|
Ózbekstan respublikasi joqari HÁm orta arnawli bilimlendiriw ministrligi qaraqalpaqstan respublikasi KÁsiplik bilimlendiriwdi rawajlandiRİw hám muwapiqlastiRİw basqarmasi
|
| bet | 69/73 | | Sana | 04.02.2024 | | Hajmi | 13,96 Mb. | | #151371 |
Bog'liq LEKCIYA IKTKlassifikaciyalaw - bul tek bolmıs modeli jáne onı túrli belgiler, yaǵnıy qırıw hám shıǵıw processleriniń bayanı, olardıń kelip shıǵıwı, basqarıw túri, basqarıwdıń resursları menen támiyinlengenligi hám hakozo boyınsha ámelge asırıw múmkin. Bizni sistemanıń kelip shıǵıwı boyınsha klassifikaciyalaw qızıqtiradi.
Jasalma sistemalar - bul insan tárepinen jaratılǵan sistemalar bolıp tabıladı. Tábiyiy sistemalar -bul tábiyaatda yamasa jámiyette insan qatnasıwisiz júzege kelgen sistemalar.
Aralas sistemalar - ta'biiy hám jasalma sistemalardı óz ishine aladı.
Ergonomik sistemalar — bul, «mashina - insan - operator» kompleksi.
Biotexnik sistemalar - tiri organizmler hám texnikalıq apparatlar kiretuǵın sistemalar bolıp tabıladı.
Shólkemlestirilgen sistemalar — bul zárúrli qurallar bilai buyımlanǵan kisiler jámáátinen sırtqıl taptan sistemalar esaplanadi.
Shólkemlestirilgen sistema - basqarıw, sonıń menen birge, shólkemlestirilgen struktura, maqsetler, basqarıw natiyjeliligi hám xızmetkerlerdi xoshametlew qaǵıydaları kriteryaları ushın paydalanatuǵın, xızmetkerlerdiń júriw-turıwı hám texnikalıq qurallardıń isletiliw rejimin belgileytuǵın qaǵıydalar jıyındısı bolıp tabıladı.
Shólkemlestirilgen sistemalar islep shıǵarıw qurallarından paydalanıwshı kisiler komandasınıń islep shıǵarıw iskerligin basqarıw ushın mólsherlengen. Aqırǵısı talay zárúrli jaǵday esaplanadı, sebebi shólkemlestirilgen sistemalar texnikalıq qurallardıń ayriqshalıǵın, atap aytqanda, basqarıw quralların esapqa alıwı kerek.
Informaciya sistemasınıń maqseti - arnawlı bir kásiplik iskerlik menen baylanıslı
bolǵan professional informaciya islep shıǵarıw. Informaciya sistemaları hár qanday
tarawdaǵı wazıypalardı sheshiw processinde zárúr bolatuǵın informaciyanı
toplaw, saqlaw, qayta islew, shıǵarıp beriwdi támiyinleydi.
Informaciya sisteması - qoyılǵan maqsetlerge erisiw jolında informaciyanı
toplaw, saqlaw, qayta islew hám shıǵarıwda paydalaniletuǵın qurallar,
usıllar hám xızmetkerlerdiń óz-ara baylanıslı kompleksi bolıp tabıladı.
2. Informaciya sistemalarınıń dúzilisi
Ekonomikalıq informaciya dúzılıw kózqarasınan ekige bólinedi:
1. fizikalıq dúzılıw
2. logikalıq dúzılıw
Fizikalıq dúzılıw iktisodiy informaciyanı hár qıylı tasıwshılarında
jaylasıwın ańlatadı.
Logikalıq dúzılıw bolsa informaciya bólekleri ortasındaǵı óz-ara
munasábetlerin ańlatadı.
Fizikalıq dúzılıwdı úyreniw ushın informatika tarawına tiyisli bolǵan
arnawlı pánlerdi úyreniw talap etiledi. Sol sebepli de biz logikalıq
dúzılıwdı úyreniw menen shegaralanamız.
