|
Yarim o’tkazgichli tranzistorlar mavzuni o’tishda namoyish tajribalarini qo’llash reja: Kirish
|
| bet | 1/5 | | Sana | 11.01.2024 | | Hajmi | 131.24 Kb. | | #134898 |
Bog'liq YARIM O\'TKAZGICHLI TRANZISTORLAR MAVSUZINI O\'TISHDA NAMOYISH TAJRIBALARINI савол, Pul va banklar fanidan MUSTAQIL ISHI, 2 Kimyoviy reaksiyalarni tasniflash., Oxun xorazm maqola, Буклет, Tarbiya, Aholi ish bilan bandligini shakllanishi va uni tartibga solish, REZYUMI 1, 10-mavzu 6-22 youtube, 1kurs 18-maruza Infor, 555, Dalao Quant 1200, 10-dars, 1-dars english
YARIM O’TKAZGICHLI TRANZISTORLAR MAVZUNI O’TISHDA NAMOYISH TAJRIBALARINI QO’LLASH
Reja:
Kirish…………………………….…….…………2
1.Yarim o’tkazgichli tranzistorlar mavzusini o’tishda zamonaviy pedagogik fizik metodlar qo’llash.……..3
2.Bipolyar va maydonli tranzistorlar mavzusi bo’yicha namoyish tajribalarini o’tkazish ………...12
Xulosa………………………………..…...………21
Foydalanilgan adabiyotlar…………………..…..22
Kirish
Yarim o’tkazgichli plastinkada turli elektr o’tkazuvchanli ikki qatlam orasidagi chegarada electron-teshikli о‘tish vujudga keladi, ya’ni p—n-o’tish yoki berkituvchi qatlam deb ham ataladi. Bu qatlam ventil xususiyatiga, ya’ni bir tomonlama o’tkazuvchanlikka ega. Bu hodisa quyidagicha tushuntiriladi. n-sohada elektronlar konsentratsiyasi p-sohada ularning konsentratsiyasidan bir necha marta ortiq, chunki ular p-sohada asosiy bo’lmagan zaryad tashuvchilar bo’lib xizmat qiladi. Natijada elektronlar konsentratsiyasi kam sohaga — p-sohaga diffuziyalanadi. Bu yerda ular akseptorlarning teshiklari bilan rekombinatsiyalashadi (birikadi) va shu yo’l bilan bu sohada kompensatsiyalanmagan musbat zaryad teshik — asosiy zaryad tashuvchilar bilan akseptorlar atomlarining fazoviy (hajmiy) manfiy zaryad ionlarini vujudga keltiradi. n-sohada diffuziyasi sodir bo’ladi.
Mavzuning dolzarbli: Bu mavzuni dolzabrligi o’quvchilarni bilim va ko’nikmalarini tashkil qilish va tajribalar ustida o’z bilimlarini sinab ko’rish. Shu yo’l bilan yarimo’tkazgichning ikkita sohasi orasida fazoviy zaryadning ikki qatlami paydo bo’ladi, bu qatlamda asosiy zaryad tashuvchilar kam bo’ladi.
Mavzuning maqsadi va vazifasi: O’quvchilarni yarimo’tkazgichli tranzistorlar, diodlar, bipolyar va maydonli tranzistorlar, p-n o’tishlar haqida bilimlarni shakllantirish va ularni qo’llash.
