Metallar strukturasi. Kristallanish jarayonining mexanizmi va kinetikasi. Rеja

1. Mashinasozlikda toza metallar ishlatilmaydi hisob. Chunki, ularni olish texnalogiyasi ancha murakkab, qimmat va ulardan foydalanish davrida ish berish xossalari yetarli emas.

• 1. Mashinasozlikda toza metallar ishlatilmaydi hisob. Chunki, ularni olish texnalogiyasi ancha murakkab, qimmat va ulardan foydalanish davrida ish berish xossalari yetarli emas.
• Shuning uchun asosan ularning qotishmalari ishlatiladi.
• Metallik qotishma-bu makro bir xil tizim, qaysiki, metallardan, hamda metall va nometallardan tashkil topgan; metallik xossalarga ega.
• Tizim- qattiq, suyuq yoki gaz holatdagi jismlarning yig‘indisi. Tizim oddiy va murakkab bo‘lishi mumkin. Oddiy tizim 2,3 tashkil etuvchilardan – Komponentlardan iborat. Murakkab tizim komponentlari ko‘p bo‘ladi.
• Komponent- bu tizimning mustaqil tashkil etuvchisi.
• Qotishmaning xossalari fazalarning holati va nisbati bilan aniqlanadi. Fazalar komponentlarining o‘zaro ta’siri natijasida hosil bo‘ladi.
• Faza – tizimning fizik va kimyoviy bir xil qismi. Fazalar qattiq, suyuq va gazsimon bo‘lishi mumkin.
• Variantlik (s)- bu erkinlik darajasi soni, yani, ichki va tashqi (harorat, bosim to‘plami, kontsentratsiyasi) faktorlar soni. Bularni fazolar miqdorini o‘zgartirmasdan o‘zgartirish mumkin.
• Agar variantlik S=1 bo‘lsa (monovariantli tizim), fazalar sonini o‘zgartirmasdan ma’lum chegarada faktorlardan birini o‘zgartirish mumkin.
• Agar variantlik S=0 bo‘lsa (nonvariant tizim), tizimdagi fazalar sonini o‘zgartirmasdan tashqi faktorlarni o‘zgartirish mumkin emas.
• Fazalar quyidagilar: komponentlar, kimyoviy birikmalar, qattiq va suyuq eritmalar hamda parlar (bug‘lar).
• Qattiq eritma – bu faza 2 va undan ortiq komponentlardan tuziladi.
• Komponentlardan biri baza (matritsa) bo‘lib o‘z kristallik panjarasini saqlaydi va erutuvchi hisoblanadi. Qolgan komponentlar erutuvchi kristallik panjarasiga joylashadilar. Bu komponentlarni eruvchi deb ataladi. Qattiq eritma 2 xil bo‘ladi: siqilib kirgan qattiq eritma va o‘rin almashuv eritma.
• O‘rin almashuvli qattiq eritma. Bunda erituvchi komponent kristallik panjarasidagi qisman atomlari o‘rnini eruvchi komponent atomlari egallaydi.(rasm )
• Siqilib kirgan qattiq eritmada eruvchi komponent atomlari erituvchi komponent kristallik panjarasidagi uzellar orasiga joylashgan bo‘ladi (rasm ).