Logikalıq dúzılıwǵa kóre informaciya tómendegi bóleklerden dúziledi:
1. Informaciya sisteması.
2. Informaciya aǵımı.
3. Informaciya dızbeki.
4. Kórsetkish.
5. Rekvizit.
Ekonomikalıq informaciyanıń eń kishi bólegi rekvizit esaplanıp, ol eki
bólekke bólinedi:
1. Rekvizit belgi.
2. Rekvizit tiykar.
Rekvizit belgi informaciyanıń sapa tárepin xarakterleydi, sózler járdeminde ańlatpalanadı hám logikalıq ámellerdi atqaradı. Mısalı : tavardıń atı, operatsiya túri.
Rekvizit tiykar informaciyanıń muǵdar táreplerin xarakterleydi, nomerler járdeminde ańlatpalanadı hám arifmetik ámellerdi atqaradı. Mısalı : 10, 250, 1000.
Rekvizitlar birgelikte informaciyanıń joqarı bólegi - kórsetkishni quraydı. Máselege tiyisli bolǵan birdey kórsetkishler informaciya dızbeklerin quraydı.
Informaciya dızbekleri informaciya aǵımın, aǵıslar bolsa informaciya sisteması sistemasın quraydı.
Házirgi kunga shekem informaciya gruppalanishining birden-bir sisteması jaratılǵan emes.
Ulıwma túrde ekonomikalıq informaciya tómendegi belgilerge kóre gruppalarǵa ajratıladı.
1. Basqarıw funktsiyalarına kóre:
a) joybarlaw,
b) esabat alıw,
v) baqlaw,
g) ekonomikalıq analiz.
sıyaqlı informaciya gruppalarına bólinedi.
2. Iskerlik kórsetiw tarawına kóre:
a) awıl xojalıǵı ;
b) sanaat ;
v) sawda ;
g) transport ;
d) baylanıs hám basqa informaciya gruppalarına bólinedi.
3. Turaqlılıq dárejesine kóre:
a) turaqlı,
b) shártli turaqlı,
v) ózgeriwshen informaciyalarǵa bólinedi.
4. Ob'ektke tiyisligiga kóre:
a) ishki, sırtqı informaciya ;
b) kiretuǵın, shıǵıwshı informaciyalarǵa bólinedi.
5. Tolıqlıq dárejesine kóre:
a) jetkilikli;
b) tolıq bolmaǵan ;
v) artıqsha informaciyalarǵa bólinedi.
6. Ańlatılıw usılına kóre:
a) hárip cifrlı ;
b) kesteli;
v) sızılmalı ;
g) signallı informaciyaǵa bólinedi
Birden-bir informaciya sistemaları avtonom kompyuterde shólkemlestiriledi (tarmaqtan paydalanilmaydi). Bunday sistemalar ulıwma informaciya fondı menen baylanısqan bir qansha ápiwayı programmalardan ibarat bolıp, bir waqtıniń ózinde tek bir paydalanıwshı paydalanıwǵa mólsherlengen. Bunday sistemalar lokal maǵlıwmatlardı basqarıw sistemaları járdeminde jaratıladı. Sonday maǵlıwmatlar bazalarına mısallar : Clarion, Clipper, FoxPro, Paradox, dBase i Microsoft Access.
Gruppalı informaciya sistemaları informaciyadan jumısshı gruppa aǵzaları tárepinen jámáát bolıp paydalanıwǵa tiykarlanǵan bolıp, lokal hsoblash tarmaqları bazasında qurıladı. Bunday sistemalardı jaratıwda jumısshı gruppalar ushın mólsherlengen maǵlıwmatlar bazaları serverlerinen paydalanıladı (SQLserverlar). SQL-serverlerdiń jetkiliklishe túrleri ámeldegi: kommerciya hám erkin.
Bulardan eń belgilileri Oracle, DB2, Microsoft SQL Server, InterBase, Sybase, Informix.
