoni
2
N
1
Elektr zanjirlari to‘g‘risida umumiy ma’lumotlar, ta’rifi va tavsifi. Elektr tokining ta’rifi va turlari. Elektr zanjirining elementlari, manbaning EYuK va iste’molchining qisqichlardagi kuchlanishi. Murakkab elektr zanjirini hisoblash.
O‘zgarmas tok elektr zanjirlari
A
2
2
2
Elektr maydonining aniqlanishi va tarifi. Magnit maydon va magnitmaydon zanjirlari. Magnit yurituvchi kuch (MYuK), Magnit oqimi. To‘la tok qonuni va uni maydonni xisoblashda qo‘llash. Magnit maydonda mexanik kuchlar. Elektrostatik maydon.
Elektromagni-
tizm
3
N
2
4
O‘zgaruvchan tok miqdorining aniqlanishi. O‘zgaruvchan tokning olinishi. O‘zgaruvchan tok miqdorlari. Tokning oniy amplitudasi, effekt qiy- matlari va EYuK, davr, burchak chastotasi, davriy chastota, boshlang‘ich faza, fazalar siljishi, sinussoida qiymatlarining vektor tasviri. O‘zgaruvchan tok zanjirida aktiv qarshilik vektor diagrammasi, tenglamasi va grafigi.
O‘zgaruvchan tok zanjirida induktiv g‘altak,
Bir fazali o‘ zgaruvchan tok zanjirlari
A
4
4
|
|
tenglamasi, grafigi va vektor diagrammasi. O‘zgaruvchan tok zanjirida faqatgina sig‘im, tenglamasi, grafigi va vektor diagrammasi. Aktiv qarshilik va induktiv g‘altak ketma-ket ulangan zanjir, tenglamasi, grafigi va vektor diagrammasi. Kuchlanishlar rezonansi. Tarmoqlanmagan o‘zgaruvchan tok zanjiri. Tenglamasi, grafigi va vektor diagrammasi. Toklar rezonasi, quvvat koefitsienti, aktiv va reaktiv energiya. Aktiv qarshilikli, induktiv g‘altakli va kondensatorli tarmoqlanman o‘zgaruvchan tok zanjiri. Bir fazali o‘zgarchan zanjirlarini tekshirish.
|
|
|
|
5
|
Uch fazali tok zanjirlari
|
Uch fazali EYuKni olish tartibi. Uch fazali zanjir. Uch faza generatorining cho‘ lg‘ amlarini yulduz shaklida ulash. Uch fazali generatorni cho‘lg‘amlarini yulduzcha shaklida ulash. Uch fazali generatorning cho‘lg‘amlar uchburchak shaklda ulash. Faza va liniyali kuchlanishlar, ular orasida bog‘lanish. Elektr iste’molchilarini yulduz va uch-burchak shaklida ulash. Uch fazali va liniyaviy toklar va ular orasidagi bo g‘lanish. Uch fazali simmetrik nosimmetrik zanjirlar to‘g‘risida tushuncha. Nol simning ahamiyati,vazifasi. Uch fazali zanjirdagi aktiv, reaktiv va to‘la quvvat. Uch fazali iste’molchilarining yulduz shaklida ulangan zanjirda tekshirish.
|
4
|
A
|
2
|
6
|
Elektr o‘lchovlari
|
Elektr o‘lchovlar va elektr o‘lchov asboblari to‘g‘risida umumiy tushuncha.
To‘g‘ri va Qo‘shimcha yo‘l bilan o‘lchash, o‘lchov hato-liklari, o‘lchov asboblari shartli belgilari, elektr o‘lchov asboblarining umumiy qismlari. Kuchlanishni o‘lchash. Magnitoelektrik o‘lchov mexanizmlari. Elektr tokini o‘lchash asboblari. Ampermetr va voltmetrlarda o‘lchash. quvvatni o‘lchash. Induksion o‘lchov mexanizmlar, induksion schetchik yordamida elektroenergiyani o‘lchash. Elektr qarshiligini o‘lchash. Ommetrni o‘lchash mexanizmi. Qarshiliklarni o‘lchash usullari. Taqqoslash usullari va asboblar. Qarshilikni taqqoslash usullari bilan o‘lchash. Etalon asbob yordamida o‘lchov asboblarini tekshirish.
|
2
|
A
|
|
7
|
Transformator
lar
|
Transformatorlarning vazifasi va turlari. Bir fazali transformatorning tuzilishi va ishlash tartibi, asosiy shakli. Transformatsiyalash koeffitsenti, nominal miqdorlar, magnit o‘tkazgichlar, cho‘lg‘amlar. Transformatorning ishlash rejimlari: ishchi rejimi, qisqa tutashuv rejimi. Transformatorning energiya yo‘qotishi, F.I.K.
Uch fazali ko‘p cho‘lg‘amli payvandlash, o‘lchov transformatorlari va avtotransformatorlir.
|
4
|
A
|
2
|
8
|
O‘zgarmas tok
|
O‘zgarmas tok elektr mashinalari. O‘zgarmas tok
|
2
|
A
|
|
|
elektr mashinalari
|
mashinalarining tuzilishi, mashinalarning qaytaruvchanligi. O‘zgarmas tok mashinalarining ishlash tartibi. O‘zgarmas tok generatori. O‘zgarmas tok dvigateli. Yakor reaksiyasi. O‘zgarmas tok mustaqil uyg‘otgichli, O‘z-o‘zini uyg‘otgichli gene-ratorlar. O‘zgarmas tok elektrodvigateli. Umumiy ma’lumot. Parallel uyg‘otgichli o‘zgarmas tok dvigatelini tekshirish.
|
|
|
|
9
|
O‘zgaruvchan tok elektr mashinalari.
|
O‘zgaruvchan tok mashinalarining turlari. Uch fazali asinxron dvigatelining tuzilishi va aylanish tezligi. Rotor sirpanishi. qisqa tutashgan rotorli va faza rotorli asinxron dvigatellarni yurg‘izib yuborish, aylanish chastotasini rostlash. Qisqa tutashgan rotrli va fazali rotrli asinxron dvigatellarni yurgizib yuborish, aylanish chastotasini rostlash.
|
4
|
N
|
2
|
10
|
Avtomatikaning elektr va magnit elementlari
|
Avtomatika to‘g‘risida umumiy tushunchalar. Avtomatika sistemalari va ishlab chiqarish ja- rayonini avtomatlashtirish. O‘lchov datchiklari. Parametrli datchiklar. Generatorli datchiklar. Avtomatika avtotransportda tutgan o‘rni.
|
4
|
N
|
2
|
11
|
Elektr yuritma asoslari
|
Elektr yuritma to‘g‘risida tushuncha. Mexanik ta’rifnoma bo‘yicha elektrdvigatellarni tanlash. Tashqi muhit ta’siridan saqlash turi buyicha elektrodvigatellarning turlari. Elektrodviga-tellarni ishlash tartibi. Elektrodvigatellarning qizishi va sovushi. Elektrodvigatellarni quvvati bo‘yicha tanlashning umumiy sharti. Ekvivalent miqdorlar usuli (Tok, kuvvat, moment) bilan elekrodvigatellarni tanlash.
|
4
|
N
|
|
12
|
Elektr energiyani ishlab chiqarish va taqsimlash
|
Elektroenergiya iste’molchilarini elektr bilan ta’minlash sxemalari. Elektrosistema va energosistema to‘g‘risida tushuncha.
|
4
|
N
|
2
|
13
|
Elektrovakuum va gazorazryadli asboblar
|
Elektrovakuum lampaning tuzilishi, ishlash tartibi, diod, uning voltamper tavsifnomasi va parametlari. Ko‘p elektrodli elektrovakuum asboblar to‘g‘risida tushuncha, elektron lampalarni belgilash. Gazorazryad asboblar. Nomustaqil yoyli elektron razryadli asboblar. Shartli belgilari.
|
4
|
N
|
|
14
|
Yarim o‘tkazgichli asboblar.
|
Yarim o‘tkazgichlarning o‘tkazuvchanligi. Yarim o‘tkazgichli diod. Voltamper tavsifnomasi. Parametrlar belgilanishi va bog‘lanishi, diodning ishlatilishi. Diodning tuzilishi, ulanish usullari. Umumiy emitter sxemasida ulangan tranzistorlarning parametrlari va tavsifnomasi. Tranzistorlarning shartli belgilari, tamg‘ala-nishi. Teristorlarning tuzilishi, ishlash tartibi. Dinistorlar, voltamper tavsifnomalari.
Yarim o‘tkazgich diodning voltamper xarakteristikasini olish.
|
4
|
N
|
2
|
15
|
Fotoelektron
|
Tashqi va ichki fotoeffektli fotoelementlar.
|
4
|
A
|
2
|
|
asboblar.
|
Lampali fotoelementlarning tuzilishi, ish tar-tibi, asosiy tavsifnomalari va parametrlari. Fotoelektron kuchaytirgichlar, fotorezistorlar. quyosh fotoelementlari va fotodiodlar, shartli belgilari, ishlatiladigan so hasi. Bir va ikki yarim davrli kuchlanish to‘g‘rilagichlarning ossilograf yordamida chiqish kuchlanishni tekshirish.
|
|
|
|
16
|
Elektron to‘g‘rilagichlar va stabilizatorlar
|
To‘g‘irlagichlar haqida asosiy ma’lumotlar. To‘g‘rilagichlarning tuzilishi. Bir fazali va uch fazali to‘g‘rilagichlar, shakli, ishlash jarayoni. Silliqlovchi filtrlar. Tok va kuchlanish stabi- lizatorlari, ularning vazifasi. Tok va kuchla-nish elektron stabilizatorilarining sxemasi, ularning ishlash tartibi.
|
2
|
A
|
2
|
17
|
Elektron
kuchaytirgichlar
|
Kuchlanish, tok va quvvatni kuchaytirish turlari. Kuchaytirgichlarning turlari va vazifasi. Kuchaytirgichlarning asosiy ko‘rsatgichlari, tavsifnomasi. Kuchaytirgich pog‘onasi. Kuchaytirgich elementlarini dinamik tavsifi, yuklama grafigi, ichki nuqtani aniqlash, yuklamali zanjirda tok va kuchlanishning grafigini ko‘rish.
|
4
|
N
|
1
|
18
|
Elektron generatorlar o‘lchov asboblari Mikroelektronika asoslari
|
Sinusoidal tebranishli elektron generatorlar. Arrasimon kuchlanish generatorlari, elektron ossilograf, elektron voltmetrlar elekronikaning avtotransport texnikasi rivojlanishidagi istiqboli. Integral mikrosxema klassifikatsiyasi. Mikrosxemalarni tayyorlash asosiy texnalogik protsesslari. Analog va raqamli integral mikrosxemalar.
|
2
|
N
|
|
|
Jami
|
60
|
46/14
|
21
|
3. O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
O‘quv dasturi davomida O‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar ichki nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlardan iborat bo‘lib, ular O‘quv elementini o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va topshiriqlar qo‘yilgan maqsadga hamohang bo‘lishi lozim.
Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati:
Shavkat Mirziyoyev “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko’taramiz” Toshkent - “0’zbekiston”-2018.
Shavkat Mirziyoyev “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy baxodir” Toshkent - “0’zbekiston”-2018.
Shavkat Mirziyoyev “Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz”Toshkent - “0’zbekiston”-2016.
Shavkat Mirziyoyev “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak”Toshkent - “0’zbekiston”-2017.
Shavkat Mirziyoyev “Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash - yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi”Toshkent - “0’zbekiston”-2017.
Shavkat Mirziyoyev “Buyuk kelajagimizni mard va olijanob halqimiz bilan birga quramiz”Toshkent - “O’zbekiston”-2018.
Shavkat Mirziyoyev “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”Toshkent - “O’zbekiston”-2019.
O‘. H. Qurbonova, B.R.Rahmonov B.A.Abdurahmonov “Elektronika element bazasi va mikroelektronika” “NOSHIR” Toshkent - 2013
Qurbonova O‘.H., Zikrillayev N.F..,Raxmonov B.R., Xonboboev A.A. “Radiomateriallar va radiokomponentalar” Toshkent. 2009.
S.Z. Zaynobiddinov, A.T. Teshaboev «Qattiq jismlar fizikasi», Toshkent, 2000.
A.A.Shuka «Elektronika». Sankt-Peterburg 2005.
Baxodirxonov M. K., Ortiqov I. B. “Малый энсиклопедический справочник по полупроводниковым материалам”, 2006 .
Axborot vositalari mashinalari va kompyuter tarmoqlari operatori Mutaxassislikka kirish (komunikatsiya, tizimlarida xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash texnigi) A.Shin 2017
Axborot vositalari mashinalari va kompyuter tarmoqlari operatori O‘.Yuldoshev 2017
Teleradioapparaturalarni ta’mirlash O‘.Yuldoshev 2017
Raqamli axborotlarni qayta ishlash ustasi O‘.Yuldoshev 2017
Radiooperator O‘.Yuldoshev 2017
Radiotelefon aloqasini ta’mirlash ustasi O‘.Yuldoshev 2017
Radiouzatish aloqa tarmoqlari stansiya jihozlari elektrmontyori A.Abdullaev 2007
Internet manbalari:
www.uzbekenergo.uz
www.Iea.org
www.reviev.uz
http://электрика-24.народ.ru/publ/teorija/ehlektrik/5-1-0-28
http://cable-plus.ru/arcticles/2077-elektrik-i-elektromonter.html
https://pandia.ru/text/80/172/13484.php
http://window.edu.ru/catalog/pdf2txt/717/51717/25393
www.gubkin.uz
http: estechno.net
www.gubkin.uz axborotlari va ma'lumotlari.
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTAMAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
BOSHLANGICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
- Axborot vositalari mashinalari va kompyuter tarmoqlari
operatori kasbi bo‘yicha
“Mehnat muhofazasi va xavfsizlik texnikasi” fanidan O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar) nomi: Axborot vositalari mashinalari va
kompyuter tarmoqlari operatori
O‘quv rejadagi tartib raqami: 2.03
Ajratilgan soat: 60
Toshkent - 2021
O‘quv dasturi Pedagogik innovatsiyalar, kasb-hunar ta’limi boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti aloqa va axborotlashtirish, telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari O‘quv metodik birlashmasining 2021 yil 20 avgustdagi 3 -sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
0‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi huzuridagi Oliy va o‘rta maxsus, kasfrjiunac.4a’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlas^^iVcnHb^^shning 2021-yil 28-avgustdagi 5-son yig’ilishida ma’qullangan va VazirljKWmg 2021-y m^-avgustdagi 375-son buyrug’i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDКГ/ DEVONXONA]
Tuzuvchilar: A.Eliboev Samarqand axborot texnologiyalari texnikumi,
maxsus fan o‘qituvchisi
Taqrizchilar: A.Karimov Samarqand davlat arxitektura va qurilish instituti,
axborot texnologiyalari kafedrasi mudiri, katta o‘qituvchi.
1. O‘quv dasturi umumiy talablari
Dastur nomi
|
Mehnat muhofazasi va xavfsizlik texnikasi
|
Ajratilgan soat
|
60
|
Mavzular soni
|
11
|
Dasturning maqsadi
|
Ish joylarida, shu jumladan kompyuter markazlarida va ofislarda shaxsiy kompyuterlar va ofis uskunalari o‘rnatilgan korxonalarda sog‘lom, xavfsiz va yuqori samarali mehnat sharoitlarini yaratish
|
O‘zlashtirish (o‘qitish) natijalari
|
mehnat konunchiligi va mexnat xavfsizligi qoidalarini o‘rganish
kasbiy faoliyatdagi shikastlanishlar va ularning oldini olish
|
Bilimlar
|
mehnat havfsizligi qoidalarini;
mehnat qonunchiligini;
mehnat gigienasi va ishlab chiqarish sanitariyasi qoidalarini;
kasbiy faoliyatda shikastlanishga sabab bo‘ladigan holatlar to‘g‘risida ma’lumotlarni;
elektr havfsizligi va elektr tokidan shikastlashdan himoya qilish qoidalarini;
yong‘inga qarshi himoya tizimlari;
texnika xavfsizligi qoidalari
|
Ko‘nikmalar
|
-kasbiy faoliyatda mehnat xavfsizligi talablariga muvofiq ishni tashkil etish va mehnat xavfsizligini ta’minlash;
-texnik tizimlar va texnologik jarayonlarda sodir
bo‘ladigan xavflardan saqlanish
-shaxsiy himoya vositalaridan foydalanish;
-elektr tokidan yoki boshqa sababdan shikastlanganda birinchi yordam ko‘rsatish;
-yong‘inni o‘chirish foydalaniladigan jihozlarni ishlatish
|
O‘quv rejasiga muvofiq o‘zaro bog‘liq bo‘lgan fanning nomi
|
Fizika, elektrotexnika, matematika, biologiya
|
O‘qitishni tashkiliy shakli
|
N - Nazariy ta’lim;
A - Amaliy ta’lim;
NA - Nazariy va amaliy ta’lim birgalikda tashkil etiladi;
MX - Maxsus xonada o‘tkaziladigan mashg‘ulot.
|
Dasturga qo‘yilgan talab
|
Majburiy
|
O‘qitish tili
|
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
|
Baholash tartibi
|
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
|
O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
|
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq
|
2. O‘quv dasturi mazmuni
№
|
Mavzular nomi
|
Mavzuning qisqacha mazmuni
|
Jami
|
g lik
ni a in hs
.a -S? ti iil
O‘ as t
|
Mustaqil ta’lim
|
1
|
Mehnat qonunchiligi asoslari
|
Mehnat qonunchiligi mavjud qonun va qoidalar majmui sifatida. Mehnat shartnomasi. Ma’muriyat va xodimlarning huquq va majburiyatlari. Mehnat intizomi. Ish vaqti va dam olish vaqti. Mehnat muhofazasi bo‘yicha ishlarni tashkil etish.
|
4
|
N, A
|
2
|
2
|
Mehnat gigienasi, fiziologiyasi va psixologiyasining asosiy tushunchalari
|
Gigiena, fiziologiya va ish psixo- logiyasi asosiy tushunchalar. Ergonomika va ishlab chiqarish estetikasi.
|
6
|
N
|
2
|
3
|
Sanoat jarohatlari va kasb kasalliklari
|
Shikastlanishlar va kasb kasallik- larining asosiy tushunchalari. Shikastlanish turlari. Avariyalar tas- nifi. Avariyalarni tergov qilish va qayd etish. Shikastlanish va kasb kasalliklarining sabablarini tah-lil qilish usullari.
|
6
|
N, A
|
2
|
4
|
Ishlab chiqarish muhitining meteorologik sharoitlari
|
Metereologik sharoitning asosiy tushunchalari. Metereologik sharoitlarni tadqiq qilish usullari. Havo harakatining harorati, nam-ligi va tezligini tartibga solish. Xona mikroiqlim parametrlarini o‘lchash - harorat, namlik, havo tezligi va issiqlik nurlanish intensivligi.
|
4
|
N, A
|
2
|
5
|
Shovqindan saqlanish choralari
|
Shovqinning insonga ta’siri va uni me’yorlashtirish. Shovqin manbalari va texnik jihozlarning shovqin xususiyatlari. Shovqindan himoya choralari.
|
6
|
A
|
2
|
6
|
Sanoat binolarini yoritish
|
Asosiy yoritish tushunchalari va qiymatlari. Yoritishning tasnifi va uni tartibga solish. Yoritishni hisoblash va nazorat qilish.
