detallarga
ajratib ish chizmalarini tuiish
-
detalirovka
yoki qisqa-
gina
detallarga
ajratish
deb ataladi.
Buyumning yig‘ish chizmasiga muvofiq detallarga ajratib ish chiz
malarini kompyuterda modellash-chizish quyidagi ikki bosqichda baja-
rish tavsiya etiladi:
1- bosqichda buyum detallarini bosh va boshqa ko‘rinishlarini
hamda ular sonini minimum boiishini aniqlash maqsadida ulaming yaq-
qol tasviri, ya’ni texnik rasmi qoida homaki bajaiish tavsiya etiladi.
2 - bosqichda buyum detallarining yig‘ma birlik chizmasidagi tas
viri va yaqqol tasviridan foydalanib, ulaming ish chizmalari bajariladi.
Tavsiya etilgan tartibda detallarga ajratib chizishni “Ventil”ning
yig‘ish chizmasini detallarga ajratishda, ulaming chizmasini texnik
rasmlar yasash y o ii bilan bajarishni ko‘rib chiqamiz, 36- rasm. Yig‘ish
chizmasi spetsifikatsiyasidan (37- rasm), buyumni tarkibiga kiruvchi
detallaming nomi aniqlanadi.
1-
Dasta. Uning olddan, ustdan va chapdan ko‘rinishlarini tahlil
qilib, uning tana qismi ikki cheti yarim silindrlar bilan chegaralangan va
o£rtasida silindrik teshikli prizma ekanligi aniqlanadi. U cho‘yandan
quyilganligi tashqi sirtining g‘adir-budirligidan aniqlanadi. Uning uzun
22 Yu.Qirg‘izboyev va boshqalar. «Texnik cliizmachilik kursi», Toshkent, 0 ‘qituvchi. 1987 y.
366 bet, 293-300 bet.
23 X.Rixsibayeva va b. “Chizmachilik” (Yig‘ish chizmasini detallarga ajratish). Nizomiy
nomidagi TDPU Rizografi, 2014 y. 56 bet.
246
tomoni bo‘ylab ikki tomonida yaiim shar bilan chegaralangan konuslar-
dastalar joylashganligini, hamda 10- o‘q (Shtift) uchun tesliik o ‘yilgan
ekanligi fikran 38- rasmdagidek tasawur qilinadi. Uning vazifasi shpin-
delni burab, ventildan o‘tayotgan suyuqlikni me’yorlaydi - regulirovka
qiladi yoki butunlay berkitadi.
2 - Vtulka. Uning 36- rasmdagi ko‘rinishlarini tahlil qilib, vtulka
tanasi pog‘onali silindr bo‘lib, o‘rtasida silindrik teshikli detalligi ongi-
mizda, 38- rasmda tasvirlangan texnik rasmdagidek gavdalanadi. Uning
vazifasi shpindel bilan korpusning rezbali birikmasi orasidan silqib
chiqadigan suyuqlikni tashqariga chiqib ketmasligini ta’minlaydi. Bu-
ning uchun ustama gayka yordamida и zichlagichni siqib, ventilning ich-
ki muhitini tashqi muhitdan germetik ajratadi.
3 va 6 - ustama gaykalar. Ulaming 36- rasmdagi ko£rimshlarini ku-
zatib, ulaming tanasi olti qirrali prizma va silindrdan iborat bo‘lib, ichi-
da rezba o‘yilgan berk silindr kichik diametrli silindrik teshikka o‘tishi,
hayolimizda 38- rasmda tasvirlangan texnik rasmdagidek o‘qiladi.
Uning vazifasi 8 - nippelni 7 - shayba yordamida korpusning konussi-
mon teshigiga zich biriktirishdan iborat.
