-
ichki umumiy vazifali registrlar (UVR) ko’rinishida operativ xotira rolini
bajaradigan prosessor ichki xotirasi (kesh xotira).
Binobarin, prosessor doimo katta integral sxema (KIS) ko’rinishida bajariladi,
shuning uchun uni ko’pincha mikroprosessor deyishadi.
Bu prosessor ona platada
joylashtirilgan mustaqil KIS hisoblanadi
Asosiy xotira
kompyuterning boshqarish dasturlarini va ishlov berish uchun
ma’lumotlarni saqlashga mo’ljallangan. U prosessor va operativ xotira orasida
ma’lumotlarning almashish tezligini oshiradi.
Tashqi qurilma
foydalanuvchiga kompyuter resurslaridan foydalanish,
shuningdek, dastlabki ma’lumotlarni kiritish va ishlov berilgan natijalarning ma’lum
darajadagi o’zaro aloqasini ta’minlaydi. Tashqi qurilmalar tarkibiga tashqi xotira
bog’lamalari, ko’pincha, diskli to’plovchilar va aloqa kanallari bo’yicha
uzatish
qurilmalari kiradi.
Kompyuterning asosiy qismlarining o’zaro aloqasi 2.5-rasmda keltirilgan.
Ko’plab zamonaviy kompyuterlar dasturiy boshqarish tamoyili bo’yicha qurilgan. Bu
tamoyil arxitekturada uchta asosiy bog’lamalarning bo’lishini nazarda tutadi, ya’ni:
xotira, boshqarish va hisoblash bog’lamasi.
1.2-rasm. Kompyuterning asosiy bog’lamalari
Bu uchta bog’lama hisoblash yadrosini tashkil etadi va dasturli boshqarish ish
tartibini ta’minlaydi:
−
dasturning buyruqlari asosiy xotirada joylashadi;
−
yacheykalar ketma-ket tartib nomerlariga (adreslariga) ega bo’ladi;
−
buyruqlar dasturda joylashgan tabiiy ketma-ketlikda o’qiladi va bajariladi.
AMQ
(Arithmetic and Logic Unit) xotiradan keladigan ma’lumotlar
bilan
arifmetik va mantiqiy operasiyalarning bajarilishini amalga oshiradi, chiqish
natijasini shakllantiradi. U asosiy xotiraga yoziladi yoki o’ta
yuqori tezkor
registrlardan (UVR) birida vaqtincha saqlanadi.
АМҚ
Бошқариш
боғламаси
Асосий хотира
Чиқариш
портлари
Ташқи хотира
Киритиш
портлари
Asosiy
xotira
ixtiyoriy
ruxsat
etishli va manzillar oralig’idagi
manzillashtiriladigan (OXQ va DXQ) va kesh-xotirani tashkil etadigan
manzillashtirilmaydigan xonalardan iborat. Kesh-xotira hajmi bo’yicha OXQ ga
qaraganda kam, lekin tezkorlik bo’yicha yuqori. OXQ dan o’qilgan yacheykadagi
ma’lumotlar o’zgarmaydi va takroriy o’qilishi mumkin.
Xonaga yozishda kod
o’chiriladi va uning o’rniga yangi kod (son yoki buyruq) yoziladi. Asosiy xotiraning
hajmi saqlanadigan so’zlarning miqdori bilan uning tezkorligi esa murojaat etish
vaqti bilan, ya’ni kerakli so’zni yozish va o’qish davomiyligi orqali aniqlanadi.
Algoritm va unga mos kompyuter dasturining bajaralish jarayoni boshqarish
qurilmasining ishlashini ta’minlaydi. Joriy dasturga mos ravishda bu bog’lama
kerakli buyruqni va bu buyruqni bajarilishiga taalluqli bo’lgan
navbatdagi
ma’lumotlarni tanlashlarga, AMQ da kerakli amalni bajarilishini va olingan natijani
ko’rsatilgan manzil bo’yicha joylashtirishni nazorat qiladi. Dasturning joriy
buyrug’ining bajarilishi jarayonida boshqarish bog’lamasi buyruqning ishlatilish
vaqtida qatnashadigan qurilmalar uchun boshqarish
signallari ketma-ketligini
shakllantiradi. Agar tashqi qurilmalar bilan o’zaro aloqa bog’lash buyrug’i (tashqi
xotiradan ma’lumotlarni yuklash, ma’lumotlarni kiritish yoki chiqarish) bajariladigan
bo’lsa, u holda boshqarish bog’lama almashish jarayonining mos so’rovlari va
sinxronlash qoidalarini shakllantiradi.
