1 – mа’ruzа. Elektr o’lchash usullari va asboblari bo’yicha umumiy ma’lumotlar. Rеjа

vol’tmetr yordamida ikki kuchlanish orasidagi farqni o’lchash, bunda 
kuchlanishlarning biri juda yuqori aniqlikda ma’lum, ikkinchisi esa izlanayotgan 
kattalik hisoblanadi. 
∆U = U
0
- U
x 
, 
bundan U
x 
= U
0 
- ∆U 
O’rindoshlik o’lchash usuli – bu usul o’lchanayotgan kattalikning o’lchov 
orqali yaratilgan ma’lum qiymatli kattalik bilan o’rin almashishiga asoslangan.
Masalan, qarshiliklar magazini yordamida 
tekshirilayotgan resistor R
x
ning qarshiligini topish. 
Bunda kalit “K” ni ikkala holatda (1 va 2) 
qo’yganda α
1
= α
2
shart bajarilishi kerak. 
I
1
=U/R
0

α
1 
; 

I
2
=U/R
x
α
2 
, 
bu 
yerda 
α
1
 
va 
α
2
 
lar 
ampermetr 
ko‘rsatkichining og‘ish burchagi. 
 
Mos kelish usuli – bu o’lchanayotgan kattalik bilan o’lchov orqali 
yaratilgan kattalikning ayirmasini shkaladagi belgilar yoki davriy signallarni mos 
keltirish orqali o’tkaziladigan o’lchash. Masalan, kalibr yordamida val diametrini 
o’lchash, yoki uzunlikni shtangensirkul bilan o’lchash. Bundan tashqari 
o’lchanadigan kattalikning vaqt bo’yicha o’zgarish jarayoniga qarab o’lchash 
quyidagicha turlanadi. O’lchash jarayonida vaqt bo’yicha o’zgaradigan kattalikni 
o’lchash – statik (bunga, kattalikning turg’un, ta’sir etuvchi, amplituda 
qiymatlarini o’lchash misol bo’ladi), vaqt bo’yicha o’zgaradigan qiymatlarni 
o’lchash esa – dinamik o’lchash deyiladi (masalan, tok yoki kuchlanishlarni oniy 
qiymatlarini o’lchash). 
Dinamik o’lchshlarda agar o’lchash vositasi o’lchanadigan kattalikning 
uzluksiz o’zgarishini qayd qila olsa, bunda uni uzluksiz o’lchash deyiladi. 

Download 1.42 Mb.