7.6-rasm. Qiyaliklarda bir tomonlama yo‘lni kengaytirish
321
7.2. Yo‘l to‘shamalarini va qoplamalarini mukammal ta’mirlash
texnologiyalari
Yo‘l to‘shamalarini ta'mirlanish va yo‘lni kengaytirish, yo‘lning o‘tkazish
qobiliyatini oshirish va tarkibidagi avtomobillarning oqim jadalligining o‘sishi
o‘zgarishlarni hisobga olgan holda, yo‘l yo‘shamasining mustahkamligini
oshirishni ta'minlaydi.
Qurilish materialini tanlash yo‘l tushamasining haqiqiy holatiga bog'liq. Agar
yo‘l poyi va drenaj tizimi barcha talablarga javob bersa, tushama mustahkamligini
oshirishning uchta asosiy usuli mavjud: zarur bo‘lgan strukturaviy kuchni hisobga
olgan holda eski tushamaning ustiga yangi qoplama qurish; qoplamaning yuqori
yoki barcha qatlamlarini (yangi qatlamlarning qalinligi hisoblash yo‘li bilan
aniqlanadi) almashtirishda yo‘l asosini saqlash yoki mustahkamlash yo‘li bilan
amalga oshirish; harakatlanish jadalligining o‘sish istiqbollarini hisobga olgan
holda, barcha qoplamalarni to‘liq almashtirish.
Birinchi usul boshqalar bilan taqqoslaganda ancha past boshlang'ich
xarajatlarni talab qiladi, ammo bu tushamalarining etarli darajada mustahkamligi
materiallar yoki qoplama qatlamlarining qisman yo‘qolishi bilan bog'liq bo‘lsa,
undan foydalanish tavsiya etiladi.
Eski yengil yo‘l tushamalarida bitum pastalari asosidagi bitumli loy bilan
singdirilgan ho‘l organomineral aralashmalardan, shuningdek, issiq yoki issiq
holatda yotqizilgan kuchli jinslarning qora shag'alidan mustahkamlovchi qatlam
qurilishi mumkin. Qatlamning qalinligi va singdirish chuqurligi qoplamaning
kerakli mustahkamligiga qarab belgilanadi (minimal qalinligi 5 sm, maksimal 10
sm).
Yo‘l tushamalarini ta'mirlash, yidiriluvchi qatlamini tiklash, ravonlikni
yaxshilash, qoplamaning g’adir-budurligini oshirish, yo‘l konstruksiyasini
mustahkamligini oshirish va belgilangan talablarga muvofiq ravishda yo‘lni
kengaytirish ishlarini o‘z ichiga oladi.
Ishning tarkibi va hajmi vizual va diognostik
tekshiruvlar asosida aniqlanadi. Ta'mirlash ishlari olib boriladigan joylarda yo‘l
harakati xavfsizligini ta'minlash, shuningdek mehnatni muhofaza qilish va
322
xavfsizlik choralariga rioya qilish uchun MSHN 24-2005 qoidalarining talablariga
muvofiq bunday joylarni o‘rab olish choralari ko‘rilishi kerak.
Asfaltbeton va boshqa qora qoplamalarda ytimirilish qatlami va tishlashish
xususiyatlari sirtni tozalash usullari bilan tiklanadi. Yuzaki tozalashning uchta
usuli mavjud:
Organik bog’lovchilar chang va iflosliklardan tozalangan qoplamaga quyiladi,
shundan so‘ng ma'lum fraktsiyalarning chaqilgan chaqiqtoshlar tukilib, uni
tekislanadi. Chaqiqtoshni ikki qatlam qilib yotqiziladi va bitta ishlov berisladi.
Bunday holda, 15-25 mm o‘lchamdagi bog'lovchilardan foydalanib, birinchi
qatlamga qaraganda qalinroq yotqiziladi va chaqiqtosh qatlamini kotoklar bilan
zichlanadi, ikkinchi qatlam esa fraktsiyalari 5-10 mm bo‘lgan o‘lchamdagi
chaqilgan chaqiqtoshdan quriladi, so‘ngra har bir qatlam bo‘ylab katoknlar
to‘rtdan, besh marotabagacha 2-3 km / soat tezlik bilan harakatlanadilar.
Maydalanish jihatidan 10–20 yoki 15–25 mm fraktsiyasining chaqiqtosh
markasi magmatik jinslardan 800 dan past, cho‘kindi yoki metamorfik jinslardan
600 dan kam bo‘lmasligi kerak. Qovishqoq yo‘l bitumlari bilan 1,5-2,5% nisbatda
ishlov beriladi. Bitum markasi tavsiyalarga muvofiq tanlanadi. Tavsiya etilgan
marka BND 60/90; BND 90/130 BND 130/200; BND 200/300. Agar bog’lovchi
chaqiqtoshni qoniqarsiz ravishda birlashtirsa, sirt fa’ol moddalar qo‘shiladi yoki
chaqiqtosh normativ hujjatlarga asosan qo‘llaniladigan aktivatorlar bilan ishlanadi.
