01 iy o'quvyurllariga kiruvchilar, akademik litsey va kasb-hunar kollejlari hamda umumiy




Download 8,32 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/189
Sana16.12.2023
Hajmi8,32 Mb.
#120491
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   189
Bog'liq
zsnu70eei3bIZoN8cMUU (1)

I bo'lim
K IR ISH
Gcografiya — Yer yuzasi tabiati, aholisi va uning 
xo‘jalik faoliyatini o‘rganadi. Geografiya
atamasini 
birinchi bo‘lib fanga eramizdan avvalgi III asrda 
yunon olimi Eratosfen olib kirgan. Yunoncha «ge»—
Yer, «grafo» — yozaman degan ma’noni anglatadi. 
Demak, geografiya so‘zining ma’nosi «Yerning tasviri». 
Geografiya fanlari sistemasi uchta asosiy tarmoqqa 
bo‘linadi: 1) tabiiy geografiya
— Yer yuzasi tabiatini 
o'rganadi; 2) ijtimoiy va iqtisodiy geografiya— aholi 
va uning xo‘jalik faoliyatini o‘rganadi; 3) kartografiya. 
Geografiya fani nima, qayerda
va nima uchun
degan 
savollarga javob beradi.
Ibtidoiy odamlar faqat o'zlari yashab turgan joyning 
tabiatini yaxshi bilishgan. Qayiqlar va yelkanli kemalar- 
ning yaratilishi hamda kompasning ixtiro qilinishi daryo 
va dengizlarda uzoq masofalarga suzish imkonini yaratdi. 
Odamlar Yerning qanday tuzilishga ega ekanligini 
bilishga juda qadim zamonlardan qiziqishgan va Yerning 
chizmasini o'zlari tasavvur etgan holda chizishga harakat 
qilishgan. Eramizdan 2 ming yil ilgari olimlar Yerning 
oydagi ko'lankasi doirasimonligiga asoslanib, Yerning 
shar shaklida ekanligini isbotlashgan. 0 ‘rtaosiyolik 
mashhur olim Abu Rayhon Beruniy (973-1048) o‘z
3


davrining mukammal geografik xaritasini yaratgan. 
U sharqda birinchilardan bo‘lib globus yaratgan va 
hozirgi Atlantika okeanining narigi tomonida ham 
quruqlik borligini aytib o‘tgan. Olim qilgan bashorat 
1492-yilda Xristofor Kolumb boshchiligidagi ekspe- 
ditsiya tomonidan o‘z isbotini topdi va Amerika qit’asi 
kashf etildi. 1498-yili Vasko da Gama boshchiligidagi 
ekspeditsiya Hindistonga boriladigan dengiz yo‘lini 
ochdi. Birinchi dunyo aylana dengiz sayohatini Fernan 
Magellan boshchiligidagi ekspeditsiya 1519-1522- yillari 
amalga oshirdi. Gollandlar boshchiligidagi ekspeditsiya 
1600-yilning boshlarida Avstraliyani kashf etdilar. 
Antarktida 1821- yili F. F. Bellinsgauzen va M. P. Lazarev 
(Rossiya) tomonidan kashf qilindi. Shimoliy qutb 1909- 
yili Robert Edvin Piri (AQSh), Janubiy qutb esa 1911- yili 
Rual Amudsen (Norvegiya) tomonidan zabt etildi. Geo­
grafiya fani o‘z tadqiqotlarida an’anaviy (kartografik, 
qiyosiy geografik, tarixiy) va zamonaviy (matematik, 
modellashtirish, aerometodlar, geofizik, geokimyo, 
kosmik) usullardan foydalanadi.
4



Download 8,32 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   189




Download 8,32 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



01 iy o'quvyurllariga kiruvchilar, akademik litsey va kasb-hunar kollejlari hamda umumiy

Download 8,32 Mb.
Pdf ko'rish