|
1 – Mavzu: Menejmentning rivojlanishi tarixi va hozirgi holati. Menejmentning nazariy asoslari reja
|
| bet | 9/22 | | Sana | 08.02.2024 | | Hajmi | 164,39 Kb. | | #153024 |
Bog'liq 1-ma\'ruzaMenejment ob’ekti va sub’ekti
Makrodarajada
Mamlakat (respublika):
qonun chiqaruvchi xokimiyat (Oliy majlis)
ijro etuvchi xokimiyat (VazirlarMaxkamasi)
sud xokimiyati
Viloyat:
QQR Jokargi kengashi, viloyat deputatlari
QQR Ministrlar soveti, viloyatlar xokimiyatlari
QQR Oliy sudi, viloyatlar sudlari
Tuman (shaxar):
tuman (shaxar) xalq deputatlari
tuman (shaxar) lar xokimiyatlari
tuman (shaxar) sudlari
Megodarajada
Kontsern (ko‘p tarmoqli korporatsiya):
Qo‘mitalar va ularning raislari Sektor (tarmoq):
Vazirliklar va vazirlar
Mikrodarajada
Korxona (firma), korporatsiya:
Jamoa kengashi va raislar, prezident
Xodimlar:
Korxona (firma) raxbarlari, bo‘g‘in boshliqlari
Ishlab chiqarish:
Korxona (firma) raxbarlari, bo‘g‘in boshliqlari
Samaradorlik:
Korxona (firma) raxbarlari, bo‘g‘in boshliqlari
O’z-o‘zini boshqarish:
Fuqarolar yig‘ini, rais (oqsoqol) lar.
Menejment fani voqelikni bilishga bag‘ishlangan umumfalsafiy usullarni qo‘llaydi. Eng avvalo, boshqaruvchi ob’ektni aks ettiruvchi, uni talqin etishga yordam beruvchi ma’lumot(fakt) lar jamlab baxolanadi. Bu ma’lumotlar mikro, mego va makro darajadagi voqelikka oid bo‘lishi mumkin. Bu boshqaruvni tafakkur etishdagi empirik bosqich xisoblanadi.
Boshqarishning sir-asrorlarini ilmiy asosda o‘rganish, taxlil qilish maqsadida bu fan quyidagi uslublardan foydalanadi.
Usul-bu tadqiqot qilish yoki ta’sir ko‘rsatish usulidir. Tadqiqot qilish nuqtai nazardan metod deganda boshqaruv ob’ektini o‘rganish jarayonida qo‘llaniladigan usullar
Sistemali yondoshuv:
boshqariluvchi ob’ekt yaxlit tizim tarzida olib qaraladi. Bu yondoshuv turlicha bo‘lishi mumkin:
sistemali - kompleks yondoshuv
sistemali - funktsional yondoshuv
sistemali - tarkibiy yondoshuv
sistemali - kommunikatsion yondoshuv
Kompleksli yondoshuv:
boshqariluvchi ob’ekt boshqa ob’ektlar bilan o‘zaro bog‘lanishda va aloqadorlikda qaraladi.
Tarkibiy yondoshuv:
boshqariluvchi ob’ekt tarkibiy qismlarga bo‘lib o‘rganiladi.
Vaziyat (situatsiya)li yondoshuv:
boshqariluvchi ob’ektning konkret sharoitdagi ichki va tashqi vaziyatiga qarab boshqarishning ma’qul uslubi qo‘llaniladi.
Integratsion yondoshuv:
boshqariluvchi ob’ekt yuqoridagi uslublar (vaziyatli, kompleksli, tarkibiy yondoshuvlar)ni birgalikda qo‘llash yordamida boshqariladi.
Modellashtirish usuli:
boshqariluvchi ob’ektni boshqarish bo‘yicha turli sxema, grafik va chizmalar, xomaki materiallar tayyorlanadi.
Iqtisodiy-matematik yondoshuv:
optimal qaror qabul qilish maqsadida matematik uslublar va xisoblsh mashinalarini keng miqyosda qo‘llash.
Kuzatish usuli:
boshqariluvchi ob’ekt to‘g‘risidagi ma’lumotlarni rejali, ilmiy, uyushtirilgan asosda to‘plash usuli.
Eksperiment (tajriba) usuli:
boshqarish jarayonida boshqariluvchi ob’ektga nisbatan namunaviy tajribadan o‘tgan usullarni qo‘llash.
