13-TEMA.Informaciyanı arxivlew. Programma qurılmaların ornatıw hám sazlaw. Qattı disklerge xizmet korsetiw hám kompyuterge profilaktikalıq xizmet kórsetiw
JOBASÍ
1.Informaciyanı arxivlew.
2.Programma qurılmaların ornatıw hám sazlaw.
3.Qattı disklerge xizmet korsetiw hám kompyuterge profilaktikalıq xizmet kórsetiw
Fayllardı arxivlew
Kompyuter yadındaǵı maǵlıwmatlardıń kóbeyip ketiwi túrli máselelerge alıp keledi. Maǵlıwmatlardı kolem tárepinen kishreytiriw ushın arxivlew programmalarınan paydalanıw múmkin. Arxivlew nátiyjesinde bir neshe fayl, xatto kataloglar sikilgan golda bir faylǵa birlestiriledi, arxiv fayldı ashıw nátiyjesinde olar uz xolatiga kaytariladi.
Bapta fayllardı arxivlew hám ashıw, arxiv fayllardı jańalaw, bulaklarga bulib hám kirkib arxivlew, arxiv fayllardı birlestiriw, arxiv fayllar mazmunın kurish, arxivlew programmasısız ashılatuǵın arxiv fayllardı, parollı arxiv fayllardı payda etiw menen teńiladi.
Arxivlew programmaları
Arxivlew programmaları — diskta jaydı tejew maksadida fayllar kolemin kishreytirishga múmkinshilik jaratıwshı programmalar. Olar túrlishe kurinishda isletilse-de, islew principi birdey: fayllarda áyne tákirarlanatuǵın urınlar ámeldegi bulib, olardı diskta tulik saklash mazmunsız bolıp tabıladı. Arxivlew programmalarınıń wazıypası tákirarlanatuǵın sonday bulaklarni tawıp, olardıń urniga boshka qandayda bir maǵlıwmattı jazıw xamda olardıń izbe-izligin anik kursatishdan ibarat esaplanadi. Bunnan kurinadiki, túrli fayllar ushın olardıń sikilganlik dárejesi túrlishe boladı. Mısalı, mat' jazılǵan fayllar 2 retge shekem sikilsa, súwretlerdi suwretleytuǵın fayllar turt, gatto bes retge shekem sikiladi. Programmalar ańlatpa - langan fayllar bolsa júdá kem — 1% ga yakin sikiladi. Urtacha kilib aytqanda arxivlew programmaları fayllar kolemin 1, 5 — 2 ese kiskartirishga múmkinshilik beredi.
Arxivlew programmaları ádewir. Olar qullaniladigan matematikalıq usıllar, arxivlew, arxivnı ashıw tezligi hám eń tiykarǵısı, sikish natiyjeliligi menen bir-birinen fark etedi. Arxivlew programmalarınan jetkilikli dárejede tez hám jaqsı isleytuǵınları PKZIP, LHARC, ARJ, KAK programmaları bolıp tabıladı.
Arxiv fayl birden-bir faylǵa birlestirilgen bir yamasa bir neshe fayldıń sikilgan jaǵdaydaǵı kurinishi bulib, odan kerekli qallarda fayllardı dáslepki kurinishda chikarib alıw múmkin. Arxiv fayla odaǵı fayllar atların kursatuvchi mazmunǵa iye boladı. Arxivda jaylasqan xar bir fayl xakida maǵlıwmat beretuǵın mazmunda kuyidagilar jaylasqan boladı :
— fayl atı ;
— fayl jaylasqan katalog xakida maǵlıwmat ;
— fayl uzgartirilganligini kursatuvchi sáne hám vakt;
— fayldıń disktaǵı, arxiv daǵı ulchami hám parametrleri.
PKZIP / PKUNZIP hám ARJ programmaları arxiv fayllarınıń atları, ádetde kuyidagi keńeytpelerge iye boladı :
ZIP — PKZIP / PKUNZIP programmaları arxiv faylları ushın ; ARJ — ARJ programması arxiv faylları ushın.
