burch va majburiyatlari paydo bo'ladi. Ya’ni, tuzilgan shartno
maga ko‘ra, fuqaro o‘z vaqtida sug'urta mukofotini to'lashi shart.
Sug'urta hodisasi ro'y berganda esa sug'urta tashkiloti sug'urta
shartnomasida qayd etilgan shart va muddatlarda sug'urta qop
lamasi (summasini) fuqaroga to'lab berishi lozim. Ko'rinib turib
diki, shartnoma — fuqarolik-huquqiy hujjati sifatida tomonlarning
o'zaro munosabatini huquqiy tartibga soladi.
Sug'urta tashkilotlarining bh-birlari o'rtasida paydo bo'ladigan
fiiqarohk-huquqiy munosabatlar sug'urta puhni va qayta sug'urta
qüish büan bog'hq tuzilgan shartnomalar doirasida shakllanadi.
Amaldagi qonun hujjatlariga ko'ra, sug'urta
tashkiloti moliyaviy
barqarorlikni ta’minlash, binobarin, sug'urtalanuvchilar oldida o'z
majburiyatini bajarishini ta’minlash maqsadida sug'urta puhda
ishtirok etishi yoxud boshqa sug'urta tashküotlari yoki ixtisos
lashgan qayta sug'urta tashkilotlari bilan shartnomaviy munosa-
batlarga kirishi mumkin. O'zbekiston Respublikasi Fuqarolik
kodeksining 959-moddasida «Sug'urta shartnomasi bo'yicha
sug'urtalovchi o 'z zimmasiga oigan sug'urta
tovonini yoki
sug'urta puhni to'lash xavfi uning tomonidan to'liq yoki qisman
boshqa sug'urtalovchida (sug'urtalovchüarda) u bilan tuzilgan
qayta sug'urta qihsh shartnomasi bo'yicha sug'urtalanishi mum
kin», deb alohida qayd etilgan.
Qayta sug'urta qilish shartnomasiga nisbatan,
agar qayta
sug'urta qihsh shartnomasida boshqacha tartib nazarda tutilmagan
bo'lsa, Fuqarohk kodeksining tadbirkorhk xavfini sug'urta qüish
borasida qo'Uanishi lozim bo'lgan qoidalari tatbiq etUadi. Qayta
sug'urta qihsh shartnomasini tuzgan sug'urta shartnomasi (asosiy
shartnoma) bo'yicha sug'urtalovchi keyingi shartnomada sug'urta
qüdiruvchi hisoblanadi.
Fuqarolar va maxsus davlat organlari o'rtasida paydo bo'la-
digan fiiqarolik-huquqiy munosabatlar maxsus vakolatli davlat
organining sug'urtalanuvchilar bo'lgan fuqarolaming qonuniy
manfaatlarini himoya etish büan bog'hqdir. Amahyotda shunday
holatlar bo'ladiki, sug'urta tashkiloti sug'urtalanuvchiga sug'urta
hodisasi tufayh ko'rilgan zararni qoplashdan asossiz voz kechishi
mumkin. Bunday paytda o'z manfaatlarini huquqiy himoya etish
32
maqsadida sug'urtalanuvchi maxsus vakolath davlat organiga mu
rojaat etishi mumkin.
Sug'urta tashkilotlari va maxsus vakolath davlat organi o 'r
tasida paydo bo'ladigan fuqarohk-huquqiy
munosabatlar qonun
hujjatlari asosida tartibga solinadi. Maxsus vakolatli organning
sug'urta tashkilotlariga nisbatan paydo bo'ladigan fuqarolik-
huquqiy inunosabatlari O'zbekiston Respublikasining Fuqarohk
kodeksi va «Sug'urta faohyati to'g'risida»gi qonunda o'z
aksini
topgan. Maxsus vakolatli davlat organi qonunda belgilangan
tartibda sug'urta tashkilotlarining faohyatini nazorat etib boradi.
Zaruriyat bo'lganda sug'urtalanuvchilaming manfaatini himoya
etish maqsadida undan sug'urta faohyatini amalga oshirish huqu
qini beravchi litsenziyani chaqirib ohsh huquqiga ega.
Sug'urtani huquqiy tartibga sohsh davlat tomonidan sug'urta
munosabati qatnashchilarining hatti-harakatini huquqiy me’yor
lari vositasida amalga oshiriladi. Jismoniy va yuridik shaxslarning
mulkiy huquqlarini oldindan ko'rib bo'lmaydigan turh risklardan
sug'urtaviy himoya qilish uchun ko'pchilik shaxslar tomonidan
tashkil etiladigan maxsus fond hisobidan
amalga oshiriladigan
sug'urta faohyati jarayonida paydo bo'ladigan ijtimoiy muno
sabatlar mavjud. Ushbu m unosabatlam i tartibga soladigan
me’yorlar yig'indisiga sug'urta huquqi de>iladi.
Download
