O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA
MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI
RAQAMLI IQTISODIYOT
MUSTAQIL ISH
Mavzu: Raqamli iqtisodiyotning ekotizimi
Tayyorladi: Shermatova Muslimaxon
Reja:
1. Kirish
2. Raqamli iqtisodiyot
3. Ekotizimlar
4. Raqamli iqtisodiyotda ekotizim
5. Xulosa
Kirish
Raqamli iqtisodiyot landshaftida ekotizimlar kontseptsiyasi sanoat, biznes va innovatsiyalar dinamikasini shakllantirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Ekotizimlar, bu kontekstda, ma'lum bir iqtisodiy sohada hamkorlik qiladigan va raqobatlashadigan tashkilotlar, shaxslar, texnologiyalar va resurslarning o'zaro bog'langan tarmoqlariga ishora qiladi. Bu ekotizimlar o'zlarining murakkabligi, o'zaro bog'liqligi va simbiotik munosabatlar orqali qiymat yaratish qobiliyati bilan ajralib turadi.
Raqamli iqtisodiyotda ekotizimlar ko'pincha platformalar atrofida qurilgan bo'lib, ular turli ishtirokchilarning o'zaro aloqasi, tovarlar yoki xizmatlar almashishi va birgalikda qiymat yaratishi uchun infratuzilma bo'lib xizmat qiladi. Bu platformalar onlayn bozorlar va ijtimoiy media tarmoqlaridan tortib bulutli hisoblash xizmatlari va raqamli toʻlov tizimlarigacha boʻlishi mumkin.
Hayotimizning barcha sohalarida raqamlashtirish jaryonlari jadavl davom etayotgan hozirgi davrda, raqamli iqtisodiyotning eng muhim va hal qiluvchi texnologiyasi raqamli platformadir.
Platforma- bu bir vaqtning o‘zida bir necha foydalanuvchilar o‘zaro manfaatli ma’lumot almashish orqali turli xil tranzaksion ushlanmalar kamayishiga, biznes jarayonlarini hamda xizmat ko‘rsatish sifatini samaradorligini oshishiga olib keladigan axborot tizimidir.
Platformalar XX asrning 90-yillarida bo‘lgan axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining jadal rivojlanishi va Internet tarmog‘ining kengayib borishi tufayli paydo bo‘lgan. Platformalar bozorlar uchun raqamli infratuzilmani yaratadi, vositachilarni, ierarxik munosabatlarni yo‘q qilish orqali innovatsion biznes modellarini keng tarqalishiga olib keladi.
Raqamli iqtisodiyot platformasi – iste’molchilar va ishlab chiqaruvchilarning ehtiyojlarini ta’minlaydigan funktsiyalar va xizmatlar to‘plami bilan raqamli muhit (dasturiy va apparat kompleksi), shuningdek, ular o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqot qilish imkoniyatlarini amalga oshiradi.
Dasturiy ta’minot mahsuloti sifatida platforma barcha zarur texnologiyalarni to‘playdi, bu ko‘p sonli foydalanuvchilarga ma’lumot olish, yuqori sifatli rejalashtirish, tahlil xizmatlari va eng muhimi, bozorga (mijozlar, ishlab chiqaruvchilar, xizmat ko‘rsatuvchi tashkilotlar va boshqalar) kirish huquqini beradi.
Platformaning qiymati to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqot qilish imkoniyatini taqdim etish va ishtirokchilar o‘rtasidagi o‘zaro ta’sir o‘tkazish tartibini osonlashtirishdir.
So‘nggi yillarda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini(AKT) rivojlanishida to‘rtta holat bilan bog‘liq bo‘lgan sifatli siljishlar kuzatilmoqda:
● raqamli texnologiyalar doimiy ravishda o‘zlarining qo‘llanilish doirasini kengaytirmoqda;
● tegishli vositalarni kiritish va ulardan foydalanish xarajatlari doimiy ravishda pasayib bormoqda;
● iqtisodiy faoliyatni raqamlashtirish darajasi doimiy ravishda o‘sib bormoqda (shu jumladan, dastlabki ikki omil ta’siri tufayli);
● raqamli qurilmalarning(kompyuterlar, telefonlar, Internetga ulangan aqlli moslamalar va qurilmalar) mavjudligi va tarqalishi doimiy ravishda o‘sib bormoqda.
Ushbu holatlar majmui raqamli platformalar tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan raqamli ekotizimlarning rivojlanishiga asoslangan yangi biznes modellarining iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq bo‘lishi uchun sifat jihatidan yangi shartsharoitlarni shakllantirishga olib keldi.
Raqamli ekotizim - bu yangi va biroz noaniq atama. Hatto ingliz tilidagi Vikipediyada ham bu haqda maqola juda kam. Shu bilan birga, har qanday Internet foydalanuvchisi har kuni ushbu ekotizimlarga duch keladi.
Ekotizimlar shartli ravishda ichki va tashqi ekotizimlarga bo‘linishni mumkin. Ichki tizimlar asosan korporativ xodimlarga va ichki biznes jarayonlarini takomillashtirishga qaratilgan. Tashqi tizimlar xizmatlar va servislarning iste’molchisi bo‘lgan har qanday odam bilan ishlaydi.
Har qanday raqamli ekotizimning asosiy elementi-bu yagona kirish texnologiyasi(Single Sign-On), ya’ni turli xil raqamli xizmatlarda bitta akkauntdan foydalanish(1-rasm).
Dunyoda bunday tizimlarga yorqin misollar bu Apple ID, Google akkaunti, Microsoft akkaunti va boshqalar. Agar bitta foydalanuvchi nomi va parol yordamida siz turli xizmatlarga kirsangiz va sizni qayta autentifikatsiya qilmasdan bir xizmatdan boshqasiga o‘tsangiz, bilingki siz raqamli ekotizim bilan ishlayapsiz.
|