Soraw hám toishiritslar
1. Fayllardı arxivlew degende neni túsinesiz?
2. Arxivlew programmalarına mısal keltiriń.
3. Fayllardı arxivlewda olardıńxajmi kanchaga tsistsaradi?
4. Arxivlew programmalarınıń parqın túsintiriń.
Fayllardı arxivlew hám arxiv fayllarii ashıw
Fayllardı arxivlew menen ARJ programması mısalında tanısıp shiǵamiz.
Eger MATN katalogındaǵı fayllardı arxivlew kerek bolsa, arj a tekst kurinishida buyruk beriledi.
Bul jerde arj arxivlew programmasınıń atı, a — «add» (kushimcha kilmoq suzidan alınǵan arxivnı dúziw yamasa ámeldegi arxivǵa fayllardı kushimcha etiw ámelin ańlatıwshı kursatma, tekst bolsa payda kilinadigan arxiv fayldıń atı. Usı buyruk beril- gandan sung fayllardı arxivǵa jaylastırıw baslanadı hám bunda xar bir fayldıń atı xamda onıń sikilish procenti kursatib barıladı. Programma jumısı tawsılǵannan sung, katalog daǵı barlıq fayllalarni uz ishine alǵan tekst. arj arxiv fayla payda boladı. (Fayl atındaǵı arj keńeytpeni arxivlew programmasınıń uzi ko'shadi.)
Usı buyruk, LHarc arxivlew programması ushın
LHarc a tekst kórinisinde, PKZIP arxivlew programması ushın
Pkzip — a tekst
kórinisinida boladı, Buyrukdar uyqas túrde tekst. lzh hám tekst. zip faylların payda etedi.
Usi katalog daǵı fayllardı bir buyruk járdeminde bashka katalog yamasa bashka diskka arxivlew xam múmkin. Onıń ushın buyruk kórinisini kuyidagicha boladı :
arj a c :\ archive\ tekst yamasa arj a a:\matn
Birinshi buyruk, tekst. arj faylın S disktaǵı ARCHIvE katalogında, ekinshi buyruk A disktıń bas katalogında payda etedi.
Arxiv daǵı fayllardıń jańarok versiyası ústine eskirok, versiyasın jazbaslik ushın arxivnı jańalaw ámeli. bar. Bul maksette arj ol tekst kórinisinidagi buyrukdan paydalanıladı. Ol xarfi updute («obnovit'» — jańalaw ) sózidan alınǵan bulib, buyrukning atqarılıwında tekst. arj faylına katalog daǵı ol jaǵdayda júk bulgan fayllar hám jańarok versiyası ámeldegi bulgan fayllar kushiladi. Fayllar versiyasınıń jańalıǵı olar diskka saklangan vakt buyicha aniklanadi. (Bul kompyuterlerde vaktni tugri urnatishni takozo etedi.)
Arxiv fayl ishindegi maǵlıwmatlardı yukotgan túrde katalog daǵı barlıq fayllardı arxivǵa jaylastırıw xam múmkin. Bunda buyruk arj m tekst
kórinisinida boladı.
Joqarıdaǵi buyruklar kiritilgach, olar kursatilgan ámellerdi orınlawǵa kirisiwediler. Ekranda arxivǵa kiritilip atırǵan fayllar atları suwretlenedi. Xar bir fayldı «sikishda» fayldıń qayta islengen procenti yamasa bul processni kursatuvchi gorizontal chizikcha payda boladı. Fayldı arxivlew tamamlanılgach, onıń karshisida sikilish dárejesi xakida xabar chikariladi. Mınada ta'kid- lash kerek, ARJ hám PKZIP programmaları sikilish dárejesi xakida- gi xabardı hár qıylında kursatadi. Mısalı, eger dáslepki fayldı 10 ret «sikilsa» ARJ programması jumısı tawsılǵannan keyin 10% ni («sikilgan» fayl uzınlıǵınıń fayl uzınlıǵına qatnası ), PKZIP bolsa 90% ni (fayldı arxivǵa jaylastırıwda neshe procentke «sikilishini») kursatadi.
