42-§. Geometrik chizmachilikdan «Tekis konturli detal» modelini bajarish uchun tavsiyalar va uslubiy ko‘rsafmalar Bunday grafik ishni bajarish uchun o‘quvchi va talabalar guruh
jurnalidan o‘z tartib raqamlaiiga mos bo‘lgan vazifani ustozlandan
oladilar.
Tutashma Lit. Massa List 17- rasm.
Bu vazifani quyidagi ketma-ketlikda bajarish tavsiya etiladi, (Le-
kin vazifani har bir o‘quvchi yoki talaba o‘zi istagan, ya’ni o‘zi maqbul
deb bilgan reja asosida bajarishlari ham mumkin):
1. Tekis konturli detal oichamlaridan kelib chiqqan holda A4 yoki
A3 format tanlab olinadi. So‘ngra, bu formatda tutashmaning simmet-
riya o‘qlari va markaz chiziqlari «С линиями»-«Кезта» buyrug‘idan
foydalanib o‘tkaziladi. Markaz chiziqlaiini o‘tkazishda ular orasidagi
masofani «Подобие»-obyektlami berilgan masofaga surish buyrug‘idan
yoki kesma uzinligini tezkor kiritish usulidan foydalanib kiritiladi.
2. Tekis konturli detal chizmasida berilgan chiziqlar, ya’ni to‘g‘ri
chiziq va aylanalar modeli ekranda cliizib olinadi. Bunda, «Отрезок»-
«Kesma» va «Круг»-«Ау1апа» buyruqlaridan foydalaniladi.
3. Tekis konturli detal modelidagi tutashma elementi-aylana yoyi
«Черчение» panelidagi «Круг»-«Ау1апа» buyrugidan foydalanib chi-
zib olinadi. Kompyuterda bunday aylana yoyi to iiq aylana ko‘rinishda
chiziladi. Ulardagi ortiqcha aylana yoylarini chizmadan yo‘qotish
uchun, «06pe3aTb»-«Kesish» buyrug‘idan foydalaniladi.
4. Vazifadagi detaining yaqqol tasviri ikkinchi bobning uchinchi
qismini beshinchi bandida (2.3.5.), 2D formatda bajarilgan buyumlar-
ning yaqqol tasvir - modellarini 3D formatda bajarishda keltirilgan mi-
sol kabi bajariladi.
Yuqoridagi bosqichlarda bajarilgan «Tekis konturli detal» chiz-
masi taxt qilinadi. Ya’ni, grafik ishini qog‘ozga chiqarib olishdan awal,
uning chiziqlari kerakli turlarda-qiyofalarda va yo‘g‘onliklarda bajarib
chiqiladi.
0 ‘q va markaz chiziqlari ikkinchi «По слою» buyrugidan foyda
lanib bajariladi. Asosiy chiziqlar yo‘g‘onligini, ekranning eng pastki
«Режим»-«Хо1аЪ> qatoridagi «ВЕСЛИН» buyrugiga kirib, ko‘riladi va
tekshiriladi. Agar, chizmada biror yo‘g‘onlashtirilmagan chiziq qolib
ketgan boisa, uni ajratib uchinchi «По слою» buyrug‘idan foydalanib
yo ‘ g‘ onlashtiriladi.
Agar, chizmadagi chiziqlarga rang berish lozim boisa, birinchi
«По слою» buyrugidan foydalaniladi.
«Tekis konturli detal» vazifasida berilgan oichamlar, ekranda ba
jarilgan chizmaga qo‘yib chiqiladi. Oicham chiziqlari, strelkalari va ra-
qamlarini ko‘rsatkichlari «Format» menyusidagi «Размерные стили...»
buyrugiga kirib, «Диспечер размерных стилей» darchasidan foyda
lanib tanlanadi va belgilanadi.
230
Tayyor bo‘lgan «Tekis konturli detal» chizmasi-modelini qog‘ozga
chiqarish uchun tayyor holda hotirada saqlanadi va bir nusxada
qog‘ozga ko‘chirib olinadi. Uning namunasi 18-rasmda keltirilgan.
18- rasm.
