kislorod, kremniy, aluminiy, temir, kalsiy, kaliy, natriy,
magniy.
Yer po'sti ikki xil bo'ladi:
materik
va
okean.
Materik Yer po'sti 3 ta qatlamdan iborat (cho'kindi,
granit, bazalt). Okean Yer po'sti 2 ta qatlamdan iborat
(cho'kindi va bazalt).
T og'jinslari. Turli xil kimyoviy elementlar majmuasi
minerallarni hosil qiladi. Tog'
jinslari kelib chiqishiga
qarab 3 guruhga bo'linadi:
magmatik, cho'kindi
va
metamorfik.
M agmatik tog‘ jinslari. Erigan magmadan hosil
bo'lgan tog' jinslari
magmatik tog' jinslari
deb ataladi.
Agar magma Yerning chuqur qismlarida qotsa,
kristalli
tog' jinslari hosil bo'ladi. Yer yuzasida esa magmaning
tez qotishi natijasida
g'ovak, yengil, bo'sh
tog' jinslari
hosil bo'ladi (bazalt).
Cho'kindi tog' jinslari. Yer yuzasida va okean tubida
turli xil minerallarning cho'kishi va to'planishi
hamda
tog' jinslarining yemirilishi natijasida hosil bo'ladi. Ular
neorganik
va
organik
tog' jinslariga bo'linadi. Neorganik
tog' jinslari, o'z navbatida,
chaqiq
va
kimyoviy
jinslarga
bo'linadi.
Chaqiq jinslarning hosil bo'lishi Yer yuzasida tog'
jinslarining nurashi natijasida hosil bo'ladi (tosh, shag'al,
qum, loyqa).
Suvda erigan moddalardan hosil bo'lgan jinslar
kimyoviy tog'jinslari
deb ataladi (turli xil tuzlar).
Organik cho'kindi jinslar ko'p, dengiz va okeanlar
ostida o'simlik va hayvon qoldiqlarining to'planib qolishi
10
natijasida hosil bo'ladi (ohaktosh, bo‘r, ko'mir, marjonlar
va h.k.).
M etamorfik tog‘ jinslari. Yerning ichki chuqur
qismlarida katta bosim va harorat ostida tog1 jinslari
o'zgaradi va boshqa tog' jinslariga aylanadi. Masalan,
ohaktosh marmarga, gil gilli slanesga, qo'ng'ir ko'mir
toshko'mirga, qumtosh kvarsitga aylanadi. Bunday tog'
jinslari
metamorfik tog'jinslari deb ataladi.
