|
Global mashqalalar globallasıwdıń aqıbeti sıpatında
|
| bet | 85/191 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 2,75 Mb. | | #230680 |
Bog'liq FILOSOFIYA2. Global mashqalalar globallasıwdıń aqıbeti sıpatında
Qarap shıġılġan globallasıw processleri adamlarġa jańa ġam-táshwishler hám sociallıq turmıstıń internacionallasıwıdan kelip shıġatuġın jańa (global) mashqalalardı keltirdi. Joqarıda atap ótilgenindey, olar sociallıq rawajlanıwda, sonday-aq «jámiyet-tábiyat» sistemasında uzaq waqıt dawamında júz bergen muġdar hám sapa ózgerisleri ónimi boldı.
Sonı atap ótiw lazım, jáhán hámjámiyeti tek ġana jáne de reń-báreńemes, al aldıńġıdan da qarama-qarsılıqlıraq keskin-kelbetke iye bolġanı menen sıpatlanatuġın házirgi jaġday tariyxta hesh qashan bolmaġan.
Bir tárepten, ol bir-birine uqsamaytuġın, úlken hám kishi, rawajlanġan hám qalaq, tınıshlıqtı súyiwshi hám urısqaq, jas hám áyyemgi kóp sanlı mádeniyatlar, milletler hám mámleketlerden ibarat. Basqa tárepten bolsa, insaniyat úshinshi mıńjıllıqqa birden-bir organizm sıpatında, bir «ulıwmalıq úy», anıġıraq aytqanda, jasaw shárayatları tek ġana tábiyiy kórsetkishler, yaġnıy jasaw ushın jaramlı aymaq penen emes, al bálkim ómir iskerligi ushın zárúr resurslar barlıġı menen de shegaralanġan Jer dep atalġan úlken hám adamġa tolıp ketken «kommunal kvartira» turġınları sıpatında qádem qoydı. Bunı tolıq ańlap jetiw procesi sońġı on jıllıqlarda ġana júz bergen hám endilikte onıń menen barlıq eller hám xalıqlar esaplasıwġa májbúr bolġan bolmıs bolıp tabıladı
Áyne waqıtda sonı atap kórsetiw lazım, global mashqalalardıń payda bolıwı qandayda bir jańlısıw, kimnińdur qátesi yaki sociallıq-ekonomikalıq hám siyasiy rawajlanıwdıń atayı tańlanġan strategiyasi nátiyjesi emes. Bul tariyx ınjıqlıġı yaki tábiyiy anomaliyalar ónimi de emes. Bul mashqalalardıń tamırları bir qansha tereń bolıp, industrial jámiyet, ulıwma texnokratiyalıq baġdarlanġan mádeniyattıń keń kólemdegi krizisin júzege keltirgen házirgi civilizaciyanıń payda bolıw tariyxına barıp taqaladı.
Usı krizis adamlardıń bir-biri menen, jámiyet hám tábiyat penen óz-ara baylanıslarınıń pútkil kompleksin qamtıp aldı hám derlik pútkil jáhán hámjámiyetine, rawajlanıp atırġan ellerge hám rawajlanġan ellerge óz tásirin kórsetti. Insannıń qorshaġan ortalıqqa negativ tásiri áyne rawajlanġan ellerde, tiykarınan bul jerde jedel pátlerde hám stixiyalı tárizde rawajlanġan ekonomika menen baylanıslı sebeplerge kóre aldınıraq ta bórtip kórinis taptı. Usı mániste 2008-jılı baslanıp, pútkil dún`yanı lárzemge salġan jáhán finanslıq-ekonomikalıq krizisi tek ġana rawajlanġan sanaat elleri emes, al bálkim rawajlanıp atırġan, ásirese bazar múnásebetleri ornatılıp atırġan mámleketlerde de óziniń negativ akıbetlerin ótkizbey qalmadı. Áyne paytda global finanslıq krizis jáhán finans-bank sistemasında salmaqlı nuqsanlar bar ekenligin hám onı túpkilikli reformalaw zárúrligini kórsetip berdi. Usı finanslıq-ekonomikalıq krizistiń hár qanday mámlekettegi kólemi, awqımı hám aqıbetleri kóp aspektten bir qatar faktorlarġa, atap aytqanda, eldiń finans-valyuta sisteması qanshelli bekkem ekenligi, milliy kredit institutlarınıń qay dárejede kapitallasıwı hám likvidligi, altın valyuta záhiyrasınıń kólemi, shet el kreditlerin qaytarıw qábileti, sonday-aq, ekonomikanıń turaqlılıq, diversifikaciya hám básekege shıdamlılıq dárejesi menen baylanıslı. Haqıyqatında da, Birinshi Prezidentimiz I.A.Karimovtıń aytqanınday, «elimizde jáhán ekonomikalıq krizisiniń negativ aqıbetlerin saplastırıw boyınsha 2009-2010 jıllarga mólsherlep qabıl qılınġan Kriziske qarsı sharalar baġdarlaması Ózbekstandı 2009-jılda sociallıq-ekonomikalıq rawajlandırıwdıń eń ústinlikke iye baġdarı bolıp qaladı»41. Bul bolsa respublikamız finanslıq-ekonomikalıq hám bank sistemalarınıń turaqlı hám isenimliligi, olardıń qorġanıw mexanizmlarin kúsheytiw ushın, xalıqaralıq finanslıq krizisiniń mámlekettiń bank sistemasına tásiri dárejesin itibarġa alġan halda, Oraylıq banktiń pul-kredit siyasatı rıchagları, likvidligin tártipke salıw instrumentlerin jáne de jetilistiriw, bank xızmetlerindegi innovaciyalardı esapqa alġan halda bankler iskerligini tártipke salıw hám qadaġalawdı jáne de jetilistiriwdi talap etti. Házirgi kúnde bul wazıypa basqıshma-basqısh ámelge asırılmaqta.
|
| |