Korporativ informaciya sistemaları jumısshı gruppalar ushın mólsherlengen informaciya sistemalarınıń rawajlanǵan kórinisi bolıp, iri kompaniyalardıń paydalanıwına jóneltirilgen hám maydan tárepinen úlken tarmaqtı tashkil etiwi múmkin. Olar tiykarınan bir neshe ústten ibarat ierarxik strukturaǵa ıyelesedi. Bunday sistemalar arnawlı serverli klient-server yamasa kóp júzeli arxitekturalı sistemalar qatlamına kiredi. Bunday sistemalardı qurıwda Tayansh sóz dizbegiler: informaciya sisteması, gruppa, arxitektura, model, klient, birden-bir informaciya sistemaları, gruppalı informaciya sistemaları, korporativ informaciya sistemaları, paydalanıwshı,
Fayl-server arxitekturası, klientserver arxitekturası, klient-server arxitekturası. maǵlıwmatlar bazaları serverlerinen paydalanıladı. Ádetde iri informaciya sistemalarında bul serverler kóp tarqalǵan : Oracle, DB2 i Microsoft SQL Server.
Gruppalı hám korporativ informaciya sistemaları tashkil etilish usılına kóre tómendegi klasslarǵa bólinedi:
- Fayl-server arxitekturasına tiykarlanǵan sistemalar
- Klient-server arxitekturasına tiykarlanǵan sistemalar
- Ko'pbosqichli arxitekturaǵa tiykarlanǵan sistemalar
- Internet/intranet texnologiyaǵa tiykarlanǵan sistemalar
Fayl-server arxitekturası tek ǵana fayllardan maǵlıwmatlardı aladı
hám qosımsha paydalanıwshı hám programmalıq qosımshalar oraylıq protsessorga sezilarsiz dárejede qosımsha wazıypa júkleydi. Hár bir jańa klient tarmaqqa esaplaw kúshin qosadı.
Klient-server arxitekturası fayl-server qosımshaları máselelerin qosımsha komponentalarini bolıw hám eń nátiyjeli iskerlik kórsetiwi múmkin bolǵan jayǵa jaylastırıw jolı menen sheshiwge mólsherlengen.
Klient-server arxitekturasınıń tiykarǵı ózgesheligi informaciyalardı izlewshi, pútinleytuǵın hám ulıwmalastıratuǵın dúzilgen SQL (Structured Query Language) sorawlar tilin tushunuvchi arnawlı maǵlıwmatlar bazası serverlerinen paydalanıw esaplanadı.
Usı waqıtta klient-server arxitekturası gruppalı hám korporativ informaciya sistemaları ushın qosımshalar shólkemlestiriw boyınsha keń tán alıw etildi.
Klient-server arxitekturası rawajlanıwı nátiyjesinde kóp basqıshlı arxitektura júzege kelgen. Onıń dástúriy forması 3 basqıshdan ibarat :
Tómen dárejedegi arxitektura klientlerdiń programma qosımshaların tashkil etip, ámeldegi programmalıq interfeys orta dárejedegi programmalıq qosımshalardı shaqırıw ushın xızmet etedi;
Ortadaraja arxitekturası server programma qosımshaların quraydı;
Joqarı dárejedegi arxitektura uzaqtaǵı arnawlı server maǵlıwmatlar bazasın quraydı.
Úsh basqıshlı arxitektura túrli tarmaq hám túyinlerge júkti teń salmaqlılıqlastırıw imkaniyatın beredi. Programma islep shıǵıw ushın qurallardıń qánigeliklashuviga kómeklesedi hám eki basqıshlı klient server modeli kemshiliklerin jónge salıw etedi.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Ózbekstan respublikasi joqari HÁm orta arnawli bilimlendiriw ministrligi qaraqalpaqstan respublikasi KÁsiplik bilimlendiriwdi rawajlandiRİw hám muwapiqlastiRİw basqarmasi
|
