|
Qarama-qarsılıqlar birligi nızamı. Qarama-qarsılıqlar
|
| bet | 35/191 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 2,75 Mb. | | #230680 |
Bog'liq FILOSOFIYAQarama-qarsılıqlar birligi nızamı. Qarama-qarsılıqlar – predmettiń birin-biri biykarlawshı hám birin-biri kózde tutıwshı tárepleri bolıp tabıladı. Qarama-qarsılıqlar – óz-ara baylanıslı bolġan túsinikler. Túrli aspektlerden alınġan táġdirde, olar óz-ara birlikti quramaydı hám bir-birine qayshı bolmawı múmkin. Qarama-qarsılıq – nárseler hám qubılıslardaġı birin-biri talap qılıwshı hám birin-biri biykarlawshı tarepler, qásiyetler, tendenciyalar, processlerdi sáwlelendiriwshi filosofiyalıq kategoriya (assimilyaciya – dissimilyaciya, ózgeriwsheńlik – tuwmalıq, óndiris – tutınıw, jaqsılıq – jamanlıq hám t.b.).
Qarama-qarsılıqlar ortasında eki qıylı múnásibet orın aladı: birlik múnásibeti hám qarsı háreketke tiyisli múnásibet (nızamnıń klassikalıq táriypinde «gúres» ataması qollanıladı, ol nızamnıń mánisin ápiwayılastıradı, óytkeni bul atama kóbirek jámiyetke tiyisli bolıp tabıladı).
Qarama-qarsılıq birligi ne? birinshiden, qarama-qarsılıqlar birligi – bul olardıń ajıralmaslıġı. Hár bir qarama-qarsılıq basqa bir qarama-qarsılıqtıń lrın alıwının shárti esaplanadı. Olar jeke-jeke orın alıwı múmkin emes (eger qarama-qarsılıqlardan biri joq bolsa, olardıń ekinshisi de joq boladı). Ekinshiden, qarama-qarsılıqlar birligi olar birin-biri talap etken hám bir-birine ótken halda ġana belgili bir mazmunġa iye boladı. Hár qanday qarama-qarsılıq ózinde bar bolmaġan, lekin basqa qarama-qarsılıqta bar bolġan aspektke mútáj boladı. Olar bir-biri menen óz-ara tásirge kirisedi. Qarama-qarsılıqlar bir-birine tásir kórsetiw arqalı bir-birine ótedi. Bul qarama-qarsılıqlar keńislikte bir-birinen ajıratılġan, túrli jınslı qubılıslar sıpatında bar bolmaslıġın, olardıń hár biri ózinde basqasınıń belgili bir aspektin jámlestiretuġınlıġın ańlatadı (máselen, oqıw procesi okıtıwshı hám oqıwshılardıń bar bolıwın kózde tutadı).
Qarama-qarsılıqlardıń qarsı háreket («gúres»)ke tiyisli múnásibeti ne? Qarama-qarsılıqlar birin-biri talap eter hám rawajlanar eken, biri basqasına «biypárwa» bolmaydı, al bálkim bir-birine óz-ara tásir kórsetedi. Olardıń ortasında qarsı háreket, gúres baradı. Onıń mánisi jalġızlıqtı toqtatıwdan ibarat. Qarama-qarsılıqlardıń hár biri ekinshisin ózinen iyterip shıġaradı, onnan qutılıwġa háreket qıladı. Solay etip, qarama-qarsılıqliklar gúresi qarama-qarsılıqlar birin-biri biykarlaytugın, birin-biri tısqarı qılatuġın jaġdayda júz beredi.
Qarama-qarsılıqlar birligi nárseniń turaqlılıġın sáwlelendiredi hám salıstırmalı, ótkinshi esaplanadı. Qarama-qarsılıqlardıń gúresi absolyut ózgeshelikke iye boladı, ol hesh qashan toqtamaydı.
|
| |