|
6
|
N, A
|
2
|
7
|
Ishlab chiqarish muhitining shamol- latish va havo toza- lash tizimlari
|
Shamollatish tizimi. Isitish tizimi. Havoni tozalash tizimlarini o‘rnatish va sozlash
|
6
|
N, A
|
2
|
8
|
Elektr tokining inson organizmiga ta’siri
|
Elektr tokining organizmga ta’sir etish turlari. Odam tanasining elektr qarshiligi. Elektr toki urganda birinchi
|
6
|
N, A
|
2
|
|
|
yordam ko‘rsatish
|
|
|
|
9
|
Elektr tokidan himoya choralari
|
Elektr toki urishining oldini olishning tashkiliy texnik tadbirlari. Elektr qurilmalarida ish xavfsizligini ta’minlovchi texnik vositalar. Birinchi yordam. Statik elektrdan himoyalanish.
|
6
|
N, A
|
2
|
10
|
Binolarni loyihalash va qurishda yong‘inning oldini olish
|
Yong‘in xavfi xususiyatlari. Kompyuter texnikasi va ofis jihozlari o‘rnatilgan bino va inshootlarga yong‘indan himoya qilish talablari. Shamollatish va havoni tozalash tizimlarining yong‘in xavfsizligi.
|
6
|
N, A
|
2
|
11
|
Yong‘indan ogohlantirish va o‘ chirish uskunalari
|
Yong‘inlarni o‘chirishning birlamchi vositalari. O‘t o‘chirgichlarning turlari. Yong‘in signalizatsiyasi. Avtomatik o‘t o‘chirish tizimlari.
|
4
|
N, A
|
1
|
Jami
|
60
|
42/18
|
21
|
3. O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
O‘quv dasturi davomida O‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar ichki nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq-lardan iborat bo‘lib, ular O‘quv elementini o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va topshiriqlar qo‘yilgan maqsadga hamohang bo‘lishi lozim.
Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati:
Shavkat Mirziyoyev “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko’taramiz” Toshkent - “0’zbekiston”-2018.
Shavkat Mirziyoyev “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy baxodir” Toshkent - “0’zbekiston”-2018.
Shavkat Mirziyoyev “Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz”Toshkent - “0’zbekiston”-2016.
Shavkat Mirziyoyev “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak”Toshkent - “0’zbekiston”-2017.
Shavkat Mirziyoyev “Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash - yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi”Toshkent - “0’zbekiston”-2017.
Shavkat Mirziyoyev “Buyuk kelajagimizni mard va olijanob halqimiz bilan birga quramiz”Toshkent - “O’zbekiston”-2018.
Shavkat Mirziyoyev “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”Toshkent - “O’zbekiston”-2019.
Yo‘ldoshev 0‘.R, Raimov O.D, Xo‘jakulov R.T.Xasanova “Mehnatni muhofaza qilish” Toshkent Fan va tenologiya-2005 yil
Yormatov G‘. “ Mehnatni muhofaza qilish”. Toshkent: 0‘qituvchi, 2001 yil
N. F. 0‘rinov, M. X. Saidova “Mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi texnologiyasi fanidan ma’ruzalar to‘plami”. Buxoro: Muallif, 2001y.
Elektron ta’lim manbalari ro‘yxati:
https://tami.uz/matnga_qarang.php?id=1173
https://kompy.info/kompyuter-tarmoqlari-va-ularda-ishlash-asoslari.html
https://habr.com/ru/company/piter/blog/487906/
http://library.tdtuof.uz/storage/web/source/1/os_MsoQgAR1BJFO6FR4f3gP5QKuf ozZ0.pdf
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTAMAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
BOSHLANGICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
- Axborot vositalari mashinalari va kompyuter tarmoqlari
operatori kasbi bo‘yicha
“Mutaxassislikka kirish” fanidan O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar) nomi: Axborot vositalari mashinalari va
kompyuter tarmoqlari operatori
O‘quv rejadagi tartib raqami: 2.04
Ajratilgan soat: 40
Toshkent - 2021
O‘quv dasturi Pedagogik innovatsiyalar, kasb-hunar ta’limi boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti aloqa va axborotlashtirish, telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari O‘quv metodik birlashmasining 2021 yil 20 avgustdagi 3 -sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
0‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi huzuridagi Oliy va o‘rta maxsus, kasfrjaunat^a’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlag^^iVcnHLi^ashning 2021-yil 28-avgustdagi 5-son yig’ilishida ma’qullangan va Vazirlratfmg 2021-y lfi^-avgustdagi 375-son buyrug’i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDЕГ/ DEVONXONA]
Tuzuvchilar: A.Eliboev Samarqand axborot texnologiyalari texnikumi,
maxsus fan o‘qituvchisi
Taqrizchilar: A.Karimov Samarqand davlat arxitektura va qurilish instituti,
axborot texnologiyalari kafedrasi mudiri, katta o‘qituvchi.
1. O‘quv dasturi umumiy talablari
Dastur nomi
|
Mutaxassislikka kirish
|
Ajratilgan soat
|
40
|
Mavzular soni
|
12
|
Dasturning maqsadi
|
“Axborot vositalari mashinalari va kompyuter tarmoqlari operatori” maqsadi bu - shaxsiy kompyuter va ofis qurilmalari bilan tanishish, ularning asosiy ko‘rsatkichlari, zamonaviy turlari va farqlarini ajrata bilish, ularga texnik xizmat ko‘rsatish zaruriyati, xarakatlarini ma’lum qonunqoida asosida mahorat va ma’lum amaliy malakalar yig‘ishni ta’minlashdir.
|
O‘zlashtirish (o‘qitish) natijalari
|
Axborotni dasturiy va dasturiy - apparat ximoya vositalari bilan ishlash
Ofis va kompyuter texnikalari bilan ishlash;
Orgtexnika uskunalarini yig‘ish va o‘rnatish, texnik xizmat ko‘rsatish
Telekommunikatsiya vositalari bilan ishlash;
Kompyuter tarmoqlari majmualari bilan ishlash;
Kompyuter tarmoqlari dasturiy ta’minotlari bilan ishlash;
|
Bilimlar
|
ofis texnikasining asosiy masalalari va maqsadi;
kompyuter tarmoqlarini asosiy tushunchalari;
ajratilgan tizimlarda ma’lumotlarni qayta ishlash;
MS Office integrallashgan paketi bilan ishlash;
kompyuterning asosiy komponentalari;
tarmoqlarda havfsizlik;
tarmoqlar himoyalash modellari;
serverlar haqida bilish;
lokal tarmoqlar va internet rivojlanish tarixi haqida;
ofis texnikasi rivojlanish tarixi haqida;
tarmoq operatsion tizimlar haqida bilish;
|
Ko‘nikmalar
|
tarmoqlarni maqsadli o‘rnatish va asosiy masalalarni aniqlash;
alohida tizimlarning kamchilligi va afzalligini aniqlash;
tarmoq komponentalari funksiyalarini aniqlash;
tarmoqda ma’lumotlarni himoyalash va ma’lumotlar havfsizligi qiymatini aniqlash;
Win XR/2012 Server instalizatsiyasi uchun minimal talablar;
-dasturiy vositalar yordamida kompyuterlarga xizmat ko‘rsatish;
|
O‘quv rejasiga muvofiq o‘zaro bog‘liq bo‘lgan fanning nomi
|
Informatika dasturi
|
O‘qitishni tashkiliy shakli
|
N - Nazariy ta’lim;
A - Amaliy ta’lim;
NA - Nazariy va amaliy ta’lim birgalikda tashkil etiladi;
MX - Maxsus xonada o‘tkaziladigan mashg‘ulot.
|
Dasturga qo‘yilgan talab
|
Majburiy
|
O‘qitish tili
|
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
|
Baholash tartibi
|
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
|
O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
|
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq
|
2. O‘quv dasturi mazmuni
№
|
Mavzular nomi
|
Mavzuning qisqacha mazmuni
|
Jami
|
g lik
ni a in hs
.a -Sy ti iil
qi‘t shkil
O‘ as t
|
Mustaqil ta’lim
|
1
|
Mutaxassislika kirish
|
Axborot vositalari mashinalari va komryuter tarmoqlarini qo‘llanish sohasi, kompyuter tarmoqlarini rivojlanish tarixi, kompyuter tarmogi tushunchasi, tarkibi, asosiy elementlari, tarmoqning asosiy apparat va dasturiy komponentalari. Zamonaviy kompyuter tarmoqlariga qo‘yiladigan talablar.
|
2
|
N
|
|
2
|
Axborot vositalari mashinalari va komryuter tarmoqlari uni zamonaviy texnologiyalarda amaliy ko‘nikmalari
|
Kompyuter tarmoqlari klassifi- katsiyasi usullari, tipi, strukturasi bo‘yicha. lokal, minraqaviy, global. Ma’lumotlarni uzatishni sinxron va asinxron rejimlari.
|
2
|
N
|
2
|
3
|
Internetning yaratilish va rivojlanish tarixi.
|
Internetning nNazariy asoslari. Asosiy tushunchalar. Kompyuter xavfsizligi tushunchasi. Kompyuter viruslari. Antivirus himoya-si usullari va vositalari.
|
2
|
N, A
|
|
4
|
Internetda ishlash va dasturiy vositalar.
|
Internetning asosiy xizmatlari: masofadan kirish, elektron pochta, yangiliklar guruhlari, xabarlar ro‘yxati, Internetdan fayllarni yuklab olish xizmati. VVV-ning asosiy tushunchalari: veb-yangiliklar, veb- sahifa, giperhavola.
