1-Mаshg’ulot: Fanning asosiy tushunchalari mohiyati xavf turlarini va
ularni guruhlash va indefikatsiyalash
Ishdan maqsad: Xavf-xatar deganda, odam sog’ligiga
bevosita yoki
bilvosita zarar etkazadigan ko`ngilsiz hodisalar tushuniladi. Xavfning bunday
tushunchasi oldingi standart tushunchalar
(ishlab chiqarishning
xavfli va zararli
omillari)ni o`z ichiga oladi, chunki hayot faoliyat
xavfsizligi
faoliyatning hamma
shakllari va omillarini nazarda tutadi.
Hayot faoliyatiga to`g’ri kelmaydigan elementlar tizimi, ximiyaviy hamda
biologic faol moddalar yashirin xavfga egadir.
Xavflar taksonomiyasi -
bu murakkab hodisalarni, tushunchalarni, kishi
faoliyatiga qaratilgan narsalarni tasniflash va tizimlash to`g’risidagi fandir. U
faoliyat
xavfsizligi borasida bilimlarni uyushtirishda, xavflarning tartibini yanada
chuqurroq o`rganishda katta
ahamiyatga ega. Taksonomiya yangi fan bo`lib, hali
to`la ishlab chiqilmagan. Biroq uning
ayrim qismlari quyidagilarni tashkil etadi:
- kelib chiqishi bo`yicha xavflar: tabiiy, texnik, ekologik, aralash bo`ladi;
- rasmiy standartga asosan fizik, ximiyaviy, biologik va ruhiy turlarga
bo`linadi;
-salbiy oqibatlarning ro`y berish vaqti bo`yicha impul’siy (beixtiyor harakat)
va kumulyativ (tusatdan keluvchi) turlarda bo`ladi;
-xavflar tarqalishiga yo`l qo`ymaslik bo`yicha (lokalizatsiya) – litosfera,
gidrosfera, atmosfera va koinot bilan bog’liq bo`ladi;
-kelib chiqadigan oqibatlariga ko`ra charchash, kasallanish, jarohatlanish,
halokatlar, yong’inlar ko`rinishida bo`ladi;
-
keltiradigan zarari bo`yicha ijtimoiy, texnik, ekologik va boshqa turlarga
bo`linadi;
-namoyon bo`lishi bo`yicha maishiy, sport, yo`l-transport, ishlab chiqarish
va harbiy bo`ladi;
-olamga ta`siri bo`yicha o`ta ta`sirchan (zaharlar, kislotalar) va sust
(narkotik moddalar, arok, sigaret) bo`ladi. Sust ta`sir deganda odamning o`zi
sababchi bo`ladigan xavf
tushuniladi.