Arxivnı ashıw, yaǵnıy odaǵı fayllardı alıw ushın yukoridagi buyrukda a xarfi urniga ye («extract» suzidan alınǵan — «izvlech'» — chikarish) xarfi kuyiladi.
arj e tekst yamasa 1 harc ye tekst yamasa pkunzip tekst
Arxivlerdı ashıwda fakat aqırǵı buyrukda PKZIP urniga PKUNZIP programması atqarılıwın kurish múmkin.
Usı buyruklarning atqarılıwında fayllar arxivdan izbe-iz chikariladi hám ámeldegi katalogǵa jazıladı. Náwbettegi qandayda bir fayldı arxivdan chikarishda usı katalogda sol nomdagi fayl ámeldegi bolsa, kompyuter «Eski fayldıń ústine jazayınba? » dep suraydi. Eger sorawǵa Y (Yes) dep juwap berilsa, eski fayl urniga jańasın jazadı, hákis túrde «Arxivdan chikarilayotgan faylǵa ingi at beriw kerekpe? » dep suraydi. Kerek bolsa, qanday at beriliwi xam kursatiladi.
arj e tekst-i buyrugi járdeminde usı katalogda bulmagan hám jańarok versiyası (saklangan vakti buyicha) ámeldegi bulgan fayllar arxivdan chika- riladi. Bunda jańalanatuǵın fayllardıń xar birinde eskisiniń urniga jazıw múmkinligi yamasa jańa at menen jazıw kerekligi xakida suraladi.
Katalogda ámeldegi eski versiya daǵı fayllardı arxiv daǵı jańa versiyası menen kompyuterdiń surovisiz almastırıw am múmkin. Bul maksadda buyruk kórinisini kuyidagicha beriledi:
arj e tekst -ol — ol
Basqa katalog yamasa diskta bulgan arxiv fayllardı ashıp, odaǵı fayllardı boshka katalog yamasa diskka jaylastırıw múmkin. Onıń ushın arxiv fayl jaylasqan urın hám odaǵı fayl jaylasıwı kerek bulgan urın buyrukda taplıq kursatiladi.
Mısalı : arj s a:(tekst. arj s:(archive
Soraw hám tapsırmalar
1. ARJ programması járdeminde fayllar qanday arxivlanadı?
2. PKZIP programması járdeminde fayllar qanday arxivlanadı?
3. Katalog daǵı fayllardı boshka katalogǵa arxivlap jaylastırıw qanday ámelge asıriladı?
4. Arxiv fayldı jańalaw ne hám ol qanday ámelge asıriladı?
5. Fayllardı arxivlew processinde kompyuter ekranında suwretlenetuǵın maǵlıwmatlardı tariypleń.
6. Arxiv fayllar qanday ashıladı?
7. Katalog daǵı fayllardı arxiv daǵı fayllar menen Qanday jańalanadı?
8. Arxiv daǵı fayllardı boshka katalog yamasa diskka ashıw qanday ámelge asıriladı?
Bóleklerge bolıp hám qırqıp arxivlew
Geyde fayllar sikilganda xam diskka sigmaydi. Bunday qallarda katalog daǵı faylarni bóleklerge bolıp arxivlew xam múmkin.
Mısalı, katalog daǵı bir tema. txt faylın arxivlew ushın buyrıqtı
arj a main tema. tht kóriniste, eki — tema 1. txt hám tema 2. txt faylların arxivlew ushın buyrıqtı arj a tekst tema l. txt tema 2. txt kóriniste, ulıwma bir neshe fayldı arxivlew ushın olardı buyrıqta bos jaylar menen ajıratıp kursatish kerek.
Birdey, mısalı, txt keńeytpeli fayllardı arxivlew ushın bolsa buyrıq,
arj a tekst *. txt
kórinisinde bolıwı kerek.
