|
Psixikani vujudga kelishi va evolutsiyasi
|
| Sana | 30.11.2023 | | Hajmi | 1,64 Mb. | | #108106 |
Bog'liq Psixikani vujudga kelishi va evolutsiyasi Reja: 1. Inson psixikasini umumiy qonuniyatlari 2. Inson psixikasi murakkab tizim sifatida 3. Evolutsiyada tabiiy tanlanishning o’rni 4. Psixikani rivojlanish bosqichlari Xulosa Psixologiya bu psixika, psixik qonuniyatlar, psixikaning shakllanishi va rivojlanishi va rivojlanish haqidagi fan bo’lib u: Psixik jarayonlarni; bilish jarayonlari, emotsial va irodaviy jarayonlarni Psixik xususiyatlarni; xarakter, temperament Psixik holatlarni; affekt, frustratsiya va b. Larni o’z ichiga oladi Psixika - bu insonning bilish va faoliyatining falsafa, psixologiya va tibbiyot kabi sohalarida mavjud bo'lgan murakkab atama. Ushbu kontseptsiyani turli yo'llar bilan izohlash mumkin: 1.Ruhiy tabiatdagi hodisalar va jarayonlarning umumiy soni (masalan, sezgi, idrok, hissiyot). 2. Hayvonlar, shu jumladan odamlar tomonidan namoyon bo'ladigan va atrofdagi voqelik bilan bog'liq bo'lgan o'ziga xos xususiyat. 3. Voqelikning ob'ektiv komponentlari sub'ekti tomonidan faol namoyish qilish. Bu yuqori uyushgan tirik mavjudotlar va tashqi muhit o'rtasidagi o'zaro ta'sir davomida yuzaga keladi. Jismoniy mashqlar o'zini xulq-atvorda namoyon qiladi. Kelib chiqishi va rivojlanishi Fan tarixi tabiatning tabiiy muhitida psixika tushunchasini aniqlash uchun boshqacha harakat qildi. Fikrni o'zgartirish inson bilimlarini rivojlantirish jarayonida o'zgargan. Leontyevga ko'ra, aqliy shakllarning rivojlanishi 3 bosqichga bo'linadi - Boshlang'ich sezgi p-ka.
- Pertseptual n-ka.
- Aql psixikasi.
Inson psixikasini umumiy qonuniyatlari Psixikani o’rganish qator birlamchi tamoyillarga tayanadi, bu tamoyillar tadqiq etilayotgan obyektlarni mazmunli bayon etish, ularni umumlashtirib izohlash, shuningdek, ilmiy farazlarni ilgari surib, ularni tekshirish imkonini beradi. Psixologiyaning asosiy matodli tamoyillari sifatida quyidagilar ko’rsatilgan: 1. Determiniz tamoyili-barcha mavjudotlar ma’lum sabab, qonuniyatga ko’ra paydo bo’ladi. 2. Ong va faoliyatning birligi tamiyili-ongva faoliyatuzviy birlikni tashkil etadi, lekin ular bir-biriga aynan o’xshash emas. Psixika va ongning faoliyatda rivojlanishi tamoyili-psixika haqida uning faoliyat jarayoni va natijasi sifatida uzluksiz rivojlanishda ko’rib chiqilgandagina to’g’ri tushuncha hosil bo’lishini bildiradi. Har bir psixik hodisaning tadqiq etilishi shu hodisaning aynan hozirgi vaqtga tegishli bo’lgan xususiyatlarining ta’rifini, yuzaga kelish va shakllanish tarixini, shuningdek, rivojlanish istiqbollarini o’z ichiga olgan bo’lishi kerak. Inson psixikasi murakkab tizim sifatida Olimlar inson psixologiyasi va xulq-atvorini o’rganishda ularni bir tomondan, organizmning biologik tuzilishi va faoliyat nuqtai nazaridan, ikkincha tomonidan ijtimoiy rivojlanish qonunlari yordamida tushuntirib berishga harakat qiladilar. Birinchi vaziyatda psixika va xulq-atvorning irsiyat bilan belgilanadigan tug’ma, anatomiya va fiziologiya bilan bog’liq bo’lgan genotipga tegishli xususiyatlar namoyon qilinadi va tadqiq etiladi. Evolutsiyada tabiiy tanlanishning o'rni Hayvonlar psixikasi taraqqiyotini o’rganuvchi ushbu yondashuvdan tashqari boshqa yondashuvlar ham mavjud. Masalan, fransiyalik biolog-olim birinchilar qatorida sinantrop odamning qoldiqlarini aniqlagan tadqiqotchi antropolog va taraqqiyparvar arbob Per Teyyer de Sharden ushbu muammoni o’rganishga idealizm nuqtai nazaridan yondashadi. Bunda u olamda ideal asosning abadiy mavjudligi, uning moddiy asos bilan uyg’un ravishda taraqqiy etishi qoidalariga tayanib ish ko’radi. Hayvonot dunyosida psixika rivojlanishi insondagi kabi ong darajasiga o’tmasdan, idrokli xulq-atvor darajasida tugaydi. Psixikaning inson darajasidagi keyingi rivojlanishi xotira, nutq, tafakkur va ong hisobidan faoliyatning murakkablashishi va atrof-olamni tadqiq etish vositasi sifatidagi mehnat qurollarining takomillashishi, shuningdek, belgi tizimlarining kashf etilishi va keng qo’llanilishi evaziga amalga oshdi. Harakatlanuvchi tanlanish Psixikani rivojlanish bosqichlari Uzoq vaqtlar davomida psixologiya davomida psixologiya tabiiy ijtiomoiy fanlardan ajratilib o’rganiladigan ilm sohasi sifatida qaralgan. Buning asosiy sababi shundaki, o’sha paytlarda psixologiya inson ruhi idealistik nuqtai nazaridan talqin etilgan. Psixologiya oldida turgan asosiy funksiya asosan inson ichki olamini o’rganish bo’lib, bu ichki olamga tashqi dunyoga aloqasiz ravishda organizm ichida paydo bo’ladigan ichkarida kechadigan jarayonlar, holatlar sifatida talqin etilgan. Masalan, Rene Dekartning ta’kidlashicha, insonning o’zidan o’zi anglashi uning ruhiy hayotiga xos bo’lgan narsa bo’lib, barcha psixik kachinmalarning murakkabligi faqat ana shu ichki jarayonlargagina bog’liqdir. O’tgan asrda ana shu ichki olamni tashqi olamga qarshi qo’yib, uni ajratgan holda talqin etish g'oyalariga qarshi kurash avj olib ketgan edi bundan 100 yilcha muqaddam I.M.Sechenov tomonidan his etiladigan va amalga oshiriladigan psixologik faoliyatlarning o’rganishi kerak deb aytadi. Xulosa: - Chet el psixologlarining ishida psixologiya ichki dunyo haqidagi fan sifatida emas, balki tashqi ko’rinishlar haqidagi fan deb hisoblangan. Psixologiyani ruhiy hayotning o’ziga xosligi haqida emas, balki hayot faoliyatining uzoq muddat rivojlanishi natijasi sifatida unda organizmning atrof-muhit bilan faol o’zaro aloqaga kirishadi, u o’z o’rnini topishga intiladi. Bunday aks ettirish jarayonida, atrof-muhitning ta’siri ostida miyada psixik jarayonlar vujudga keladi. Psixik jarayonlar shu tariqa o’rganish obyekti bo’lib qolgan.
E’TIBORINGIZ UCHUN TASHAKKUR!
|
| |
