Farg’ona politexnika instituti Mexanika-mashinasozlik fakulteti 31-22 guruh talabasi Yusupov Feruzning Fizika fanidan taqdimot loyihasi

Farg’ona politexnika instituti Mexanika-mashinasozlik fakulteti 31-22 guruh talabasi Yusupov Feruzning Fizika fanidan taqdimot loyihasi

TABIATDAGI KUCHLAR

Reja. 1. Dinamikaning asosiy qonunlari. 2. Jism impulsi. Impulsning saqlanish qonuni. 3. Тabiatdagi o`zaro ta’sirning turlari. Og`irlik kuchi , Elastiklik kuchi, Ishqalanish kuchi.

Dinamikaning asosiy qonunlari. • . Mexanikaning dinamika qismida moddiy nuqta yoki jismlarning harakatini bu harakatni yuzaga keltiruvchi sabablar (moddiy nuqta yoki jismlar orasidagi o`zaro ta’sirlar) bilan bog`langan holda o`rganiladi. • Nyutonning birinchi qonuni: Biror jismga berilayotgan boshqa jismlarning ta’sirlari o`zaro muvozanatlashsa jismning harakat holati o`zgarmaydi. • Jismlarning o`z harakat holatini saqlash xususiyatiga inersiya deyiladi. • Ikki fizik kattalik bilan tanishaylik. • Kuch-F. Kuch deb jismlarning o`zaro ta’sirlarini ifodalovchi kattalikka aytiladi. • Massa- m. Jismlarni inersiyasini o`lchash uchun massa degan kattalik kiritiladi. • Nyutonning ikkinchi qonuni: jism tezligining o`zgarishi shu jismga ta’sir etuvchi kuchga to`g`ri proporsional bo`lib uning massasiga teskari proporsionaldir, ya’ni • SI tizimida m=1kg, a=1m/s2 • U holda F= ma=1kg·1m/s2=1 Nyuton =1N • Massasi 1kg bo`lgan jismga 1m/s2 tezlanish bera oladigan kuchni • 1 Nyuton deb qabul qilingan.

Jism impulsi. Impulsning saqlanish qonuni. • Agar bir nechta jism o`zaro ta’sirlashayotganda ularga tashqaridan kuch ta’sir qilmasa bu jismlar tizimi yopiq tizim deyiladi. • Massasi m bo`lgan moddiy nuqta harakatlanib dt vaqtda tezligini d ga o`zgartirgan bo`lsin. U holda Nyutonning II-qonuniga asosan • d/ dt = F/m (1) • Bundan m·d = F · dt • yoki d(m)= F · dt (2) • Bu yerda m· =p -  tezlik bilan harakatlanayotgan m massali moddiy nuqta impulsi. • Demak impuls mexanik harakat o`lchovidir. F · t-kuch impulsi, d (m)=dp- impulsni o`zgarishi Demak (2) ifodadan dp= Fdt (3) ya’ni jism impulsining o`zgarishi kuch impulsiga teng. (3)dan dp/dt=F Faraz qilaylik bizga 2 ta jismdan iborat yopiq tizim berilgan bo`lsin. Massalari m1 va m2 bo`lgan bu jismlarning tezliklari 1 va 2, demak impulslari mos ravishda p1 va p2 bo`lsin. Jismlar o`zaro ta’sirlashgandan keyin tezliklari 11 va 21 bo`lgan bo`lsin • ya’ni bir jismning impulsi qancha ortsa ikkinchisiniki shuncha kamayadi. Bunga impulsning saqlanish qonuni deyiladi. • Agar yopiq tizimi n ta jismdan iborat bo`lsa p1+p2+p3+...+pn=const ppconst