|
Geologiya bilimi O’rta Asiyoning X asr ilimpazları Beruniy xam Ibn Sino miynetlerinde joqarı da`rejege ko`terildi
|
| bet | 3/4 | | Sana | 04.06.2023 | | Hajmi | 44.5 Kb. | | #69641 |
Bog'liq Geografiya hám ekonomika tiykarları tálim baǵdarı taza Isayev Kamoliddin, 8-мавзу АСМ (1), Kavkaz kalendarlari, Masshtablı kartalar Geografiyalıq karta va atlaslardı analizlew (копия), Sotsiologik tilshunoslik-www.fayllar.org, portal.guldu.uz-YAN savollari, 88888888lar, Sinovlama Martgachayin, matematika-fanlar-shohi-nomli-senariy (1) Geologiya bilimi O’rta Asiyoning X asr ilimpazları Beruniy xam Ibn Sino miynetlerinde joqarı da`rejege ko`terildi.
Abul Rayxon Beruniy (979-1048 yillar) o’zining arab tilidagi yozgan bir qator asarlarida Jer, mineral rudalar, geologiyalık protsessler tug’risida juda ajoyib fikrlar aytib o’tadi. Ol silkiniudin dumaloqligiga ishonishi menen birga, uning kattaligini xam birinchilar qatorida o’lchaydi. Oning astronomik traktatidagi sxematik kartasi Beruniyning eski dunyoni yaxshi bilganligidan xabar beradi, u bul soxada g’arb giograflaridan oldinda turgan.
Ibn Sino (980- 1037) toshlarning, tau ’ xam vodiylarni paydo bo’lishi sharoitini tekshirgan, tau jınısları xam minerallarning paydo bo’lishi yullari haqida gipotezani rivojlantiradi. Ol jerdagi toshlarning paydo bo’lishida jer silkiniu xam tau ’ qulashlari, ol jerdin o’pirilishi katta rol uynashini, xayvon xam o’simliklarning toshga aylanishini ko’rsatuvchi ajoyib fikirlari bor
O`zbekiston geologiyasi rauajlanıuiga belgili geolog X.M.Abdullaevning «Ma`danlarning intruziyalar menen genetik bog`liqligi», «Daykalar xam ma`danlanish», «Orta Asiyada magmatizm xam ma`danlanish» kabi asarlari paydalı qazilmalarni qidirishda doim dasturulamal xamzifasini bajarib kelmoqda. Gidrogeologiya xam muxandislik geologiyasi sohasida G.A.Mavlonov, N.K.Kenesarin, litologiya soxasida V.P.Popov, O.M.Akramxwjaev, petrografiya sohasida İ.X.Hamraboev, T.N.Dolimov, tektonikalıka sohasida O.M.Borisov, M.O.Axmadjonov, R.N.Abdullaev kabi yirik olimlar Wzbekiston geologiyasining turli tarmoqlari bwyicha samarali ishlar qilishgan.Karakalpakstannin geologiyasin, kazilma bayliklarin izjer tleude xam karakalpakstanda geologiya iliminin rauajlaniuina K.Orazov, J.Samanov, K.Kurbaniyazov, A.Palibekov, J.Ibragimov xam baskalar oz ulesin kosti.
Shet el ilimpazlarınan geologiya tariyxına u`lesin qosqan alimları:
M.Lomonosov (1711-1765)- geologiya xam mineralogiya soxasida yig’ilgan matjer iallarni to’plab nazariy jixatdan 100 yil avvall asoslagan. Bul jer o’z tarixiga ega, uning bul tarixi xamma xamqt uzgarib, rivojlanib turadi, tau ’lar paydo bo’ladi, ular yemiriladi, yangi jinslar payda etiu bo’ladi dep sho`gindi taw jinislarinin` payda boliwin da`liylledi, jer qatlaminin` qalin`lig`in aniqladi (30-60 km).
|
| |