Sotsiologik kuzatuv usuli:
boshqarish maqsadida turli anketali so‘rovlar, suxbatlar, testlar, infratuzilmaviy taxlillarni o‘tkazish.
Ilmiy jixatdan asoslangan boshqarish qayd qilingan usullarning chambarchas ravishda bog‘lab olib borilishini taqoza etadi.
Ta’sir ko‘rsatish nuqtai nazardan metod deganda esa boshqarish funksiyalarini amalga oshirish uchun boshqaruv ob’ektiga qanday tarzda ta’sir o‘kazish usullari tushuniladi. Bunday usullarga quyidagilar kiradi:
*funktsional tizimosti ob’ektlarni boshqarish usuli;
* boshqarish funksiyalarini bajarish usullari;
*boshqaruv qarorlarini qabul qilish usullari.
Xar xil yondashuvlar, yo‘sinlar, yo‘llar yordamida amalga oshiriladigan turli-tuman boshqaruv ishlarining majmuasi boshqaruvning aniq va o‘ziga xos usullari deb yuritiladi. Shunday qilib:
Boshqaruv usullari- bu xodimlarga va umuman ishlab chiqarish jamoalariga ta’sir ko‘rsatish usullari bo‘lib, bu usllar qo‘yidgan maqsadlarga erishish jarayonida mazkur xodimlar va jamoalarning faoliyatini uyg‘unlashtirishni nazrda tutadi.
Boshqarish metodlari ishlab chiqirish yoki xizmat ko‘rsatish jarayonidagi mavjud munosabatlardan ob’ektiv tarzda kelib chiqadi.
Funktsional tizimosti ob’ektlarni boshqarish usuli bu boshqariladigan ob’ektning tuzilishi bilan bog‘liq bo‘lib, uning tarkibidagi bo‘limlarni boshqarishda qo‘llaniladigan o‘ziga xos usullarni o‘z ichiga oladi. Ularni qo‘yidagi tizimosti bo‘limlar misolida ko‘rish mumkin.
Dastlab qоnun-qоida va tamоyil so‘zlarining lug’aviy ma’nоlari to‘g’risida ikki оg’iz so‘z.
Qоnun – bu оb’ektiv bоrliqda turli хоdisalar kishi оngidan va iхtiyoridan tashqari хamisha mavjud bo‘lgan zaruriy bоg’lanish, munоsabat. Masalan, ijtimоiy taraqqiyot qоnunlari, muvоzanat qоnunlari va х.k.
Qоnun – bu davlat хоkimiyati tоmоnidan qabul qilingan, хamma uchun majburiy bo‘lgan ijtimоiy хuquqiy nоrma va munоsabatlarni belgilоvchi rasmiy qоida. Masalan, Kоnstitutsiya O‘zbekistоnning asоsiy qоnunidir. To‘qqiz yillik majburiy ta’lim хaqida qоnun va х.k.
Qоnun – bu bajarilishi shart, majburiy bo‘lgan, nоrma, qоida tusiga kirgan talab, tоpshiriq va shu kabilar, ya’ni jamiyatda, ijtimоiy guruх va shu kabilarda qabul qilingan оdat tusiga kirgan qоida, rasm, оdat.
Tamоyil – mayl, mоyillik, tendentsiya.
“Printsip” so‘zi lоtin tilidan оlingan bo‘lib, asоs, dastlabki, ya’ni хatti-хarakat yoki faоliyatning asоsiy qоidasi, raхbar g’оya ma’nоlarini bildiradi. Printsiplarni menejment fani va amaliyotining pоydevоri deyish mumkin.
Qоnun va tamоyillarda menejmentning оb’ekti va sub’ekti o‘rtasidagi оb’ektiv, muхim, takrоrlanadigan, nisbiy, turg’un, aniq muayyanlik va mохiyat bilan umumiy bоg’lanish va alоqadоrlik o‘z ifоdasini tоpadi. Bu umumiy bоg’lanish va alоqadоrliklar ma’lum shart-sharоitlarda vоqealar rivоjining yo‘nalishi va хususiyatini belgilab beradi.
Bundan ko‘rinib turibdiki, menejmentning qоnun-qоidalari va tamоyillari faqat хamma uchun majburiy bo‘lgan nоrma, qоida, rasm-rusum, mоyilliklar оrqali ta’riflanishi va ifоdalanishi mumkin.
|
| |