Brauzerni boshqarish fokuslari. Brauzer xususiyatlarini sozlash.
|
4
|
N, A
|
2
|
5
|
Hisoblash texnikasi bilan tanishuv.
|
Shaxsiy kompyuterda ishlash qoidalari. Kompyuter texnik
|
4
|
N, A
|
|
|
|
vositalari. Kompyuterni yig‘ish tartibi. Komponentlarni o‘rnatish qoidalari. Qo‘shimcha qismlarni o‘rnatish. BIOS vositalari yordamida to‘g‘ri yig‘ishni tekshirish. BIOS ni sozlash. USB xotiralarda operatsion tizimlarni o‘rnatishga tayyorlash va o‘rnatish.
|
|
|
|
6
|
Lokal tarmoqlar bilan tanishuv. Lokal tarmoqlarni yaratilish tarixi.
|
Tarmoq topologiyalari. Token Ring (fizik daraja, bayonnomalar, qurilmalar). ArcNet texnologiya. Ethernet, Fast Ethernet, Gigabit Ethernet, 10 Gigabit Ethernet texnologiyalar. (CSMA/CD kirish usuli, adreslash, standartlar, bayonnomalar, qurilmalar, tarmoqlarning yo‘l qo‘yilgan o‘lchamlari xisobi).
|
2
|
N, A
|
2
|
7
|
Lokal tarmoqlarda xavfsizlikni ta’minlash.
|
Internetda axborot xavfsizligi. Tarmoq topologiyasi tushunchasi. «Shina», «Yulduz», «Halqa», Aralash topologiyalar. Tarmoq kom-ponentalari (Hub, Repeater, va b.) ularni funksiyalari va tarmoqlarni tashkil qilishdagi roli.
|
4
|
N, A
|
|
8
|
Wi-Fi texnologiyalari bilan tanishuv.
|
« WI-FI simsiz tarmog‘ini montaj qilish va sozlash». «WI-FI ofis lokal tarmog‘ini qurish». Simsiz tarmoqlardagi asosiy taxdidlar. Simsiz tarmoqlardagi xavf darajasi. Simsiz tarmoqlarda ximoyalashni qurish prinsiplari.
|
4
|
N, A
|
2
|
9
|
Tarmoq qurilmalari sozlash va administratorlash. TCP/IP tarmoqlarida dasturlash.
|
TSP/IP bayonnomasi oqimini o‘rganish. Ochiq tizimlar o‘zaro aloqasi modeli muvofiqligi. TCP/IP tarmoq bayonnomalarini sozlash. OSI, TCP/IP oqimlari, TCP/IP bayonnomasini sozlash va ishlash
|
4
|
N, A
|
2
|
10
|
Administratorlash bilan tanishuv va server operatsion tizimlarni sozlash.
|
Ma’lumotlarni ketma-ket qayta ishlash. Oddiy partiyaviy tizimlar; ko‘p o‘lchovli partiyaviy tizimlar; vaqtni taqsimlash rejimida ishlaydigan tizimlar; zamonaviy bosqich xususiyatlari. Tarmoq operatsion tizimlari.
|
4
|
N, A
|
2
|
11
|
ShK tashqi qurilmalari va ofis jihozlari bilan tanishuv.
|
Ofis texnikasi qurilmalarini (printer, skaner, nusxa ko‘paytiruvchi, faks) o‘rnatish va sozlash. plotter, videoproektor, veb kamera kabi qurilmalarni ulash, drayverlarni o‘rnatish. Xar hil video apparaturalarni (proektor, video
|
4
|
N, A
|
2
|
|
|
aloqa jixozlari) o‘rnatish va sozlash, video konfirensiya o‘tkazish. Shrederlar, laminator bilan ishlash.
|
|
|
|
12
|
Dasturiy ta’minotlarni testdan o‘tkazishni o‘rganish.
|
ShK qurilmalarini testlash. Operativ xotira va QMDni testlash. Video tizim va qurilmalar ishi xaqida ma’ lumot olish. Video kartani testlash.
|
4
|
A
|
|
Jami
|
40
|
22/18
|
14
|
O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
O‘quv dasturi davomida O‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar ichki nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq-lardan iborat bo‘lib, ular O‘quv elementini o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va topshiriqlar qo‘yilgan maqsadga hamohang bo‘lishi lozim.
Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Shavkat Mirziyoyev “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko’taramiz” Toshkent - “0’zbekiston”-2018.
Shavkat Mirziyoyev “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy baxodir” Toshkent - “0’zbekiston”-2018.
Shavkat Mirziyoyev “Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz”Toshkent - “0’zbekiston”-2016.
Shavkat Mirziyoyev “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak”Toshkent - “0’zbekiston”-2017.
Shavkat Mirziyoyev “Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash - yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi”Toshkent - “0’zbekiston”-2017.
Shavkat Mirziyoyev “Buyuk kelajagimizni mard va olijanob halqimiz bilan birga quramiz”Toshkent - “O’zbekiston”-2018.
Shavkat Mirziyoyev “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”Toshkent - “O’zbekiston”-2019.
Axborot vositalari mashinalari va kompyuter tarmoqlari operatori Mutaxassislikka kirish (komunikatsiya, tizimlarida xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash texnigi) A.Shin 2017
Elektron ta’lim manbalari ro‘yxati:
https://tami.uz/matnga_qarang.php?id=1173
https://kompy.info/kompyuter-tarmoqlari-va-ularda-ishlash-asoslari.html
https://habr.com/ru/company/piter/blog/487906/
http://library.tdtuof.uz/storage/web/source/1/os_MsoQgAR1BJFO6FR4f3gP5QKuf ozZ0.pdf
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTAMAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
BOSHLANGICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
- Axborot vositalari mashinalari va kompyuter tarmoqlari
operatori kasbi bo‘yicha
“Axborot xavfsizligi” fanidan O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar) nomi: Axborot vositalari mashinalari va
kompyuter tarmoqlari operatori
O‘quv rejadagi tartib raqami: 3.01
Ajratilgan soat: 90
Toshkent - 2021
O‘quv dasturi Pedagogik innovatsiyalar, kasb-hunar ta’limi boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti aloqa va axborotlashtirish, telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari O‘quv metodik birlashmasining 2021 yil 20 avgustdagi 3 -sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
0‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi huzuridagi Oliy va o‘rta maxsus, kasfrjiunac.4a’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlas^^iVcnHb^jashning 2021-yil 28-avgustdagi 5-son yig’ilishida ma’qullangan va VazirljKWmg 2021-y m^-avgustdagi 375-son buyrug’i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDКГ/ DEVONXONA]
Tuzuvchilar: A.Eliboev Samarqand axborot texnologiyalari texnikumi,
maxsus fan o‘qituvchisi
Taqrizchilar: A.Karimov Samarqand davlat arxitektura va qurilish instituti,
axborot texnologiyalari kafedrasi mudiri, katta o‘qituvchi.
1. O‘quv dasturi umumiy talablari
Dastur nomi
|
Axborot xavfsizligi
|
Ajratilgan soat
|
90
|
Mavzular soni
|
18
|
Dasturning maqsadi
|
O‘quvchilarda axborot xavfsizligini ta’minlash buyicha asoslarni, axborot xavfsizligi tizimini yaratish metadologiyasini, axborotlarni yig‘ish va uzatish jarayonini, kompyuter tizimlarida axborot xavfsizligini ta’minlanganligi va ximoyalanganligini baxolash kabi ko‘nikmalarni shaklllantirish
|
O‘zlashtirish (o‘qitish) natijalari
|
Davlat va tijorat sirlarini himoyalashni huquqiy asoslarini bilish;
Avtorlik huquqi yordamida axborotlarni himoyalash.
Maxfiy axborotlarni sirlilik va maxfiylik darajasi.
Davlat va tijorat sirlarini himoyalashni huquqiy asoslarini bilish.
Axborot xavfsizligi bo‘yicha asosiy huquqiy hujjatlarni bilish
Axborot xavfsizligini dasturiy va apparat vositalari klassifikatsiyasi va tushunchasini bilish.
|
Bilimlar
|
davlatning axborot xavfsizligini ta’min-lashning maqsadlari, vazifalari, prinsiplari va asosiy Yo‘nalishlari to‘g‘risida;
axborot xavfsizligi tizimlarini yaratish metodologiyasi to‘g‘risida;
axborotni himoya qilish vositalari va usullarini rivojlantirishning istiqbolli Yo‘nalishlari to‘g‘risida;
maxfiy ma’lumotni maxfiylik darajasi va maxfiylik darajasi bo‘yicha tasniflash to‘g‘risida;
mualliflik huquqi orqali axborotni himoya qilishning huquqiy asoslari;
davlat va tijorat sirlarini himoya qilishning huquqiy asoslari;
axborotni himoya qilishning asosiy huquqiy hujjatlari;
axborotni himoya qilishning asosiy tashkiliy choralari;
himoya vositalarining tasnifi;
axborotni himoya qilishning dasturiy va apparat vositalari tushunchalari va tasnifi;
axborot xavfsizligi sohasidagi korxonaning asosiy tashkiliy hujjatlari
|
Ko‘nikmalar
|
axborotni himoya qilishning kriptografik usullaridan foydalanish;
mualliflik huquqi va tijorat sirlaridan foydalangan holda axborotni himoya qilishni farqlash;
ma’lumotni himoya qilish bo‘yicha chora-tadbirlar tarkibi va mazmunini aniqlash uchun korxonaning tashkiliy hujjatlarini tahlil qilish;
|
|
axborotni himoya qilishning texnik vositalari va usullarini tasniflash.
davlatning axborot infratuzilmasini tahlil qilish;
kompyuter tizimlari va tarmoqlarining axborot xavfsizligini ta’minlash muammolarini rasmiy ravishda shakllantirish va hal qilish.
|
O‘quv rejasiga muvofiq o‘zaro bog‘liq bo‘lgan fanning nomi
|
“Informatika va axborot texnologiyalari” dasturi
|
O‘qitishni tashkiliy shakli
|
N - Nazariy ta’lim;
A - Amaliy ta’lim;
NA - Nazariy va amaliy ta’lim birgalikda tashkil etiladi;
MX - Maxsus xonada o‘tkaziladigan mashg‘ulot.
|
Dasturga qo‘yilgan talab
|
Majburiy
|
O‘qitish tili
|
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
|
Baholash tartibi
|
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
|
O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
|
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq
|
O‘quv dasturi mazmuni
ny
h li li
is kil lk
iti hk a
qi sh h O ta
q
a
ta’lim
m
a
№
Mavzuning nomi
Mavzuning qisqacha mazmuni
20
3
1-Bo‘lim. Axborot xavfsizligi konsepsiyasi
Ilmiy - texnik taraqqiyot va axborot xavfsizligining rivojlanish bosqichlari.
