Rang va uni o ic h ash bilan shug‘ullanadigan fan
kolorim etriya
deb ataladi. U inson tomonidan numi rang sifatida idrok etilishining
umumiy qonuniyatlarini bayon etadi. Kolorimetriyaning asosiy qo-
nunlaridan biri ranglaming tuzilishi haqidadir. Bu qonunlar eng to ‘laroq
holda 1853 yilda nemis matematigi German Groseman tomonidan ifoda
etilgandir:
1) Rang uch o ‘lchamlidir - uni ifodalash uchun uch tashkil etuvchi
kerak boiadi. Garchi uch rangdan iborat bir-biriga chiziqli b ogiiq
boim agan ikkilanmagan miqdordagi to‘plamlar mavjud boisada, har
qanday to‘rt rang bir-birlari bilan chiziqli bogiangandir.
Boshqacha qilib aytganda, berilgan har qanday (Ц) rang uchun
ranglaming chiziqli bogiiqligini aks ettiruvchi quyidagi kocrinishli rang
to‘plamasini yozish mumkin:
4 = K j
P l + K 2 P2+ K 3? 2,
Bu yerda Рь P
2
, P
3
- ba’zi asosiy, chiziqli bogianm agan, ranglar,
Kb K
2
va K3 koeffitsientlar mos ravishda qo‘shiluvchi ranglar miqdorini
k o i satadi. Рь P2,
P3
ranglaming chiziqli b o g iiq emasligi ulaming hech
biri qolgan ikkitasining tashqi summasi (chiziqli kombinatsiyasi) bilan
ifodalanishi mumkin emasligini bildiradi.
Birinchi qonunni yanada kechroq, ya’ni ranglaming uch oicham li-
ligi m a’nosida ham talqin etish mumkin. Rangni ifoda etish uchun
boshqa ranglaming aralashmasi qo‘llanilishi shart emas, boshqa katta-
liklarda ham foydalanish mumkin - ammo bu kattaliklar uchta b o iish i
shart19.
2. Agar uch xil rang tashkil etuvchilardan biri uzluksiz o‘zgarsa,
ayni paytda qolgan ikki tashkil etuvchilar o ‘zgarmay qolsa,
aralashmaning rangi ham uzluksiz o ‘zgaradi.
3. Aralashmaning rangi faqat aralashuvchi qismlaming rangigagina
b o g iiq va ulaming spektral tarkibiga b o g iiq emas.
Agar bir xil rang (shuningdek, aralashuvchi qismlar rangi) turli xil
usullar bilan olinishi mumkin ekanligi e ’tiborga olinsa, uchinchi
qonunning m a’nosi tushunarliroq b oiad i. Masalan, qo‘shiluvchi qismlar
ham o ‘z navbatida boshqa qismlaming qo‘shilishi tufayli olinishi
mumkin.
1. Rangning RGB modeli.
Bu model nurlanish prinsipi asosidagi qurilmalar yordamida
olinadigan ranglami ifodalash uchun foydalaniladi. Asosiy ranglar
sifatida qizil (Red), yashil (Green) va ko‘k (Blue) tanlab olingan.
