2-ma‘ruza. Mashinasozlikda ishlab chiqarish turlari
Reja:
1. Ishlab chiqarish dasturi. Ishlab chiqarish turlari.
2. Ishlab chiqarish turlarining texnologik tavsifi.
3. Ishlab chiqarish turini aniqlash.
Tayanch so’zlar:
ishchi joy, yakka ishlab chiqarish, seriyali
ishlab
chiqarish,
ommaviy ishlab chiqarish, potok. Material, detal, asbob, sozlovchi,
usullar, xujjatlar, chizma, maxsus, moslama, zagotovka, transport, nazorat, amal.
1. Ishlab chiqarish dasturi. Ishlab chiqarish turlari
Mahsulot ishlab chiqarishda aksariyat mashinasozlik texnologiyasi
usullaridan foydalanuvchi ishlab chiqarishga mashinasozlik deb ataladi.
Mashinasozlik strukturaviy asosini ishlab chiqarish uchastkalari yig’indisidan
iborat bo’lgan sexlar tashkil qiladi. Ishlab chiqarish uchastkalari еsa: predmetli,
texnologiyali yoki predmetli texnologiyali tamoyillar asosida uyushtirilgan ishchi
joylar guruhlarini birlashtiradi.
Yakka ishlab chiqarish, qoida bo’yicha qayta tayyorlash ko’zda tutilmagan
kichik hajmdagi bir xildagi mahsulotlar chiqarishni tavsiflaydi. Ishni tashkil qilish
shakli potoksiz bo’lib, zagotovkalarga ishlov berish nomlari (tipi) bir xilda
bo’lgan universal dastgohlardan tashkil qilingan uchastkalarda bajariladi. Bu
uchastkalarga:
tokarlik dastgohlar uchastkasi; frezerlik dastgohlari uchastkasi va
boshqa tipdagi dastgohli uchastkalar kiradi. Ishlab chiqariluvchi mahsulotlarning
soni bitta-beshtadan ko’p bo’lmaganligi sababli, detal homaki zagotovkalari chiviq
po’lat prokatlardan, bolg’alash
bilan tayyorlashdan, qolipsiz erga quyilgan
chushkalardan olinadi. Bunday zagotovkalarga ishlov berib detal shakliga
keltirguncha juda ko’p miqdorda qirindi olib tashlanadi va material ishlatish
koeffisienti yuqori bo’ladi.
Qo’llaniluvchi moslamalar, o’lchagich asboblar ko’pincha universal bo’ladi
va standart keskich asboblar ishlatiladi. Ishchilarning malakasi esa yuqori bo’ladi.
Tayyorlangan mahsulot, qism va detallarning tannarhi juda ham qimmat bo’ladi.
Seriyalab
ishlab chiqarish deb, mahsulotlarni, detallarni periodik ravishda
qaytalanuvchi partiyalab va seriyalab tayyorlashga yoki ta’mirlashga tushuniladi.
Seriyalab ishlab chiqarish, mahsulotlarni yoki detallarni ishlab chiqarish hajmiga,
murakkabligiga va og’irligiga qarab uchta turga, ya’ni:
mayda seriyalab, o’rta
seriyalab va yirik seriyalab ishlab chiqarishlarga farqlanadi.
TJ larni loyihalash bosqichida ishlab chiqarish turini faqat tahminiy aniqlash
mumkin. Detallarni tayyorlash mehanika sehlarini va uchastkalarini loyihalashda
2.1 jadvalda berilganlardan foydalanish mumkin. Detalni chizmasida bir yil ichida
tayyorlanuvchi detallar soni ma’lum bo’lsa, mahsulotning o’lchami baholanadi va
jadvaldagi sonlar bilan tahmiy solishtirib, berilgan mahsulotni ishlab chiqarish turi
tanlab olinadi.
Mayda seriyalab ishlab chiqarish asosan og’ir mashinasozlik ishlab
chiqarishga taalluqli bo’lib, yakka ishlab chiqarishga yaqin bo’ladi, ishlab
chiqariluvchi mahsulotlar seriyasi juda ham uzoq vaqt ichida qaytarilishi mumkin,
soni esa juda ham kam miqdorda bo’ladi. Universal dastgohlar bilan bir qatorda
dasturli dastgohlar ham qo’llaniladi. Ishchilar malakasi yakkalabdagiday juda
yuqori bo’ladi.