Axborot xavfsizligining ijtimoiy psixologik jihatlari. Axborotning qiymati va iste’mol qiymati haqida tushuncha.
Xavfsizlik va himoya qilish, informatika sohalaridan biri sifatida. Axborot xavfsizligi tizimi. Xavfsizlik tizimi
Axborotning
qimmatligi.
N
2
Axborot xavfsizligining konseptual modelining tarkibiy qismlari. Xavfsizlikka tahdid tushunchasi. Axborot xavfsizligining zamonaviy tushunchasi. Axborot xavfsizligi maqsadlari. Himoyalangan axborot tashuvchilari. Qasdan xavfsizlikka tahdid turlari. Kiber jinoyatchilar tomonidan ma’lumot to‘plash turlari: oshkor qilish, noqonuniy kirish, ruxsatsiz kirish.
Axborot xavfsizligining konseptual modeli.
N
1
6
Viruslar haqida tushuncha. Viruslarni tizimlashtirish. Viruslarning kompyuterga va OT ga ta’siri. Viruslarning manbalari va ularni yaratuvchilar. virusdan birlamchi himoya. Antivirus dasturidan foydalanish qoidalari. Axborot xavfsizligiga tahdidlar tushunchasi.
Kompyuter viruslari va viruslardan ximoya qilish muammolari
N, A
1
6
|
|
Maxfiy ma’lumotlarga tahdid. Himoyalangan ma’lumotlarga ta’sir etuvchi manbalar, turlari va usullari. Antivirus dasturlarini o‘rganish va o‘rnatish.
|
|
|
|
4.
|
Viruslarga qarshi ximoya tizimini qurish
|
Virusga qarshi himoya tizimi haqida tushuncha. Viruslardan himoya qiluvchi qurilma. Viruslardan himoya qilish dasturi. Himoyalash bo‘yicha harakatlar rejasini ishlab chiqing. Dasturlarni kompyuter viruslaridan himoya qilish choralari. Axborot Obyektlarining qiymatini aniqlash. Axborot Obyektlarining xavfsizligiga tahdidlarni tasniflash.
|
6
|
N, A, MX
|
1
|
2-Bo‘lim. Axborotlarni ximoya qilishni asosiy Yo‘nalishlari
|
14
|
|
3
|
5.
|
Axborotlarni xuqukiy ximoyasi
|
Axborotni himoya qilish davlat tizimini tashkil qilish. Maxfiy ma’lumotlarning maxfiyligi va maxfiylik darajasi bo‘yicha tasniflanishi. Sirlarning turlarini tavsiflash. Maxfiy ma’lumotlar bilan ishlashga qo‘yiladigan talablar. Axborotga egalik qilishni tartibga solish xususiyatlari. Federal qoidalar: qonunlar, qoidalar, standartlar. Mahalliy me’yoriy hujjatlar: qoidalar, buyruqlar, ko‘rsatmalar. Axborotga egalikni tartibga solishda normativ-huquqiy bazaning vazifalari. Axborotni huquqiy himoya qilish turlari. Tijorat siri, tijorat sirini tashkil etuvchi ma’lumotlar tarkibi va hajmi. Mualliflik huquqi, patentlash, savdo markalari. Amaliy ish.Axborotni himoya qilish sohasidagi asosiy federal huquqiy hujjatlarni o‘rganish. Axborot xavfsizlikga oid mahalliy normativ-huquqiy hujjatlarni tuzish.
|
8
|
N,A
|
2
|
6.
|
Axborotlarni tashkiliy ximoyasi
|
Tashkiliy himoya tushunchasi. Asosiy tashkiliy faoliyat. Axborotni qayta ishlash va uzatishning texnik vositalarini himoya qilishni tashkil etish. Axborotni himoya qilish uchun kadrlar va resurslarni qo‘llab-quvvatlash. Axborot xavfsizligi xizmati, uning tashkiliy tuzilishi, bajarilgan vazifalar. Asosiy tashkiliy hujjatlar. Axborotni muhofaza qilish sohasidagi korxonalar Axborotni muhandislik- texnik himoya turlari. Jismoniy himoya vositalarini tasniflash va ular echadigan vazifalar. Xavfsizlik tizimlari. Jismoniy izolyatsiya va chegaralash tizimlari. Tanib olish tizimlari. Uskunaviy vositalar himoyasi, ularning tasnifi. Kompyuterni himoya qilish apparat vositalari. Kompyuter texnikasini himoya qilish texnologiyasi: tashqi axborotni saqlash qurilmalarini himoya qilish,displey vositalari, ma’lumotlarni uzatish vositalari.
|
6
|
N,A
|
1
|
|
|
Amaliy ish. Axborot xavfsizligi sohasidagi korxonaning asosiy tashkiliy hujjatlarini o‘rganish.
Axborotni jismoniy himoya qilishning asosiy vositalarini o‘rganish.
|
|
|
|
3 - bo‘lim: Axborot
|
arni ximoyalashni kriptografik usullari
|
20
|
|
5
|
7.
|
Axborotlarni ximoyalashni texnik tizimlari
|
Hisoblash tizimi tushunchasi, ma’lumotlarni qayta ishlashning avtomatlashtirilgan tizimilari.
Axborot xavfsizligi tizimining tuzilishi va harakat tamoyillari. Avtomatlashtirilgan tizimlarni xavfsizlik sinflari bo‘yicha tasniflash. Xavfsizlik siyosati tushunchasi. Axborot xavfsizligi dasturiy ta’minotining tasnifi. Maxfiy ma’lumotlarning xavfsizligini ta’minlash uchun dasturlardan foydalanish. Dasturiy ta’minotni himoya qilish texnologiyasi. Ma’lumotni ruxsatsiz harakatlardan himoya qilish. Identifikatsiya dasturi vositalari.
Ma’lumotni nusxalashdan himoya qilish. Amaliy ish.
Shifrlash tizimini o‘rganish. Axborot xavfsizligining kriptografik vositalari. O‘zgartirish va almashtirish usuli; Qo‘shimcha kriptografik himoya usullari. ochiq kalitli shifrlash tizimlari.
|
6
|
N, A
|
2
|
8.
|
Simmetrik va assimetrik shifrlash tizimlari.
|
Shifrlash usuli - almashtirish. Shifrlash usuli ko‘p bosqichli almashtirish. Analitik usul. Birlashtirilgan usullar.
Amaliy ish.
Shifrlash tizimini o‘rganish. O‘zgartirish va almashtirish usuli. Shifrlash usullaridan foydalanish. Matnni kriptografiya usullaridan foydalanib yaratish.
|
4
|
N, A
|
1
|
9.
|
Elektron rakamli imzo
|
Elektron raqamli imzoni shakllantirish. Elektron raqamli imzoni tekshirish.
Amaliy ish.
Elektron raqamli imzoni yaratish. Elektron raqamli imzo va elektron raqamli imzoning haqiqiyligini aniqlash usullaridan foydalanish.
|
4
|
N, A
|
1
|
10.
|
Xodimlarni maxfiy ma’lumotlarga kirishini ruyxatga olish
|
Maxfiy ma’lumotlarning tarkibini aniqlash, tasniflash va oshkor qilish bo‘yicha ishlarni tashkil etish. Xodimning maxfiy ma’lumotlarga kirishini tasdiqlash ma’lumotlar. Axborot xavfsizligining kriptografik vositalari. O‘zgartirish va almashtirish usuli; Qo‘shimcha kriptografik himoya usullari. Simmetrik, assimetrik shifrlash usullaridan foydalanish. Shifrlash usullaridan foydalanish. Matnni kriptografiya usullaridan foydalanib yarating.
|
6
|
A, MX
|
1
|
4 - Bo‘lim: Identifikatsiya va Autentifikatsiya
|
12
|
|
4
|
11
|
Foydalanuvchilar identifikatsiyasi va audentifikatsiyasi
|
Identifikatsiya - bu foydalanuvchining ism bo‘yicha aniqlanishi. Tizimga kirishga harakat qilganda birlamchi harakat. Tizimda foydalanuvchi tomonidan kiritilgan ma’lumotlar bazasidagi ma’lumotlardan tekshiriladi.
Autentifikatsiya - bu foydalanuvchini tizimiga kirishini tekshirish jarayoni. Jarayonda ikkala tomon ham faol ishtirok etadilar. Foydalanuvchi parol yoki sertifikatni tasdiqlashi kerak.
|
4
|
N
|
1
|
12
|
Parol va sertifikatlar asosida autentifikatsiya
|
Parollardan foydalanish. Bir martalik foydalanish uchun parollar bilan autentifikatsiya. Sertifikatlash orqali autentifikatsiya qilish jarayonida tashkilotning roli. Xodimlarni sertifikatlar bilan ta’minlash. Amaliy ish.
Kompyuterlarda ma’lumotni himoya qilish usullari. Parol haqiqiyligi. Sertifikatlash orqali autentifikatsiya.
|
4
|
N,A
|
1
|
13
|
Axborot ximoyasi metodologiyasi
|
Axborot xavfsizligi va uni tashkil etish tamoyillari. Himoya qilish Obyektlari, himoya turlari. Axborotni himoya qilish usullarining umumiy tavsifi.
Amaliy ish.
Kompyuterlarda ma’lumotni himoya qilish usullari.
|
4
|
N,A
|
2
|
5 - Bo‘lim: Elektron biznes va Elektron biznes ximoyasi muammolari
|
6
|
|
2
|
14
|
Elektron biznes va tijorat modellari
|
Elektron biznes tushunchasi. Elektron biznes va elektron tijorat o‘rtasidagi farq. Elektron biznesda Internetdan foydalanish. Elektron biznesni joriy etishdagi asosiy modellar.
|
2
|
N
|
1
|
15
|
Elektron biznes tizimlari ximoyasining muammolari
|
Amaliy ish.