Fayllardı qırqıp arxilash múmkinshiliginen xam paydalanıw múmkin. Shama menen oylayıq, TEMALAR katalogındaǵı fayllardı diskka arxiv fayl retinde jazıw kerek. Onıń ushın
arj a -hám a: \ tekst buyrıǵı beriledi. Bunda -hám parametri bóleklab arxivlewdı ańlatadı hám buyrıqtıń atqarılıwı processinde disk to'lsa, arxivlew programması bul hakda xabar beredi hám de náwbettegi disktı ko'yishni so'raydi. Katalog daǵı barlıq fayllar arxivlangandan keyin disk jurgiziwshine kuyilgan xar bir diskta arxiv fayllar payda boladı. Olardıń atları 1-diskta tekst. arj, keyingi disklarda tekst. a00, tekst. a01, tekst. a02 hám xokazo kóriniste boladı.
Bir neshe diskka bóleklab arxivlanǵan yukoridagi arxiv fayllardı S disktaǵı MAvZULAR katalogına ashıp jaylastırıw ushın tekst. arj fayla jaylasqan 1-disktan tómendegi buyrıq beriledi:
arj ye -v tekst. arj s:\mavzular
Disktaǵı arxiv fayl tolıq ashıp bólingennen keyin arxivlew programması keyingi disktı qoyıwdı hám «U» xarfini basıwdı so'raydi. Sol tártipte barlıq disklardaǵı arxiv fayllar ashıladı. Mabada bir disktan keyin qaysı disk qoyılıwın eslay almasańız, arxivlew programması basqa disktı qoyıwdı ózi talap etedi, yaǵnıy izbe-izlikti ózi anıqlaydı.
Katalogda bir neshe arxiv fayl ámeldegi bolsa, fayllardı birlestiriw múmkin. Mısalı, eki tekstl. arj hám tekst2. arj fayl larini birlestiriw ushın buyrıq,
arj j tekstl tekst2 kórinisinde beriledi. Bunda tekstl. arj faylına tekst2. arj faylı qosımsha etiledi. Sonıń menen birge, bir arxiv fayldı tuzib, oǵan bir neshe arxiv fayldı birlestiriw múmkin. Mısalı,
arj j tekstler tekstl tekst2 tekst3
kórinisindegi buyrıq tekstler. arj arxiv fayldı dúzedi hám oǵan, tekstl. arj, tekst2. arj, tekst3. arj fayllarındaǵı maǵlıwmatlardı kóshiredi.
Soraw hám tapsırmalar
1. Ne ushın fayllar bóleklep arxivlanadı?
2. Fayllardı kirkib arxivlew degende neni túsinesiz?
3. Fayllardı kirkib arxivlew buyrugini tariypleń.
4. Qırqıp arxivlewda payda bolatuǵın fayllar kórinisin taripleń.
5. Ámeldegi arxiv faylǵa jańa fayllardı birlestiriw múmkinshiligin túsintiriń.
Arxiv fayllarii tekseriw
Arxivlew programmalarınıń eń kóp isletiletuǵın tártibi arxiv daǵı fayllar (kataloglar ) mazmunın kóriw esaplanadi. Arxiv fayl ishinde jaylasqan fayllar xakida maǵlıwmat alıw ushın buyrukda 1 (list suzidan alınǵan ) parametri kursatiladi:
arj 1 tekst, arj
Buyrıq atqarılıwı nátiyjesinde ekranda arxiv daǵı fayllar dizimi hám olarǵa uyqas maǵlıwmatlar shıǵadı. Eger dizim úlken bolsa, onı qandayda bir faylda jazıp, keyininen kóriw múmkin. Onıń ushın maǵlıwmatlar jazılatuǵın fayl atı, buyrıq aqırında tómendegishe kórsetiledi:
arj 1 tekst arj > archive
arj 1 *. *. (x1 — joroy katalogdıń ARJ túrindegi barlıq arxiv fayllarınan txt keńeytpeli fayllar haqqındaǵı maǵlıwmattı shıǵaradı.