Qorachaqiqtosh tayyorlashda strukturaviy qo‘shimcha sifatida mikserga mineral
kukun qo‘shiladi (chaqiqtoshning og'irligi bo‘yicha 3-5%). Chaqiqtoshni qayta
ishlash uchun, B tipidagi past-g'ovakli yoki o‘rta g'ovakli bitumli loy ishlatiladi
(texnik ko‘rsatmalarga muvofiq), mineral materialda 2 mm dan katta donalarning
massa ulushi 10% dan oshmaydi. Bitumli loy quyidagi talablarga javob berishi
kerak: - aralashmaning suyuq holatda suyuqligi, s - 10 dan ortiq emasligi; -
shakllangan zichlangan holatda: - filtrlash koeffitsienti, sm / s dan ko‘p emas 1 ·
10-8; - suv bilan to‘yinganlik, hajm fraksiyalari 3% dan oshmasligi; - 15 kundan
keyin sinalgan suv shimishi namunalarning ko‘pchshi, ko‘pi bilan 1,5 %.
323
Bitum shlamini kerakli suyuqlik bilan ta'minlash uchun unga 0,03-0,06%
og'irlikdagi plastifikator (natriy abitat, SDB va boshqalar) qo‘shiladi. Loy
tarkibidagi tarkibiy qismlarning taxminiy tarkibi,%: qum 36-25; bitum 15-17; ohak
bilan mineral kukun 25-30; suv 24-28; plastifikator, loydagi massa ulushi 0.03-
0.06.
Qorachqiqtosh, chaqiqtosh yoki tozalangan eski qoplamaga yotqizilgan har
bir yo‘lda pnevmatik shinalardagi (6-8 tonna) kotoklar bilan 2-3 marotaba
zichlanadi. Qorachaqiqtoshni sovutgandan so‘ng, qatlam 20-40 kg / m
2
oqim
tezligida bitumli loy bilan singdiriladi.
Loyni taqsimlash uchun past-yuk eritma
yuk mashinasi PS-402 uchun o‘rnatilgan distribyutorlar qo‘llaniladi. Shilamning
sarf qilinishi suyuqlik sepuvchi yuk mashinasining tezligi va suyuqlik sepish
teshigining o‘lchami bilan boshqariladi.
Qalinligi 10 sm, 1000 m
2
mustahkamlash qatlami uchun materiallarga ehtiyoj
(tonna): Qora shag'al: shag'al 145; bitum (chaqilgan toshning og'irligi bo‘yicha
2%) 2.9. Bitumli loy (25 kg / m
2
miqdorida): qum - 31% -7,8; mineral kukun -
26% ... 6.5; bitum - 15% - 3,7; suv - 28% ..... 7.0.
Qurilgan qavat bo‘ylab harakat, mashina sinov qurilmasi paytida aralashma
oyog’iga yopishmasa, ochilishi mumkin. Dastlabki 3-5 kun ichida tezlik 40 km /
soat bilan cheklangan. Asfaltbeton qoplamalarni kapital ta'mirlashda eski
asfaltbetondan samarali foydalanish uchun harakat qilish kerak. Shu maqsadda
regeneratsiya texnologiyasidan foydalaniladi. Qoida tariqasida, eski qoplamaning
mustahkamlik koeffitsienti 0,9 dan kam bo‘lganda yoki mustahkamlik koeffitsienti
0,9 dan past bo‘lsa, mustahkamlash qatlamlari yangilangan qatlamning ustiga
o‘rnatiladi. Bunday holda, mustaxkamlash qatlamining qalinligi hisoblash bilan
taqqoslaganda 20-25% ga kamayishi mumkin. Yo‘lni an'amarkaiy usulda
mustahkamlashda eski sirtga bir yoki bir necha qatlamdagi asfaltbeton yotqizilgan.
Bunday holda, ishlarning texnologiyasi asosan yangi qurilishda ishlatilganidan farq
qilmaydi. Biroq, yangi qatlam bilan ishonchli aloqa o‘rnatish uchun ekspluatatsiya
qilingan qoplamaning yuzasi puxta tayyorgarlik ko‘rishni talab qiladi: qoplama
mexanik cho‘tkalar bilan tozalanadi, so‘ngra 0,3-0,5 nisbatda suyuq bitum bilan
324
to‘ldirilgan purkagich yoki purkagich yordamida, 0,1-0,15 l / m2 miqdorida
organik erituvchi (xlor yog'i, kerosin va boshqalar) bilan namlanadi. l / m2.
| 