Elektron biznes va elektron tijorat axborot xavfsizligi bilan bog‘liq muhim muammolardan biridir. Ochiq global tarmoqda, elektron biznes bilan shug‘ullanadigan foydalanuvchilar uchun ko‘plab tahdidlar mavjud. Elektron biznesni himoya qilish usullari.
|
4
|
N
|
1
|
6 - Bo‘lim: Axborotlarni uzatish tarmoqlarida axborot himoyasi
|
18
|
|
3
|
16
|
Tarmoqlar aro ekranlashtirilgan texnologiya
|
Ekranni himoyalangan ichki tarmoq texnologiyasi - bu "Firevall yoki Firevall" ixtisoslashgan tizimni anglatadi. U tarmoqlar o‘rtasida ma’lum bir sharoitlarda ma’lumotlarni uzatishni ta’minlaydi. Katta korxonalar uchun xavfsizlik devori o‘rna tish ma’lumot xavfsizligining muhim shartidir. Amaliy ish.
|
8
|
N,A
|
1
|
|
|
Xavfsizlik devorlarini qanday sozlashni bilib olish. Xavfsizlik devorini o‘rnatish.
|
|
|
|
17
|
Xususiy virtual ximoyalangan tarmoqlar va VPN tarmoqlar
|
IPses protokollari. VPN himoyasi. Ochiq, himoyalanmagan tarmoqqa tahdid Internet olimlari VPN kabi xavfsiz virtual tarmoqni yaratishni boshladilar.
VPN raqamlari. VPN texnologiyasidan foydalanadigan tarmoqlarda ma’lumotlar kriptografik usulda uzatish.
|
4
|
N
|
1
|
18
|
Simsiz tarmoqlarda axborot ximoyasi
|
Simsiz tarmoqlarda xavfsizlik protokollari. Zamonaviy qurilmalardan foydalanish va sozlash. Simsiz tarmoqdagi hujumlarning turlari. Xavfsizlik protokollari.
Amaliy ish: SSl, VLTS, SSh, TLS va boshqalar kabi xavfsizlik protokollarini o‘rganish.
|
6
|
N,A
|
2
|
|
|
jami
|
90
|
54/36
|
21
|
O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
O‘quv dasturi davomida O‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar ichki nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlardan iborat bo‘lib, ular O‘quv elementini o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va topshiriqlar qo‘yilgan maqsadga hamohang bo‘lishi lozim.
Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati:
Shavkat Mirziyoyev “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko’taramiz” Toshkent - “0’zbekiston”-2018.
Shavkat Mirziyoyev “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy baxodir” Toshkent - “0’zbekiston”-2018.
Shavkat Mirziyoyev “Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz”Toshkent - “0’zbekiston”-2016.
Shavkat Mirziyoyev “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak”Toshkent - “0’zbekiston”-2017.
Shavkat Mirziyoyev “Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash - yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi”Toshkent - “0’zbekiston”-2017.
Shavkat Mirziyoyev “Buyuk kelajagimizni mard va olijanob halqimiz bilan birga quramiz”Toshkent - “O’zbekiston”-2018.
Shavkat Mirziyoyev “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”Toshkent - “O’zbekiston”-2019.
Axborot xavfsizligi asoslari Axborot kutubxona tizimning dasturiy ta’minoti M.Raxmatullaev 2017
Axborot xavfsizligi va axborotni himoyalash Axborot xavfsizligini ta’minlashning kriptografik usullari va ularning qo‘llanilishi. - Akbarov D.Ye. 2009
axborotlar qidiruv tizimlari Operatsion tizimlar va axborotlarga birlamchi ishlov berish M.Babamuxamedova 2017
Elektron ta’lim manbalari ro‘yxati:
https://uz.wikinew.wiki/wiki/Information_security
https://fayllar.org/mavzu-axborot-xavfsizligi-siyosati-reja-kirish-axborot- xavfsiz.html
https://fayllar.org/axborot-xavfsizligi-tushunchasi-va-axborot-xavfsizligini- tamin.html
https://nigmatovxikmatulla.uz/storage/media/boIZ3zQOHuRGqrNJtq22DaS1GbGqt 6pz1JEAXhBN.pdf
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTAMAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
BOSHLANGICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
- Axborot vositalari mashinalari va kompyuter tarmoqlari
operatori kasbi bo‘yicha
“Shaxsiy kompyuter arxitekturasi va ofis qurilmalariga texnik xizmat
ko‘rsatish” fanidan
O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar) nomi: Axborot vositalari mashinalari va
kompyuter tarmoqlari operatori
O‘quv rejadagi tartib raqami: 3.02
Ajratilgan soat: 100
Toshkent - 2021
O‘quv dasturi Pedagogik innovatsiyalar, kasb-hunar ta’limi boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti aloqa va axborotlashtirish, telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari O‘quv metodik birlashmasining 2021 yil 20 avgustdagi 3 -sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
0‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi huzuridagi Oliy va o‘rta maxsus, kasfrjiunac.4a’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlas^^iVcnHb^jashning 2021-yil 28-avgustdagi 5-son yig’ilishida ma’qullangan va VazirljKWmg 2021-y m^-avgustdagi 375-son buyrug’i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDI„( DEVONXONA]
Tuzuvchilar: A.Eliboev Samarqand axborot texnologiyalari texnikumi,
maxsus fan o‘qituvchisi
Taqrizchilar: A.Karimov Samarqand davlat arxitektura va qurilish instituti,
axborot texnologiyalari kafedrasi mudiri, katta o‘qituvchi.
1. O‘quv dasturi umumiy talablari
Dastur nomi
|
Shaxsiy kompyuter arxitekturasi va texnik xizmat ko‘rsatish
|
Ajratilgan soat
|
100
|
Mavzular soni
|
21
|
Dasturning maqsadi
|
“Shaxsiy kompyuterlar arxitekturasi va texnik xizmat ko‘rsatish”- fanining maqsadi bu - shaxsiy kompyuter butlovchilari bilan tanishish, ularning asosiy ko‘rsatkichlari, zamonaviy turlari va farqlarini ajrata bilish, ularga texnik xizmat ko‘rsatish, PKni yig‘ish, eski va zamonaviy kompyuterlarni modernizatsiya qilish, PK butlovchilarini tanlash, xarakatlarini ma’lum qonun-qoida asosida mahorat va ma’lum amaliy malakalar yig‘ishni ta’minlashdir.
Fanni o‘rganish natijasida O‘quvchilar shaxsiy kompyuterni ichki va tashqi qurilmalarni bilishi, ularni to‘g‘ri qo‘llay olishi, foydalanish tartibini va doimiy ish faoliyatida bo‘lishini tashkil etishlari lozim.
|
O‘zlashtirish (o‘qitish) natijalari
|
kompyuter butlovchilarini maqsad va vazifalarini bilish;
tizimli plata tushunchasi va turlarini aniqlashni;
shaxsiy kompyuter komponentlarini bilish.
Qattiq disk tushunchasi, turlari, xarakteristikalari.
Videoadapter interfeysini bilish
PK profilaktikasini bilish.
PK nosozliklarini aniqlash va bartaraf qilishni bilish
PKni modernizatsiya qilish
BIOS bilan ishalsh standart kompyuter tizimini konfiguratsiyasi, asosiy ishchi momentlar va kalit nuqtalar;
|
Bilimlar
|
kompyuter texnikasi uchun asboblarni tanlash;
tizimli plata, qurilma, sozlash va o‘rnatish;
OXQ ko‘rinishlari. Qattiq diskning texnik xarakteristikalari;
Videoadapter interfeysi: PCI Yexpress shinasi;
Televizion tyunerlar. Monitorlar;
Videoproektor tiplari, ulash va sozlash;
Nostandart sovutish tizimlari;
Kompyuterning tashqi portlari;
PK profilaktikasi. Profilaktika uchun kerakli asboblar;
Tizimli blok va kuller profilaktikasi;
PK nosozliklari asoslari, nosozliklarni aniqlash;
Butlovchilarni ta’mirlash;
PK modernizatsiyalash asoslari;
Texnik modernizatsiya haqida;
BIOSni sozlash;
Yig‘ish bo‘yicha ishchi qadamlar, standart kompyuter tizimini konfiguratsiyasi, asosiy ishchi momentlar va kalit nuqtalar
|
Ko‘nikmalar
|
- turli ketma-ketlikda PK yig‘ish;
|
|
PK butlovchilarini tanlash;
PKga profilaktika qilish, kulerni tozalash va yog‘lash;
PKni modernizatsiya qilish;
BIOS ni to‘g‘rilash;
BIOS ni yangilash;
POST-card va multitesterdan foydalanish;
Kompyuter texnikasi asboblaridan foydalanish;
PK tashqi qurilmalarini ulash;
Videoproektorni sozlash va o‘rnatish;
Qattiq diskni o‘rnatish va uning konfiguratsiyasini ishlab chiqish;
Ona plata komponentalarini aniqlash;
Elektr ta’minoti kuchini aniqlash;
PK turli qurilmalariga kulerni o‘rnatish;
Turli konfiguratsiyali PK butlovchilarini tanlash
|
O‘quv rejasiga muvofiq o‘zaro bog‘liq bo‘lgan fanning nomi
|
“Ofis jihozlariga texnik xizmat ko‘rsatish” fani
|
O‘qitishni tashkiliy shakli
|
N - Nazariy ta’lim;
A - Amaliy ta’lim;
NA - Nazariy va amaliy ta’lim birgalikda tashkil etiladi;
MX - Maxsus xonada o‘tkaziladigan mashg‘ulot.
|
Dasturga qo‘yilgan talab
|
Majburiy
|
O‘qitish tili
|
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
|
Baholash tartibi
|
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
|
O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
|
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq
|
2. O‘quv dasturi mazmuni
fi ^
-= — is
•■3 * is
it a i‘qt ash ash Ot
q
a
ta’lim
m
a
№
Mavzuning nomi
Mavzuning qisqacha mazmuni
4
2
Bo‘lim. Kompyuter texnikasi asboblari.
