energiya tizimi deb ataladi.
2.5.2. M etallurgiya sanoati
Qora m etallurgiya sanoati tem ir rudasi qazib olish,
cho'yan, po’lat eritish, prokat va ferroqotishm alar
ishlab chiqarishdan iborat. M azkur sanoatda texnika
inqilobi natijasida tem ir eritishning yangi usullari ixtiro
qilinishi va ishlab chiqarishga jo riy qilinishi munosabati
231
bilan kichik-kichik metallurgiya zavodlari qurish keng
tarqalmoqda. M etallurgiya kom binatlari ju d a ko'p
xomashyo va yoqilg'i talab qiladi, shuning uchun ular
xomashyo va yoqilg'i m anbalariga yaqin yoki ular orasida
joylashtiriladi.
Umumiy ruda yoki yoqilg'i resurslaridan foyda-
lanuvchi va xalq xo'jaligining m etallga bo'lgan asosiy
ehtiyojini ta’minlovchi bir guruh metallurgiya zavodlari
asosiy metallurgiya bazasi deb ataladi. Temir rudasi
50 dan ortiq m am lakatlarda qazib olinadi, ammo
asosiy qazib oluvchi davlatlar Rossiya, Braziliya, Xitoy,
Avstraliya, AQSh, Kanada hisoblanadi. Po'lat eritish
bo'yicha jahonda Yaponiya birinchi o'rinda turadi.
Rangli m etallurgiya rangli m etallarni qazib chiqarish,
boyitishi, eritish ham da qotishm alar ishlab chiqarishni o'z
ichiga oladi. Rangli metallar 6 guruhga bo'linadi: 1) og'ir
m etallar (mis, qalayi, qo'rg'oshin, nikel, rux); 2) yengil
m etallar (aluminiy, magniy, titan); 3) qimm atbaho
m etallar (oltin, kumush, platina); 4) qiyin eruvchi metal
lar (volfram , molibden); 5) nodir m etallar (uran, germa-
niy va boshqalar); 6) legirlovchi m etallar (xrom, nikel,
titan, vanadiy, volfram). Rangli m etallarning rudadagi
tarkibi kam bo'lganligi uchun ular boyitiladi.
Foydali qazilm alarni boyitish deganda, rudaning
keraksiz qo'shilm alarini chiqarib tashlash yoki yangi
m oddalar qo'shish bilan ularning foydali sifatini
yaxshilash tushuniladi.
232
|
