Buyumning tarkibiy qismlarining eskizi tuzilib bo‘lgach, uni
to‘g‘ri bajarilganligi tekshirilib, buyumning yig‘ish chizmasini, ya’ni 2-
bosqichni bajarishga kirishiladi. Buning uchun buyumning yig‘ilgan
bosh ko‘rinishini qo‘lda homaki cliizib olish va to‘g‘ri bajarilganligi
tekshiriladi. So‘ngra kompyuterda buyumning bosh ko‘rinishi va qolgan
ko‘rinishlari quriladi.
Buyumning yig‘ish chizmasini quyidagi
tartibda bajarish tavsiya
etiladi.
1. Buyumning murakkabligi va katta-kichikligiga qarab yig‘ish
chizmasining kompyuter ekranida bajarish uchun 0 ‘zDSt 2.301-97 ga
muvofiq formati tanlanadi. Agar tanlangan A4 yoki A3 format xotiraga
saqlangan boisa, tayyoridan foydalaniladi.
2. Chizma qog‘ozi rejalashtiriladi: har bir tasvirning simmetriya
o‘qlari o‘tkaziladi. Ko‘rinishlar, qirqim va kesim, shuningdek, qo‘shim-
cha ko‘rinishlaming format ko'lamida maqbul-“ratsionaT joylashuv
o‘rinlari belgilanadi.
0 ‘quv jarayonida talabalaming yig‘ish chizmalarini bajarish bo‘-
yicha dastlabki ko‘nikma va malakalarini shakllantirish maqsadida, av-
val buyumning (yuqorida qayd etilganidek) bosh ko‘rinishi homaki (de-
tallaming eskizdagi haqiqiy o'lchamlari bo‘yicha) tanlangan masshtabda
chizib olish tavsiya etiladi. Uni to‘geriligiga
ishonch hosil qilgach,
kompyuterda modelini bajarishga kirishiladi.
gan) shamirli (faqat bir-
biriga nisbatan aylanma
harakatlanuvchi) biriktirilib, klapanga qistirma shayba va gayka yor-
damida mahkamlanadi, 29- rasm.
ning korpusi va shu kabi)
detaining zaruriy ko‘ri-
nisMari
tasvirlanadi, 28-
rasm. So'ngra unga qol
gan detallar modeli (bir
y o ia qirqimlari bilan)
ketma-ket chiziladi:
pan (buyumning tag yig‘-
ma birlik-komplekti bo£l-
- shpindel va kla-
241
- hosil boigan bu tag birikma-yig‘ma
birlikning komplekti sifatida korpusga, uning
vertikal suv o‘tish teshigini yopgan holda
bosh ko‘rinishida tasvirlanadi, 30- rasm.
- qopqoq korpusga va shpindelga bu-
rab kiritilgan holda tasvirlanadi.
Bunda ger-
metik birikma bo‘lishi uchun qopqoq bilan
korpus orasiga qistirma quyiladi, 31- rasm.
- qopqoq bilan shpindel orasidan suv
yoki gazlami sizilib chiqmasligini germetik
yopish uchun, moyga shimdirilgan (ko‘p
hollarda kanopdan yo‘g‘on
qilib yigirilgan
ip) zichlangich (nabivka), ya’ni salnik-material ular orasidagi bo'shliqqa
o‘rab to'ldiriladi. Uni zichlab ustiga unga tegib turgan xolda vtulka
chiziladi. yoki vtulka 1-2 mm ga qopqoqqa kirib turgan holatda
chiziladi, 32- rasm.
- ustama gayka vtulkani bosib turgan va qopqoqqa biroz buralib
ilashtirilgan holatda chiziladi, 33- rasm.
- buyumning homaki yig‘ish chizmasining bosh ko‘rinishi to‘g‘ri
bajarilgan bo‘lsa, ya’ni (o‘qituvchiga tekshirtirib) ishonch hosil qilin-
gach, ustdan va chapdan ko‘rinishlari proyeksion bog‘lanishda osongina
chiziladi.
- detallaming pozitsiya nomerlari va buyumning o‘lchamlari, ya’ni
gabarit, zaruriy biriktirish va o‘tkazish o‘lchamlari qo‘yiladi, 34- rasm.
Namunaviy yig‘ish chizmasini bajarishda rezbali ilashmalami va
detal sirtlari orasidagi texnologik zazor-oraliq(bo‘shliq)lami iloji boricha
kattalashtirib
tasvirlanishini hisobga olib, oxirgi tasvirlarda format,
ramka chiziqlari va burchak Shtampi-asosiy yozuvlari bajaiiladi.
Shuningdek, eskizlardagi ayrim detallar qirqim yuzalarini Shtrix-
lash chiziqlarining yo'nalishi va ular orasidagi masofa o‘zgartirib olinadi.
-yig‘ish chizmasini loyiha rahbariga yoki o‘qituvchiga tekshirtirib
uni to‘g‘ri bajarilganligiga ishonch hosil qilgach,
chizmaning barcha
chiziqlari 0 ‘zDST 2.303-97 ga muvofiq turlari bo‘yicha yo‘g‘onlash-
tiriladi-to‘qartiriladi, ya’ni pardozlanadi. A w al o‘q, markaz va o‘lcham
cliiziqlari, aylana va egri chiziqlar, so‘ngra asosiy hamda ingichka tutash
to‘g‘ri chiziqlar ustidan yurgazib pardozlab chiqiladi.
- chizmaning asosiy yozuvi va yig‘ma birlikka hamda uning
detallariga oid bo‘lgan ma’lumotlar spetsifikatsiya deb ataluvchi jadval-
ga yozib kiritiladi (to‘lg‘aziladi), 35- rasm. Zarur boigan hollarda ba’zi
texnik va texnologik shartlar yozib qo‘yiladi.
242
Buyummng harakatlanuvchi qismlarining eng chetki vaziyatlari
(klapan, dasta, shpindel, porshen va shunga o‘xshash) yig‘ish
chizma-
larida ingichka shtrix-punktir chiziqlar bilan chizib ko‘rsatilishi ham
mumkin.
Yig'ish chizmalarini unumli bajarishda davlat standarti 0 ‘zDST
2.109-81) tomonidan belgilangan barcha grafik soddalashtirish va
shartliliklalga rioya qilish tavsiya etiladi.
243