KIRISh. Kompyuter texnikasi asboblari
N,A
4
2
Shaxsiy kompyuterda ishlash qoidalari. Kompyuter texnik vositalari. Kompyuter texnikasi asboblari
4
2
Bo‘lim: Shkni ishga tayyorlash
ShKni ishga tayyorlash
N,A
2
4
2
OTni o‘rnatish. OT parmetrlarini sozlash. Drayverlarni o‘rnatish va apparat komponentalarni ishchi xolatini tekshirish. Antivirus dasturlarni o‘rnatish. Qo‘shimcha dastriy ta’minotni va ilovalarni o‘rnatish. Amaliy dars.
Turli usullar bilan OTni o‘rnatish. OT parmetrlarini sozlash. Drayverlarni o‘rnatish va apparat komponentalarni ishchi xolatini tekshirish. Antivirus dasturlarni o‘rnatish.
|
|
Qo‘shimcha dastriy ta’minotni va ilovalarni o‘rnatish.
|
|
|
|
3-Bo‘lim. Tizimli plata va uni o‘rnatish
|
10
|
|
4
|
3.
|
Tizim plata qurilmasi
|
Tizimli platani tanlash. Tizimli plata qurilmasi. Tashqi portlar
|
4
|
N
|
2
|
4
|
Tizimli plata chipsetlari va xarakteristikalari
|
Tizimli plata xarakteristikalari.
Tizimli plata chipsetlari. Shimoliy va janubiy ko‘priklarvazifasi.
Amaliy ish: Tizimli platada joylashgan komponentalarni aniqlanishi. Tizimli platani o‘rnatish.
|
6
|
N,A
|
2
|
4
|
-Bo‘lim. Protsessor
|
4
|
|
2
|
5.
|
Zamonaviy protsessorlar xarakteristikasi. Intel i AMD protsessorlari
|
Protsessorlar arxitekturasi. Arxitekturalarni ishlash prinsipi. 64 bitli arxitekturaga o‘tish. Identifikatsiya, protsessorni tanlash va o‘rnatish. Zamonaviy protsessorlar xarakteristikasi. Intel i AMD protsessorlari. Amaliy ish: Protsessor va kullerni o‘rnatish
|
4
|
N,A
|
2
|
5-Bo‘lim. Tezkor xotira qurilmasi
|
4
|
|
2
|
6.
|
TXQ turlari va asosiy xarakteristikalari.
|
Xotira ishini tezlashtirish. Xotirani o‘rnatish bilan bog‘langan Qo‘shimcha xotirani o‘rnatish va chegaralash. Tezkor xotira mikrosxemasi parametrlari va tizimli plata tizim parametrlariga bog‘liq xolda o‘rnatish xususiyatlari.
|
4
|
N
|
2
|
6-Bo‘lim. Qattiq disk.
|
8
|
|
2
|
7
|
Qattiq disk qurilmasi va uning asosiy xarakteristikalari.
|
Qattiq disk qurilmasi va uning asosiy xususiyatlari. Diskni qismlarga ajratish va formatlash, bo‘limlarni yaratish va yo‘q qilish. Qattiq diskni o‘rnatish va sozlash. Qattiq diskni klonlashtirish. O‘T obrazini yaratish va uni boshqa kompyuterga o‘tkazish. CMOS-Setupda qattiq disklarning parametrlarini avtomatik va qo‘lda sozlash. Qattiq diskni turli xil operatsion tizimlarda bo‘lish. Mos keladigan operatsion tizim uchun qattiq diskni formatlash va tayyorlash.
Amaliy ish: Turli tipli interfeysli qattiq disklarni o‘rnatish. Qattiq disk konfiguratsiyasi.
Amaliy ish: Qattiq diskni klonlashtirish. O‘T obrazini yaratish va uni boshqa kompyuterga o‘tkazish.
|
8
|
N,A
|
2
|
|
7-Bo‘lim: ShK komponentalarini ekspluatatsiyasi va tezlash
|
4
|
|
|
8
|
ShK komponentalarini tezlash
|
Majburiy rejimda komponentalar ekspluatatsiyasi. Tezlash strategiyasi - protsessorni
|
4
|
N,A
|
|
|
|
tezlash, adapterni tezlash, Operativ xotirani samaradorligini oshirish.
Amaliy dars.
Protsessor va OZU ni tezlash. Videoadapterni tezlash.
|
|
|
|
8-Bo‘lim. Tizimli va ta’minot bloki
|
8
|
|
2
|
9
|
Elektr ta’minoti qurilmasi. Tashqi quvvat manbai
|
Elektr ta’minotining maqsadi. Elektr ta’minoti qurilmasi. Elektr ta’minotining tashqi simlari. Elektr ta’minotini o‘rnatish. Kompyuterning quvvat sarfini hisoblash. Elektr ta’minoti xususiyatlari
|
4
|
N
|
1
|
10
|
Tizim bloklarining turlari. Tizim bloklari xususiyatlari
|
Tizimli blok. Tizim bloklarining turlari. Tizim bloklarining xususiyatlari.
Amaliy ish: Kompyuter qismlarining quvvat sarfini hisoblash. Elektr ta’minotini shaxsiy kompyuterga o‘rnatish.
|
4
|
N,A
|
1
|
9-Bo‘lim. Multimediya tizimi
|
10
|
|
2
|
11
|
Video adapterning qurilmasi va xususiyatlari. Monitorlar
|
Video adapter interfeysi: PSI Express avtobus. Video adapterning qurilmasi va xususiyatlari. Video adapterni tanlash va o‘rnatish. Grafik texnologiyalar. Monitorlar. Monitorlarning turlari va tamoyillari. Monitorlarning asosiy xususiyatlari.
|
4
|
|
|
12
|
Televizor tyunerlari va ovoz kartalari. Video proektorlar
|
TV-tyunerlar. Televizion eshittirish standartlari. Tyunerning xususiyatlari. Ovoz kartalarining turlari, ularning asosiy parametrlari. Ovoz kartasini tanlash va o‘rnatish. Multimediya proektorlari turlari. Proektorlarni o‘rnatish va sozlash.
Amaliy ish: Video adapterni tanlash va o‘rnatish. Monitor ulanishi videoproek-torni o‘rnatish va sozlash. Ovoz kartasini va televizor tyunerini o‘rnatish va sozlash
|
6
|
N,A
|
2
|
10-Bo‘lim. Sovutish tizimi
|
4
|
|
2
|
13
|
Sovutgichlarning moslamasi va turlari
|
Sovutgichlarning moslamasi va turlari. Boshqa o‘rnatish tizimiga ega protsessorga sovutgichlarni o‘rnatish. Videokartaga va boshqa qurilmalarga sovutgichni o‘rnatish. Sovutgichlarni profilaktika qilish.
Nostandart sovutish tizimlari va ularni o‘rnatish.
Amaliy ish: Tizim blokining turli xil qurilmalariga sovutgichlarni o‘rnatish.
|
4
|
N,A
|
2
|
11-Bo‘lim. Shahsiy kompyuterni yig‘ish
|
4
|
|
2
|
14
|
Kompyuterni yig‘ish uchun tarkibiy qismlarni tanlash
|
Kompyuterni yig‘ish uchun tarkibiy qismlarni tanlash. Kompyuter komponentlarining texnik xususiyatlariga muvofiqligi. Kompyuterni yig‘ish tartibi.
Amaliy ish: Komponentlarni o‘rnatish
|
4
|
N
|
|
|
|
qoidalari. Qo‘shimcha qismlarni o‘rnatish. BIOS vositalari yordamida to‘g‘ri yig‘ishni tekshirish.
|
|
|
|
|
12-Bo‘lim: Kiritish va chiqarish qurilmasi
|
12
|
|
3
|
15
|
Printerlarning turlari va ularning xususiyatlari. 3D printer
|
Printerning vazifasi, printerlarning asosiy tiplari, printerlarning boshqa tiplari, printerlarning ishlash prinsiplari. 3D printer qurilmasi va ishlash prinsipi.
Lazer printer qurilmasi va ishlash prinsipi. SNPCh vazifasi. SNPChni o‘rnatish shartlari. SNPCh turlari. SNPCh qurilmasi. Skanerlarni vazifasi, tiplari, ishlash prinsipi, texnik xarakteristikalari. MFU qurilmasi. MFU turlari va asosiy parametrlari.
Amaliy dars.
Printerni o‘rnatish va foydalanish. 3D printerni o‘rnatish va foydalanish. Lazer printerning kartridj qurilmasi.
Amaliy dars.
Klaviatura qaynoq tugmasidan foydalanish. Lazer printer kartridjini to‘ldirish. Lazer printer kartridjidagi nosozliklarni to‘g‘irlash
|
8
|
N,A
|
3
|
16
|
Laminator va shrederlar tiplari va vazifasi
|
Laminatorlar va shrederlar vazifasi, tiplari, asosiy texnik xarakteristikalari.
Amaliy dars.
Muqolovchidan foydalanish. laminatorni o‘rnatish va foydalanish. Shrederni o‘rnatish va foydalanish.
|
2
|
A
|
|
17
|
Plotterlarning vazifasi va tiplari
|
Plotterning vazifasi, tiplari va ishlash prinsipi. Amaliy dars.
Plotterlarni o‘rnatish va foydalanish
|
2
|
A
|
|
13-Bo‘lim. Shahsiy kompyuterni profilaktikasi
|
8
|
|
3
|
18
|
Profilaktika zaruriyati. PK profilaktikasi uchun kerakli asboblar
|
Profilaktika zaruriyati. Shk profilaktikasi uchun kerakli asboblar. Kulerlarni yog‘lash va tozalash. Tizimli plata komponentalari profilaktikasi. Klaviatura va monitor profilakturasi.
Amaliy ish: Kulerlarni yog‘lash va tozalash.Tizimli blok, Klaviatura va monitor profilakturasi
|
8
|
N,A
|
3
|
14-Bo‘lim. Shahsiy kompyuterni nosozliklarini yo‘qotish
|
8
|
|
4
|
19
|
BIOS ovozli va matnli xabarlari. Kompyuter diagnostikasi vositalari
|
O‘z-o‘zini tekshirish (POST). BIOS ovozli va matnli xabarlari. Kompyuterni diagnostika qilish vositalari. Uskuna diagnostikasi. POST kartadan foydalanish. Ko‘p tarqatuvchilarning turlari. Ko‘p tarqatuvchilarning imkoniyatlari Amaliy ish.
