ranglari aylana b o y ich a quyidagi tartibda joylashtiriladi: qizil, zar-
g ‘aldoq, sariq, yashil, havorang, ko‘k, binafsha. S va V ning qiymati
(0.. .1) sohada aniqlanadi27.
Aylana bo‘yicha bir-birlarining ro‘parasida joylashgan, y a’ni bir-
birlaridan H bo'yicha 1800 ga farq qiluvchi ranglar bir-birlariga
qo‘shimcha ranglardir. Rangni HSV parametrlari orqali berish grafik
tizimlarda tez-tez uchrab turadi. Shu bilan birga odatda konus ochilgan
holda ko‘rsatiladi.
HSVga o ‘xshash qurilgan boshqa rang modellari ham mavjud,
masalan, HLS (Hue, Lighting, Saturation) modeli ham rang konusidan
foydalanadi.
Sanab o ‘tilgan barcha rang modellari rangni uch parametr bilan
bayon etadi. Ular ranglami ancha keng sohalarda ifodalaydi. Endi esa
rang bir son bilan, ammo ranglaming (nozik turlaming) chegaralangan
sohasi uchun, beriladigan modelni ко‘rib chiqamiz.
Amaliyotda oq-qora (kulrang) yarim tonli tasvirlardan tez-tez
foydalaniladi. Kulrang ranglar RGB modelida bir xil tashkil etuvchilar,
y a ’ni ii=gi=bi. Misol tariqasida RGB tizimda berilgan rangli tasvimi
kulrang gradatsiyadagiga aylantirishni к о‘rib chiqamiz (xuddi oq - qora
ekranli televizorda rangli filmni ko‘rsatishga o ‘xshash holat). Buning
uchun quyidagi nisbatdan foydalanish mumkin:
y=0,299R+0,587G+0,114B
bu yerda R, G va В lar koeffitsientlar odamning mos ravishdagi
ranglarga turlicha sezgirligini va undan tashqari, ulaming yig‘indisi
birga teng ekanligini hisobga oladi. 0 ‘z-o‘zidan m a’lumki, teskari
almashtirish bo‘lmish R=Y, G=Y, B=Y kulranglar gradatsiyasidan
boshqa natija bermaydi.
Turli rang modellaridan foydalanishga yana bir misol keltiramiz.
Rangli fotografiyalami JPEG formatidagi grafikaviy faylga yozishda
RGB modelidan (Y, Co, Cr) modeliga almashtirish amalga oshiriladi.
Bu rastr tasviridagi axborot hajmini yanada siqish uchun foydalaniladi.
JPEG fayllarini o‘qishda qaytadan RGBga almashtirish bajariladi.
Modellaming turli-tumanligi ulardan turli sohalarda foydalanish
bilan bog‘liq. Rang modellaridan har biri tasvimi kiritish, uni ekranda
ko‘rinadigan xolatga keltirish (vizualizatsiya), qog‘ozga chop (pechat)
qilish, tasvir ustida ishlash, fayllarda saqlash, kolorimetrik xisob-kitoblar