Ekranda payda qılınıp atırǵan fayllar dizimin málim bir orında toqtatıw ushın Ctrl hám S tuymechalari birge basıladı. Bul tuymeshelerdi birgelikte qayta bosilsa, dizimdi shıǵarıw dawam ettiriledi. Dizimdi shıǵarıwdı pútkilley toqtatıw ushın Ctrl, Alt hám S tuymechalari birgelikte basıladı.
Arxivlanǵan fayllardı ekranda túrlishe saralanǵan túrde payda etiw múmkin. PKUNZIP programması arxiv mazmunın sortlarga ajıratılǵan túrde shıǵarıw imkaniyatın beredi. Kóplegen qallarda mazmunı álippe tártibinde berilgen dizimnen paydalanıladı. Onıń ushın -vn tártibi kórsetiliwi kerek. Mısalı, pkunzip a:(archive -vn buyrıǵı archive. zip mazmunın shıǵarıwdı ańlatadı. Mazmunda fayllar atı álippe tártibinde boladı.
Arxivda jaylasqan fayl haqqındaǵı maǵlıwmat ekranǵa shıǵarılmastán bır jola baspaǵa chikarilishi xam múmkin. Onıń ushın buyrıq aqırında tómendegin jazıw kerek:
> fayl atı — faylǵa shıǵarıw ushın ;
> pm — printerge chikarish ushın.
Qattı diskka xizmet kórsetiw ámelleri
Qattı diskka xizmet kórsetiw ámelleri degende ne túsiniledi? Ekenin aytıw kerek, kompyuter elektr tarmaǵına jalǵanǵanda vinchester diskshaları háreketke túsedi jáne onıń aylanıw tezligi minutına 6500 — 10000 retge shekem jetedi. Bul kútá úlken tezlik. Tap sonıń menen birge, kompyuterdiń basqa apparatları xam jumıs processinde úlken kernewge iye boladı hám elektr tokı ótiwi nátiyjesinde ózinden issiklik shıǵaradı. Qattı diskka kórsetiletuǵın xızmetler odaǵı maǵlıwmatlarǵa qayta islewden ibarat. Olardı qanday ámelge asırıwdı kórip shıǵamız.
Disktaǵı fayllar menen islegende operatsion sistema, ózek katalog, fayllar jaylasıw kestesi (FAT-Fail' allocation Table), disktıń júkleniw programması jazılǵan bólegindegi maǵlıwmatlardan paydalanıladı. Eger diskdıń sistemalı bólegi buzilsa, disktaǵı maǵlıwmatlardan tolıq yamasa bólekan xam paydalanıp bulmaydi. Diskdıń sistemalı bólimin (Disk Edit túrindegi programma járdeminde) qayta qayta tiklew múmkin. Pekin bunday jumıs paydalanıwshınan joqarı ilmiy tájriybe hám kóp waqıt talap etedi. Eger sistemalı bólim faylların turaqlı túrde Image programması járdeminde nusqalanıp qóyılsa, disktıń sistemalı tarawı buzılǵanda onı qayta qayta tiklew talay jeńil atqarıladı.
Image. yexe programması disktıń sistemalı tarawi haqqındaǵı maǵlıwmatlardı Image. dat faylına jazıp qóyadı. Bul fayldı júklew processinde fayllar jaylasıw kestesi hám uzak katalog haqqında maǵlıwmatlar suwretlenedi.
Hár sapar Image. yexe faylı jumısqa túsirilgende odaǵı informaciya jańalanıp turadı, fayldıń aldınǵı xolati bolsa, Image. bak faylında saqlanadı.
Image. yexe faylın jumısqa túsiriw tómendegishe atqarıladı : Image [disk jurgiziwshi nomi]. Eger disk jurgiziwshi kórsetilmasa, aktiv (joroy) disk jurgiziwshi túsiniledi.
Image. bak faylın payda etiwdi bıykarlaw ushın Image / Noback buyrıǵı beriledi.
Image programmasınıń atqarılıw waqıtı júdá qısqa, sol sebepli onı tez-tez atqarıp turıw usınıs etiledi.