4 - Korpus. 36 va 38- rasmlami tahlil qilib quyidagilami ongimiz-
da fikran kechirib, uning chizmasini quyidagicha o‘qiladi:
- uning tana qismi kesimi to‘g‘ri to‘rtburchakli prizmadan iboratligi;
- prizmaning ikki yon tomonlarida va ustida rezba o‘yilgan silindr-
lar protochka-ariqchalar bilan 38- rasmdagi texnik rasmdagidek tanaga
birikkanligi;
- vertikal pog‘onali teshik kattalashib uchinchi pog‘onaga o‘tib,
keyinchalik kichikroq diametrli beik teshikka o‘tganligi va ikkinchi
pog‘onadagi silindrga 5 - shpindelni birikishi uchun rezba o‘yilganligi;
- chap yon tomon silindrlaming ichidagi konus teshik kichrayib,
silindrik teshikka o‘tib, uchinchi pog‘onali vertikal teshikka va o‘ng to-
mondagi shunday teshik berk vertikal teshikka chiqqanligi;
- uning asosiga 9 - plankam mahkamlash uchun ikkita shpilkani
uyasi o‘yilganligi.
Uning vazifasi buyumning barcha tarkibiy qismlari-detallarini o‘zi-
ga biriktirib, bir butun maqsadli vazifa bajaruvchi buyum xolatiga
keltirishdan iborat.
5 - Shpindel. 36 va 38- rasmlarda и pog‘onali silindrlardan iborat
bo‘lib, uchi konus bilan tugagan. Birinchi pog‘ona silindrda uni 1- dasta
bilan 12- o‘q yordamida mahkamlashga ko‘ndalang o‘yilgan silindrik
teshik borligini va uchinchi pog‘onadagi silindrga qopqoqdagi ichki
247
rezba bilan birikishi uchun rezba o‘yilganini, ya’ni uning 38- rasmda
tasvirlangan texnik rasmidek mavhum siymosi ongimizda idrok etilib
o‘qiladi. Uning vazifasi ventildan o'tayotgan suyuqlikni 1- dasta
yordamida burab ochadi va me’yorlaydi yoki berkitadi.
7 - Shayba. U ikkita bo‘lib, uning 36- rasmdagi kesimini fikran
tahlil qilib, u diametri balandligiga nisbatan katta bo‘lgan va o‘rtasida 8 -
nippelga tushadigan silindrik teshikh silindrdan, ya’ni 38- rasmda
tasvirlangan shaybaning texnik rasmi kabi detal ekanligi hayolan
o'qiladi. U korpusning konussimon teshigiga 8 - nippelni 3 va 6 - ustama
gaykalar yordamida zich biriktirish vazifasini o‘taydi.
8 - Nippel. U ikkita bo4lib, uning 36- rasmdagi kesimini fikran ku-
zatib, tanasi pog‘onali silindr va ikkinchi pog‘onasi, diametri unga teng
bo‘lgan yarim shar ekanligini va o‘rtasidan pog‘onali silindrik teshik
o‘yilganligini hayolimizda anglab, 38- rasmda keltirilgan nippelning
texnik rasmi kabi tasvir ongimizda tiklanadi, ya’ni shu tarzda uning
chizmasi o‘qiladi. Nippelning vazifasi, uning ichki teshigiga presslab
o‘tqazilgan mis trabaning ichki muhitini tashqi muhitdan ajratadi.
9 - Planka. Uning 3 6 - rasmdagi kesimini fikran tahlil qilib, tanasi
prizma bo‘lib, ko‘ngdalangiga o‘rtasida 4 - korpusga 11- vint yordamida
mahkamlash uchun ikkita silindrik teshik o‘yilib, vint kallagi uchun
konussimon faska o‘yilganini va ventilni boshqa buyumga biriktirish
uchun plankaning ikki chetiga ikkitadan to‘rtta silindrik teshik o‘yilgan-
ligini ongimizda anglab etib, uning chizmasini 38- rasmda keltirilgan
plankaning texnik rasmi kabi o‘qiymiz.
248
|
