va o'I is h nisbatining o‘zgarishi tufayli aholi sonining o‘zgarishi
tushuniladi.
Hozirgi paytda aholi ko'payishining ikki turi
ajratiladi: birinchi turi uchun kam tug'ilish va kam o'lish (G'arbiy Yevropa, Shimoliy Amerika); ikkinchi turi uchun
tug'ilishning juda yuqoriligi, o'lim ning nisbatan kamligi va aholi o'sish sur’atining yuqoriligi (Afrika, Osiyo va
Lotin Amerikasida) xos. Aholi o'sishining sur’atini keskin
oshib ketishi demografik portlash deb ataladi.
Yer yuzasida aholi ju d a ham notekis joylashgan.
Jahon aholisining 70%i quruqlikning 7% maydonida
joylashgan, quruqlikning 37 % qism ida esa um um an
odam yashamaydi. Z ic h lik deganda, maydon birligiga
(1 km 2) to 'g'ri keladigan aholi soni tushuniladi. Demak,
aholining zichligi muayyan hududda yoki m am lakatda
yashayotgan aholi sonini shu hudud yoki m am lakatning
maydoniga nisbatan tushuniladi.
A holining muayyan bir ko'rsatkichlari bo'yicha
taqsimlanishi (bo'linishi) uning tarkibiy qism larini tashkil
qiladi. A holining yosh, jinsiy, milliy, diniy, til, kasb kabi
tarkiblari ajratiladi. Aholining yosh guruhlari bo'yicha
taqsimlanishi uning yosh tarkibi deb ataladi. Yosh
tarkibiga ko'ra aholi uch guruhga bo'linadi: yoshlar (14
yoshgacha), smirlar va kattalar (15-59 yoshlar) ham da
qarilar (60 yosh va undan yuqori). Jahon aholisining
64% ini yoshlar, 38% ini o'sm irlar va kattalar (o'rtacha
yoshdagilar) va 8% ini qariyalar tashkil qiladi. A holining
221
erkak va ayollarga bo'linishi uning jinsiy tarkibini tashkil
qiladi. Jahon bo'yicha 105 o 'g'il bolaga 100 ta qiz tug'iladi.
A holining m illatlar bo'yicha taqsim lanishiga uning milliy ZarAr/bi deb ataladi. Jahondagi son jihatdan yirik millatlarga