Járdemshi disktı tayarlab qoyıw xam paydalanıwshı ushın zárúrli bolıp tabıladı. Járdemshi disk ne jáne onıń wazıypası qanday, degen sorawǵa juwap beraylik. Kompyuterdiń baslanǵısh júkleniw processinde DOS dıń sistemaların ashıw hám olardı isletiw ushın (yaǵnıy boshkarishni buyrıq fayllarǵa beriw ushın ) BIOS programmalarınan paydalanıladı. Eger bul programmadaǵı maǵlıwmatlar buzılǵan bolsa, kompyuter jumısqa tushmaydi (júkleniw aqırına jetpeydi) yamasa birpara logikalıq disklar (disktan júkleniw ruy bergende) «ko'rinmaydi». Bunday jaǵdayda yo'kolgan yamasa buzılǵan maǵlıwmatlardı qayta tiklew ańsat jumıs emes, xatto qánigeler ushın xam ádewirgine waqıt talap etedi. Bul jaǵdayda Rescue programması járdem beredi. Bul programma maǵlıwmatlardı (júklew programmasın) járdemshi diskka jazıp qóyadı hám olardı sol disktan qayta tiklab beredi.
Járdemshi disktı tayarlaw ushın 2 — 3 dakika waqıt sarp etiw etiledi hám hár sapar DOS konfiguratsiyasi ózgertirilgende járdemshi disktı jańalap turıw usınıs etiledi.
Kompyuterdi isletiw processinde diskta júdá kóp kereksiz hám bak keńeytpeli fayllar payda boladı. Yadtı keńeytiw, tazalaw maqsetinde qattı disklardı kereksiz fayllardan tazalaw ushın Wipeinfo programmasınan paydalanıw múmkin.
Kompyuterden kancha kóp paydalanılsa, qattı disktıń fayllarǵa to'lib qalıw extimoli sonsha artadı. Albatga, hár qanday informaciyanı ol isletip bolıngenen keyin, yaddan ushırıw kerek boladı. Lekin sonda xam birpara «keraksiz» fayllar sanı kóbeyip ketedi. Bunday qallarda (geyde, informaciya kolemi ádewir úlken bolǵanda ), informaciyalardı «sikuvchi» arnawlı arxivlew programmaları kullaniladi. Arxivlew programmaları arnawlı usıllardı kullash esabine informaciyalardı «siqish» imkaniyatın beredi, yaǵnıy informaciyanıń salıstırǵanda kishi kólem degi nusqasın jaratıw hám de bir neshe fayldı bir faylǵa birlestiriw imkaniyatın beredi. Bunday programmalar bilek keyingi bapta tanısasız.
Qattı, disktaǵı mánziller jaylasıwı birden-bir sistema (kórinisin) ga iye boladı. Bul xolat barlıq kórinisindagi disklarǵa taallukli. Disktı turaqlı jumıslatish processinde — fayllardı jazıw, chchirish, kayta jazıwda júdá kup bush jaylar payda boladı hám kupgina fayllar bulak-bulak bulib ajralıp koladi.
Shunta uxsas qallarda fayllar jaylasıwın optimallastırıwshı programma, mısalı, SpeeDisk yamasa ScanDisk programmalarınan paydalanıw múmkin. Bul programmalar barlıq fayllardı disk (mánzil) baslanıwına kúshiradi hám fayllardıń bulaklarga ajırasıwın tugrilaydi. Bunday programmalardıń atqarılıwı bir neshe minuttı quraydı. Sol boss, vakti-vakti menen koml'yuterning barlıq mantikiy diskların oitimallashtirish maksadga mu- vofik.
Soraw hám tapsırmalar
1. Qatti diskka xızmet kursatish ámelleri nelerden ibarat?
2. Image programmasınıń wazıypasın túsintiriń.
3. Jardemshi disk ne?
4. Yad daǵı kereksiz fayllardı ushırıwdıń moxiyati nede?
5. Disktı optimallaw ne?
|