1.Yarim o’tkazgichli diodlar
Agar elektr energiyayei maybaining musbat qutbi yarimо‘tkazgichli diodning p-sohasi bilan, manfiysi esa—n-sohasi bilan biriktirilsa, bu holda manbaning elektr maydoni fazoviy zaryad ta’sirini kichik miqdorgacha kuchsizlantiradi—diodning potensial bareri pasayadi, patijadga diffuziya va u bilan birga p— n-o’tishi orqali o’tayotgan tok keskin ko’payadi. Yarimo’tkazgichli diodni bunday ulash to’g’ri ulash deb ataladi. Yarimo’tkazgichli diodni teskari ulaganda, yani kuchlanish manbaining minusi p=soha bilan, shu manbaning plyusi esa—n-soha bilan ulansa, tashqi maydon fazoviy zaryad maydonini kuchaytiradi va o’tishning ikki tomonidagi zaryad tashuvchilar uzoqlashadi. p—n-o’tish orqali bu holda faqat juda kichik tok vujudga keladi, u asosiy bo’lmagan zaryad tashuvchilarning harakati natijasida hosil bo’ladi. Lekin shut tok tufayli yarim o’tkazgichli diodning teskari qarashligi chegaraviy kattalik bo’ladi. Teskari qarshilikning diodning to’g’ri qarashligiga nisbatan to’g’ri tok Ito’g’ ning teskari tok Ites ga nisbatiga teng bo’lib, statistik tog’rilash koeffitsienti deb ataladi:
1-rasm Oddiy yorug'lik chiqaradigan diodlar
Diod-(yunoncha di-ikki martalikni bildiruvchi old qoʻshimcha va elektr od) — bir tomonlama elektr oʻtkazuvchanlik xossasiga ega boʻlgan ikki elektrodi asbob. Yelektrvakuumli, yarim oʻtkazgichli diod, gazotron xillari bor. Radiotexnika, elektronika, enetgetika va texnikaning boshqa sohalarida asosan, oʻzgaruvchan tokni toʻgʻrilash, detektrlash, chastotani qayta oʻzgartirish, elektr zanjirlarni almashlab ulashda ishlatiladi.
Tokni to’g’rilashda quvvat to’g’rilangan kuchlanishga proporsionaldir, uning ruxsat etilgan qiymati qancha katta bo’lsa, uzoq ta’sir etadigan teskari kuchlanishning ruxsat etilgan qiymatidan shuncha katta bo’ladi. Shunday qilib, ventil-diodning eng katta ruxsat etilgan quvvati uning urtacha turrilangan toki va ruxsat etilgan teskari kuchlannshi orqali aniqlanadi.
Agar teskari kuchlanish chegaraviy qiymatidan oshib ketsa, ventil teshiladi, natijada diodning ventilli ta’siri tugaydi, chunki uning teskari qarshiligi to’g’ri qarshilik qiymatigacha kamayadi. Diodning teshish kuchlanishini, ya’ni qisqa muddat ta’sir etganda uni shikastlantiruvchi kuchlanishni va uzoq muddat ta’sir etadigan ruxsat etilgan teskari kuchlanishni farq qila bilish kerak. Agar keyingisi zanjirning ish kuchlanishidan kichik bulsa, ventillar ketma-ket ulanadi, shunisi ham borki, germaniyli va kremniyli diodlar ishlatilganda ular orasidagi kuchlanishlarning taksimlaniishni tekislash uchun veitillarni rezistorlar bilan shuntlashga to’g’ri keladi.
Diod o’lchamlari ruxsat etilgan urtacha turrilangan tokka bogliq, demak, ushbu diodlar tipi uchun ruxsat etilgan tok zichligiga bog’liq. Tok zichligini shunday tanlash kerakki, bunda diod ortiqcha sizib ketmasin. Diodning ko’zishi uning to’g’ri va teskari qarshiliklari bilan aniqlanadi. To’g’ri qarshilik ancha kichik va teskari qarshilik qancha katta bo’lsa, diod shuncha kam ziydi, ammo teskari tok kichik bulgani uchun teskari sarshilik sizishga uncha ta’sir etmaydi. To’g’ri tokda kuchlanish pasayishi ΔUto’g’ to’g’ri qarshilikka proporsional. Shunday qilib, yarirno’tkazgichli ventilning nagruzka xususiyatini xarakterlovchi miqdorlar sifatida, odatda, suyidagilar ko’rsatiladi: ruxsat etilgan tok zichligi (Δ/sm2), to’g’ri kuchlanishning pasayishi, maksimal ruxsat etilgan teskari kuchlanish (V) va atrof muxitning maksimal ruxsat etilgan temperaturasi (°C). Diod qizishga qancha chidamli bo’lsa, uning o’lchamlari bir xil fik da shuncha kichik bo’lishi mumkin.
Hozirgi vaqtda uch xil yarim o’tkazgichli diodlar: selenli, germaniyli, kremniyli diodlardan keng foydalanilmoqda va xozircha arsenid galliy juda kam ishlatilmoqda.
Selenli ventil dumalo disklar (shaybalar) yoki turri burchakli plastinkalar ko’rinishida yasalgan to’g’rilagich plastinkalardan yig’iladi. Bu plastinkalarni ketma-ket yoki parallel ulab, talab silingan suvvatli turrilagich elementi hosil qilinadi ( ).
|
| |