Kompyuterni diagnostika qilish POST -karta.
|
8
|
N
|
4
|
|
|
Multiteter yordamida kompyuter diagnostikasi. Kompyuter qismlarini ta’mirlash, kondensatorlarni va boshqa elementlarni almashtirish
|
|
|
|
15-Bo‘lim. Shahsiy kompyuterni modernizatsiyasi
|
6
|
|
3
|
20
|
Texnik modernizatsiya qoidalari, tarkibiy qismlarni tanlash
|
Yangilash strategiyalari - yangi kompyuter sotib oling, doimiy yangilanish rejimini tanlang. Budjetni modernizatsiya qilish. Komponentlarni tanlash - bu beqarorlik, samaradorlik va iqtisodiy kurs. Kompyuter komponentlari: elektr ta’minoti bilan bog‘liq bo‘lgan holat. Protsessor, anakart. I/O portlari, klaviatura va sichqoncha. Qattiq disk va SD / CD / DVD DROM disklari. Video adapter va monitor, ovoz kartasi va dinamik tizimlari, yordamchi komponentlar. Kompyuter dasturini yangilash.
Amaliy ish: Modernizatsiya qilish va tarkibiy qismlarni tanlashning mumkin bo‘lgan variantlari. Kompyuterning texnik qismini modernizatsiya qilish
|
6
|
N,A
|
3
|
16-Bo‘lim. Kompyuterni ishga tayyorlash
|
2
|
|
2
|
21
|
BIOS qurilmasi
|
BIOS Setup dasturini ishga tushirish va sozlash - oldindan tayyorgarlik, BIOS SETUP interfeysi, asosiy sozlash SETUP, tashqi vositalar bilan BIOS parametrlarini sozlash.
|
2
|
N
|
2
|
|
|
jami
|
100
|
52/48
|
35
|
O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
O‘quv dasturi davomida O‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilgan bilim va ko‘nikmalar ichki nazorat bo‘yicha amaldagi tartib asosida baholanadi.
Baholash usullari yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlardan iborat bo‘lib, ular O‘quv elementini o‘zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va topshiriqlar qo‘yilgan maqsadga hamohang bo‘lishi lozim.
Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati:
Shavkat Mirziyoyev “Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko’taramiz” Toshkent - “0’zbekiston”-2018.
Shavkat Mirziyoyev “Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy baxodir” Toshkent - “0’zbekiston”-2018.
Shavkat Mirziyoyev “Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz”Toshkent - “0’zbekiston”-2016.
Shavkat Mirziyoyev “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak”Toshkent - “0’zbekiston”-2017.
Shavkat Mirziyoyev “Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash - yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi”Toshkent - “0’zbekiston”-2017.
Shavkat Mirziyoyev “Buyuk kelajagimizni mard va olijanob halqimiz bilan birga quramiz”Toshkent - “O’zbekiston”-2018.
Shavkat Mirziyoyev “Niyati ulug’ xalqning ishi ham ulug’, hayoti yorug’ va kelajagi farovon bo’ladi”Toshkent - “O’zbekiston”-2019.
Axborot vositalari mashinalari va kompyuter tarmoqlari operatori Mutaxassislikka kirish (komunikatsiya, tizimlarida xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash texnigi) A.Shin 2017
Kompyuter grafikasi va dizayn operator Z. Xudayberdiev va b. 2014
Teleradioapparaturalarni ta’mirlash O‘.Yuldoshev 2017
Raqamli axborotlarni qayta ishlash ustasi O‘.Yuldoshev 2017
Elektron ta’lim manbalari ro‘yxati:
http://library.ziyonet.uz/ru/book/90979
https://aim.uz/referaty/58-informatika/13477-shaxsiy-kompyuter-va-ofis- qurilmalariga-texnik-xizmat-ko-rsatish-fanidan-ma-ruza-matni.html
http://docplayer.net/34780225-Kasb-hunar-kollejlari-uchun-o-quv-qo-llanma.html
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTAMAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
BOSHLANGICH PROFESSIONAL TA’LIMNING
- Axborot vositalari mashinalari va kompyuter tarmoqlari
operatori kasbi bo‘yicha
“Dasturlash” fanidan O‘QUV DASTURI
Kvalifikatsiya(lar) nomi: Axborot vositalari mashinalari va
kompyuter tarmoqlari operatori
O‘quv rejadagi tartib raqami: 3.03
Ajratilgan soat: 90
Toshkent- 2021
O‘quv dasturi Pedagogik innovatsiyalar, kasb-hunar ta’limi boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti aloqa va axborotlashtirish, telekommunikatsiya texnologiyalari yo‘nalishlari O‘quv metodik birlashmasining 2021 yil 20 avgustdagi 3 -sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan.
0‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi huzuridagi Oliy va o‘rta maxsus, kasfrjiunac.4a’limi yo‘nalishlari bo‘yicha o‘quv uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlas^^iVcnHb^jashning 2021-yil 28-avgustdagi 5-son yig’ilishida ma’qullangan va VazirljKWmg 2021-y m^-avgustdagi 375-son buyrug’i bilan TASDIQLANDI VA JORIY ETILDКГ/ DEVONXONA]
Tuzuvchilar: A.Eliboev Samarqand axborot texnologiyalari texnikumi,
maxsus fan o‘qituvchisi
Taqrizchilar: A.Karimov Samarqand davlat arxitektura va qurilish instituti,
axborot texnologiyalari kafedrasi mudiri, katta o‘qituvchi.
1. O‘quv dasturi umumiy talablari
Dastur nomi
|
Dasturlash
|
Ajratilgan soat
|
90
|
Mavzular soni
|
40
|
Dasturning maqsadi
|
O‘quvchilarni Ushbu fanning maqsadi dasturlash asoslarini o‘rgatish,oddiy dasturlarni ishlab chiqishda C++ til operatorlaridan foydalanish, ishlab chiqish va yangi dasturiy mahsulotlarni yaratish, Obyektga yo‘naltirilgan dasturlashning asosiy prinsiplarini o‘rganish, Obyektlar bilan ishlash ko‘nikmalarini qo‘llash qobiliyati.
Ushbu fanning maqsadi Code Bloks, Dev-C++ muhitlarida ishlaydigan algoritmlarni tuzishda ko‘nikma va ma’lum amaliy ko‘nikmalarni shakllantirish; C++ tillarining turli xil operatorlaridan foydalanish; massivlar bilan ishlash Fanni o‘rganish natijasida talabalar kvalifikasion xarakteristikadagi talablarga mos keluvchi bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘ladilar.
|
O‘zlashtirish (o‘qitish) natijalari
|
Dasturlash tillari haqida umumiy tushunchalar, dasturlash asoslarini bilish;
Algoritm tushunchasi va turlarini aniqlashni;
Masalalarni kompyuterda yechish bosqichlarini bilish.
Masalaga tuzilgan algoritmni biror dasturlash tilida ifodalay olish.
Turli dasturlash muxitlarida ishlay olish
Oddiy masalalarni dasturlashni bilish turli darajadagi masalalarni dasturlashni bilish
|
Bilimlar
|
C++ tilida dasturlash tuzilmasini;
Preprotsessor direktivalarini;
Nomlar sohasidan foydalanish;
O‘zgaruvchilar va konstantalar farqi;
Ma’lumot tiplari;
C++da operatsiyalar (unar, binar, ternar);
Tuzilmaviy dasturlashni bazaviy konstruksiyalari (chiziqli, tarmoqlanuvchi, siklli),
Ma’lumotlarni kiritish va chiqarishni tashkillashtirish (fayllar bilan ishlash);
C++ tilining standart kutubxona funksiyalari;
Massivlarni yaratish va qayta ishlash usullari(qatorli);
Funksiyalarni yaratish qoidalari;
Tuzilmalar tiplari, obekt, sinf;
Sinflar ierarxiyasi (private, protected, public);
Dinamik xotira bilan ishlash usullari (ko‘rsatkich, ssilka, operator adresi);
Virtual funksiyalar va abstrak sinflar;
Standart shablonlar kutubxonasi
|
Ko‘nikmalar
|
Qo‘yilgan masalani yechishni umumiy yondoshuvini ishlab chiqish;
Chiziqli tuzilmaviy algoritmlarni tuzish;
|
|
Mantiq algebrasi yelementlaridan foydalanib mantiqiy ifodalarni hisoblash va qurish;
Turli ko‘rinishdagi tarmoqlanuvchi algoritmlarni tuzish;
Skill algoritmlarni tuzish;
Parametrli, sharti oldin, sharti keyin sikllarni qo‘llash;
Qo‘yilgan masalani shakllantirish;
Masalani yechish uchun algoritm tuzish;
Dev C++ muhitida ishlash;
Ma’lumotlarni standart tiplaridan foydalanish;
Shaxsiy ma’lumot tiplarini yaratish;
C++ tilining turli operatorlaridan foydalanish;
|
O‘quv rejasiga muvofiq o‘zaro bog‘liq bo‘lgan fanning nomi
|
"Informatika" dasturi
|
O‘qitishni tashkiliy shakli
|
N - Nazariy ta’lim;
A - Amaliy ta’lim;
NA - Nazariy va amaliy ta’lim birgalikda tashkil etiladi;
MX - Maxsus xonada o‘tkaziladigan mashg‘ulot.
|
Dasturga qo‘yilgan talab
|
Majburiy
|
O‘qitish tili
|
Guruhda belgilangan o‘qitish tili asosida
|
Baholash tartibi
|
Baholash bo‘yicha amaldagi tartib asosida
|
O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash
|
Yozma, og‘zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriq
|
2. O‘quv dasturi mazmuni
№
|
Mavzuning nomi
|
Mavzuning qisqacha mazmuni
|
Jami
|
in y h il |
|
