|
Danışıq fəaliyyət forması kimi
|
| bet | 1/4 | | Sana | 20.04.2023 | | Hajmi | 23.48 Kb. | | #52875 | | Turi | Yazı |
Bog'liq Danışıq fəaliyyət forması kimi C fakepathMuhazir , C fakepathSillabus 411,413,415, M asir d vrd istehsalatda h r hans s viyy d q bul edil n q ra, C fakepathMühazir
Danışıq fəaliyyət forması kimi.
Hər bir ünsiyyət növü üçün xüsusi dilçilik vasitələri (sözlər, qrammatik konstruksiyalar və s.), davranış taktikaları mövcuddur. Təcrübədə peşəkarlıq nitq ünsiyyəti prosesində uğur qazanmaq üçün zəruri şərtdir. Nitq fəaliyyətinin dörd növü var: onlardan ikisi danışıq, yazı; digərləri - dinləmək və oxumaqdır ki, bunlar sistemin tərkib hissələridir. Nitq fəaliyyətinin bu dörd növü nitq əlaqəsi prosesinin əsasını təşkil edir. Bundan əlavə, nitq fəaliyyəti bacarıqlarının formalaşma dərəcəsi dil- bilik səviyyəsini xarakterizə edir.Ədəbi dil insan fəaliyyətinin siyasət, mədəniyyət, elm, sənədləşmə, qanunvericilik, rəsmi və qeyri-rəsmi ünsiyyət və şifahi sənət kimi sahələrinə xidmət edir. İnsan eyni dərəcədə iki və ya daha çox dil formasına sahib ola bilər (məsələn, ədəbi dil və ləhcə, ədəbi dil və məişət dili). Bu fenomen “diglossia” adlanır. Ədəbi dilin əsas xüsusiyyəti standartlaşdırmadır. Norma dil elementlərinin vahid, ümumiyyətlə qəbul edilmiş istifadəsi, müəyyən bir dövrdə istifadə qaydalarıdır. Normalar elm adamları tərəfindən icad olunmur, onlar dildə baş verən müntəzəm proses və hadisələr, danışma təcrübəsi ilə dəstəklənir. Normanın əsas mənbələrinə yazıçıların əsərləri, medianın dili, ümumiyyətlə qəbul edilmiş müasir istifadə və dilçilərin elmi araşdırmaları daxildir.Normalar ədəbi dilin bütövlüyünü və anlayışını qorumağa kömək edir, onu dialekt nitqinin, sosial jarqonun, yad dillərin axınından qoruyur. Dil normaları dəyişir. Bu, ayrı-ayrı fərdlərin iradəsi və istəyindən asılı olmayan obyektiv bir prosesdir. Tədqiqatçıların fikrincə, sosial dəyişikliklər ilə əlaqədar son onilliklərdə bu proses daha da güclənmişdir. Kritik dövrdə loqosfer, yəni nitq mədəniyyəti sahəsi əhəmiyyətli dərəcədə dəyişir və bu da öz növbəsində dil kollektivinin ictimai şüurunda dəyişiklikləri göstərir. Ədəbi norma çərçivəsində seçimlər mövcuddur. Bu obyektiv norma dəyişkənliyi ümumiyyətlə, dil inkişafı ilə əlaqələndirilir. Ədəbi dilin inkişafı prosesində ləhcələrə və dilin digər funksional növlərinə doğru dəyişikliklər baş verir. Bir qayda olaraq, yazılı nitq normaları şifahi ifadədən daha erkən formalaşır. Hal-hazırda yazılı və şifahi nitqin yaxınlaşmasına meyil var.Bir dil hadisəsi aşağıdakı xüsusiyyətlərlə xarakterizə olunursa, normativ sayılır: 1) dilin quruluşuna uyğunluq; 2) rabitə prosesində kütləvi və müntəzəm çoxalma; 3) ictimai təsdiq və tanınma. Nitq normasının formalaşmasında həm spontan, həm də şüurlu proseslər gedir.
Spontanlıq yerli dildə danışanlarda müəyyən bir dil normasının kütləvi və müntəzəm istifadəsi ilə əlaqələndirilir. Dil və danışıq şüurlu olaraq qrammatika və lüğətlərdə üstünlük təşkil edən spontan dil normalarının "qanuniləşdirmə" və ya kodlaşdırma prosesləridir. Kodlaşdırma, yəni sosial təcrübə prosesində inkişaf edən hadisələrin fiksasiyası filoloqlar tərəfindən həyata keçirilir.Qeyd edilənlər nitqdə kommunikasiya məqsədəuyğunluğu prinsipinə riayət etməyin zəruriliyini göstərir, bu səbəbdən danışma tərzi ünsiyyətin şərtlərinə və məqsədlərinə uyğun olmalıdır.
|
| |
