uehburchakli shisha prizmaga y o ‘naltirildi. Prizmadan o ‘tgan nur sinib,
ekranga y o ‘naltirilganda ranglar sohasi-spektmi hosil qildi. Spektrda
asta-sekinlik bilan biridan ikkinchisiga o‘tuvchi
kamalakdagi barcha
ranglar mavjud edi. Bu ranglar boshqa qismlarga ajralmaydi. Nyuton
spektmi yaqqol namoyon bo‘ladigan har xil ranglarga mos keluvchi yetti
qismga ajratdi. U ushbu yetti rangni y a’ni qizil, zarg‘aldoq, sariq, yashil,
havorang, ko‘k va binafsha ranglami asosiy ranglar deb hisobladi.
Ranglar nega yetti xil? Ba’zi kishilar buni Nyutonning yetti sonining
sirli xususiyatiga ishonganligi bilan tushuntiradilar.
Nyuton tajribalarining ikkinchi qismi shunday bo id i.
Prizmadan
o'tgan nur ikkinchi prizmaga yo ‘naltirildi. Bu ikkinchi prizma yor
damida yana oq nur olish imkoni b o id i. Shunday qilib, oq nur ko‘plab
boshqa nurlaming ko‘rishidan iborat ekanligi isbotlandi. Yetti xil asosiy
nurlami Nyuton halqa b o ‘ylab joylashtirdi (1.2 - rasm )16.
Nyuton ba’zi nurlar asosiy nurlaming m a’lum
nisbatdagi ara-
lashmasi sifati hosil bo‘ladi, deb faraz qildi. Agar ranglar halqasi asosiy
ranglar chegarasidagi nuqtalarga aralashmadagi o ‘sha rang miqdoriga
teng yuk ossak, unda yig‘indi nur og'irlik markaziga mos keladi.
Oq nur
rang halqasining markaziga to‘g ‘ri keladi. Ranglar tadqiqotini keyin-
chalik Tomas Yung, Djems Maksvell va
boshqa olimlar davom ettir-
dilar. Insonning nurlami idrok etishini o‘rganishi anchagina muhim
masala b o id i, ammo asosiy e’tibor numing
obyektiv xususiyatlarini
tadqiq etishga qaratiladi. Hozirgi paytda fiziklar yo ru g iik nuri ikki xil
xususiyatga ega, deb hisoblaydilar. Bir tomondan, yorugiikning Xris-
tian Gyuygens tomonidan 1678 yilda olg‘a surilgan
to iq in nazariyasi
yordamida yorugiik nurining ko‘pgina xususiyatlari, shu jumladan
qaytish va sinish qonunlari, tushuntirib beradi.
